Thúc đẩy năng lực tự chủ cho học sinh - Nền tảng của giáo dục hiện đại

Ngày 10/7/2025, tại Đà Nẵng, Tổ chức Hợp tác phát triển và hỗ trợ kỹ thuật vùng Fla-măng, Vương quốc Bỉ (VVOB) đã tổ chức Hội thảo quốc gia về sự tự chủ của học sinh với sự tham dự của các đại biểu đến từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo của 8 tỉnh, thành phố: Thái Nguyên, Lai Châu, Hà Giang, Nghệ An, Quảng Trị, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, TP. Hồ Chí Minh tham gia Dự án Lồng ghép học thông qua chơi trong giáo dục tiểu học tại Việt Nam, cùng đại diện các tổ chức phi chính phủ và các trường đại học sư phạm trên cả nước.

Đại biểu tham gia các hoạt động minh họa về học thông qua chơi nhằm thúc đẩy sự tự chủ - Ảnh: Dự án cung cấp

Đây là diễn đàn để trình bày bản tham luận kỹ thuật về việc thúc đẩy sự tự chủ của học sinh, từ đó đưa ra những khuyến nghị và thực hành thiết yếu nhằm hỗ trợ học sinh hình thành, phát huy năng lực này trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng.

Sự tự chủ của học sinh là trụ cột nền tảng của giáo dục hiện đại

Sự tự chủ của học sinh không còn là một khái niệm xa vời mà đã trở thành một yêu cầu cấp bách, trang bị cho người học những kỹ năng thiết yếu như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và khả năng học tập suốt đời. Tại Việt Nam, Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 đã nhấn mạnh rõ sự tự chủ là một trong những năng lực cốt lõi, góp phần vào sự phát triển toàn diện của trẻ em và hiện thực hóa mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, sự tự chủ thường bị giới hạn trong cách hiểu là tự học hay học tập độc lập, khiến những khía cạnh rộng lớn hơn như khả năng hợp tác, tư duy sáng tạo và khả năng thích ứng dễ bị bỏ qua, chưa được thể hiện đầy đủ trong thực tiễn dạy học.

Nhận thức rõ khoảng trống này, VVOB tại Việt Nam cùng với các thành viên trong nhóm kỹ thuật, đã xây dựng bản tham luận “Thúc đẩy sự tự chủ của học sinh: Thực hành sư phạm nhằm phát triển tính tự chủ theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018”. Tài liệu này không chỉ phân tích những cách hiểu khác nhau về sự tự chủ mà còn đưa ra nhiều khuyến nghị thiết thực để tích hợp năng lực này vào hoạt động dạy và học trong lớp học và trong nhà trường, cùng những thực hành cụ thể nhằm thúc đẩy sự tự chủ của học sinh.

Ông Nguyễn Bảo Châu, Điều phối dự án của VVOB tại Việt Nam, chia sẻ: “Chúng ta cần chuyển từ việc xem tự học là đọc tài liệu một mình, sang nhìn nhận sự tự chủ như một năng lực tích hợp, học sinh cần biết tự đặt mục tiêu, đánh giá tiến độ, hợp tác với bạn học và điều chỉnh phương pháp học phù hợp với bản thân. Bản tham luận kỹ thuật không chỉ là định hướng lý thuyết, mà là công cụ thực tiễn để giáo viên, lãnh đạo nhà trường và giảng viên sư phạm có thể áp dụng trực tiếp vào hoạt động dạy và học. Đây là bước đi cần thiết để đưa năng lực tự chủ vào thực tế lớp học.”

Đại diện Trung tâm Giáo dục và Hỗ trợ người điếc Miền Trung chia sẻ kinh nghiệm bằng ngôn ngữ ký hiệu - Ảnh: Dự án cung cấp

Đề cao môi trường học tập hỗ trợ sự tự chủ

Tại hội thảo, các chuyên gia đã trình bày những nhóm khuyến nghị cụ thể nhằm tạo ra một môi trường học tập hỗ trợ tốt hơn, thúc đẩy và nuôi dưỡng năng lực tự chủ của học sinh như một năng lực cốt lõi. Theo đó, cần tăng cường vai trò của lãnh đạo nhà trường trong việc thúc đẩy sự tự chủ. Lãnh đạo nhà trường đóng vai trò tiên phong trong việc kiến tạo một tầm nhìn chiến lược, xây dựng chính sách và tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên và học sinh phát huy sự tự chủ.

Nâng cao năng lực giáo viên trong việc thúc đẩy sự tự chủ của học sinh. Giáo viên là người trực tiếp tương tác với học sinh, do đó, việc trang bị cho họ những kiến thức, kỹ năng và phương pháp sư phạm phù hợp là điều quan trọng. Thúc đẩy sự tham gia của gia đình và cộng đồng trong việc hỗ trợ phát triển sự tự chủ của học sinh. Để năng lực tự chủ thực sự phát triển, học sinh cần được trao quyền và tạo cơ hội để chủ động tham gia vào quá trình học tập của mình. Tăng cường vai trò của các cơ sở đào tạo giáo viên trong đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu về sự tự chủ.

Các đại biểu tham gia hội thảo - Ảnh: Dự án cung cấp

Bản tham luận kỹ thuật là kết quả của một quá trình hợp tác chuyên môn sâu rộng giữa VVOB và đại diện các trường đại học sư phạm, các tổ chức quốc tế và phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực giáo dục. Nội dung tài liệu được xây dựng dựa trên việc rà soát kỹ lưỡng các văn bản chính sách, tài liệu chuyên môn, nghiên cứu trong nước và quốc tế , cùng những thực hành tốt của các dự án giáo dục tại Việt Nam.

Thông qua hội thảo, VVOB kỳ vọng sẽ lan tỏa một hiểu biết đúng về sự tự chủ của học sinh, đồng thời thúc đẩy các thực hành sư phạm đổi mới, từ lớp học đến cấp quản lý nhằm xây dựng một môi trường học tập nơi