Phát huy cao nhất hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi

Nguồn vốn có nhưng việc giải ngân lại gặp khó khăn, thực tế ấy đã ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh. Liên quan đến vấn đề này, phóng viên Báo Quảng Trị vừa có cuộc phỏng vấn ông TRƯƠNG CHÍ HIẾU, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo (DT&TG).

Vướng mắc trong giải ngân

- Thưa ông! Đề nghị ông cho biết, thời gian qua, Sở DT&TG đã nỗ lực như thế nào để nâng cao hiệu quả giải ngân nguồn vốn Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi?

- Là cơ quan chủ trì tham mưu thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, thời gian qua, Sở DT&TG tích cực chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, địa phương triển khai nhiều nhiệm vụ, giải pháp cụ thể. Trước tiên, sở tập trung tham mưu UBND tỉnh phân bổ tất cả nguồn vốn từ trung ương giao để các đơn vị, địa phương triển khai thực hiện. Lãnh đạo sở cũng đã tham mưu UBND tỉnh và chủ động ban hành các văn bản đôn đốc UBND các huyện, đơn vị liên quan tập trung giải ngân nguồn vốn; làm việc với UBND các huyện để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện các dự án; tổ chức kiểm tra, giám sát tại các xã... Căn cứ quy định của trung ương, lãnh đạo sở đã tham mưu UBND tỉnh trình HĐND tỉnh ban hành các nghị quyết điều chỉnh vốn từ những nội dung không đủ điều kiện thực hiện sang các nội dung khác để thúc đẩy tỉ lệ giải ngân; nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của chương trình; đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người dân...

- Theo ghi nhận, hiện nay, giá trị giải ngân nguồn vốn Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn chưa đạt kết quả như mong muốn. Ông có thể thông tin rõ hơn về điều này?

- Theo quy định tại nghị quyết của HĐND tỉnh về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn, gần như toàn bộ vốn đầu tư phát triển và phần lớn vốn sự nghiệp (khoảng 70%) được đưa về cho UBND các huyện làm chủ đầu tư và khoảng 30% vốn sự nghiệp phân bổ cho nhiều sở, ngành làm chủ đầu tư. Do đó, kết quả giải ngân của chương trình phụ thuộc vào nhiều yếu tố, liên quan đến hoạt động của nhiều địa phương, sở, ngành. Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được triển khai vào tháng 6/2022. Tính đến ngày 30/5/2025, giá trị giải ngân của toàn chương trình là 710.725 triệu đồng, đạt tỉ lệ 57,95%. Trong đó, vốn đầu tư phát triển đã giải ngân là 490.431 triệu đồng, đạt tỉ lệ 80,3%; vốn sự nghiệp đã giải ngân là 220.294 triệu đồng, đạt tỉ lệ 36,08%.

- Vậy, đâu là nguyên nhân chính dẫn tới việc giá trị giải ngân nguồn vốn còn thấp?

- Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là một chương trình lớn, gồm 10 dự án và hàng chục tiểu dự án. Nội dung thành phần của dự án liên quan đến nhiều ngành, địa phương. Khối lượng công việc khá lớn. Dù đã có nhiều nỗ lực trong triển khai thực hiện nhưng đến nay, tỉ lệ giải ngân của chương trình vẫn chưa đạt kỳ vọng.

Về nguyên nhân khách quan, trước hết, việc chuẩn bị triển khai thực hiện chương trình còn nhiều bất cập. Giai đoạn I của chương trình kéo dài từ 2021 - 2025. Tuy nhiên, đến giữa năm 2022, chương trình mới bắt đầu triển khai trên phạm vi toàn quốc. Đến năm 2023, một số định mức đầu tư quan trọng như: hỗ trợ nhà, đất sản xuất, nước sinh hoạt tập trung, đường giao thông, chợ... mới được trung ương quyết định. Trong thời gian đầu của chương trình, đặc biệt là năm 2022, 2023, nhiều cơ chế thực hiện các nội dung quan trọng trong chương trình chưa được hướng dẫn đầy đủ, cụ thể, rõ ràng. Một số nội dung còn chưa thống nhất theo hướng dẫn của các bộ, ngành; có nhiều thay đổi trong quá trình thực hiện...

Trong Nghị định 27/2022/NĐ-CP về cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình MTQG, chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đã được nêu rõ. Tuy nhiên, trong thực tế, địa phương chưa được trao đủ quyền hạn để có thể phản ứng linh hoạt với những khó khăn, vướng mắc đặt ra. Cho nên, vào đầu năm 2024, Quốc hội phải ban hành thêm Nghị quyết 111/2024/ QH15 để có các cơ chế đặc thù giải quyết những khó khăn trong thực hiện các chương trình MTQG. Một số nội dung chiếm tỉ trọng vốn không nhỏ trong chương trình phải điều chỉnh nhiều lần nên đến nay, không còn nhiều thời gian để thực hiện. Một thực tế khác dẫn đến khó khăn cho chương trình là quỹ đất có thể sử dụng ở địa phương còn khá hạn chế. Nhiều trường hợp người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi sử dụng đất bị chồng chéo, không có giấy tờ đúng quy định, vi phạm quy hoạch... Một bộ phận người dân chưa thực sự quyết tâm vượt khó, vẫn còn tâm lý trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước.

Về nguyên nhân chủ quan, việc chỉ đạo, triển khai thực hiện chương trình ở một số địa phương chưa có các phương án đầu tư trọng tâm, trọng điểm. Tại cấp xã, một số cán bộ chưa nghiên cứu sâu các văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình. Việc phân công trách nhiệm, tự kiểm tra, giám sát, đối chiếu thực trạng với kế hoạch thực hiện chương trình ở một số địa phương chưa được chú trọng. Một số sở, ngành được phân công chủ trì chương trình, các dự án, tiểu dự án, nội dung thành phần có lúc còn chưa chủ động, linh hoạt trong việc hướng dẫn, lập kế hoạch thực hiện...

Người dân huyện Đakrông được hỗ trợ cây giống để phát triển kinh tế - Ảnh: T.L

Thực hiện “6 rõ” trong giải ngân nguồn vốn

- Trong bối cảnh tổ chức, sắp xếp lại các đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp và sáp nhập tỉnh, Sở DT&TG có giải pháp gì để đẩy nhanh việc giải ngân nguồn vốn Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi?

- Trong bối cảnh có nhiều đổi thay sắp tới, Sở DT&TG đã căn cứ hướng dẫn của trung ương, kịp thời ban hành các hướng dẫn liên quan đến Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong bối cảnh sắp xếp đơn vị hành chính. Căn cứ Kế hoạch số 99/ KH-UBND của UBND tỉnh triển khai chuyển tiếp quản lý các chương trình, nhiệm vụ, dự án, kế hoạch đầu tư công trong quá trình sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy chính quyền địa phương hai cấp và văn bản của các sở, ngành liên quan, Sở DT&TG đã yêu cầu các địa phương đẩy nhanh tiến độ thực hiện chương trình; xây dựng phương án chuyển tiếp các dự án đầu tư và khoản vốn sự nghiệp còn dang dở theo hướng đảm bảo “6 rõ” gồm: rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thẩm quyền.

- Trước thực trạng đó, ông có kiến nghị, đề xuất gì với cấp trên?

- Hiện nay, những khó khăn, vướng mắc về cơ chế thực hiện các nội dung trong chương trình cơ bản đã được tháo gỡ. Tuy nhiên, thời gian thực hiện chương trình trong giai đoạn 1 (2021 - 2025) không còn nhiều. Đặt trong bối cảnh công tác sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị hành chính đang diễn ra khẩn trương, chúng tôi đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành, địa phương nhanh chóng ổn định sau khi sắp xếp tổ chức lại các đơn vị hành chính; tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện chương trình, đặc biệt là các nội dung liên quan đến vốn sự nghiệp.

Cùng với đó, lãnh đạo sở mong muốn UBND tỉnh chỉ đạo các địa phương tiếp tục rà soát đúng thực trạng sử dụng đất; chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, địa phương, cơ quan liên quan rà soát lại thực trạng sử dụng đất; tham mưu các chính sách, biện pháp để thực hiện Điều 16, Luật Đất đai năm 2024, trong đó ưu tiên cho công tác bóc, tách, chuyển đổi để hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho người dân... UBND tỉnh cần chỉ đạo các địa phương chủ động rà soát các đối tượng thực hiện chương trình, chuẩn bị định hướng để xây dựng các phương án đầu tư có trọng tâm, trọng điểm trên cơ sở giải quyết những vấn đề bức thiết nhất của người dân để triển khai chương trình trong giai đoạn II (2026 - 2030). Chúng tôi mong muốn các ban của HĐND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; phối hợp, trao đổi giữa các cơ quan thực hiện, cơ quan giám sát kịp thời tham mưu các chính sách, có biện pháp thúc đẩy tiến độ, hiệu quả của chương trình...

Về việc thiết kế Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn II, chúng tôi đề nghị Chính phủ và các bộ, ngành cần có cơ chế tăng cường phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trong quản lý, tổ chức thực hiện chương trình để các địa phương có thể linh hoạt hơn trong giải quyết những vấn đề vốn rất đa dạng, đặc thù; tiếp tục rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách, bảo đảm hệ thống văn bản quy phạm pháp luật phù hợp; quy định hệ thống biểu mẫu báo cáo khoa học; ra mắt, vận hành phần mềm báo cáo chương trình để thuận tiện cho công tác tổng hợp, báo cáo, quản lý, theo dõi và chỉ đạo...

-Xin cảm ơn ông!

Tây Long (thực hiện)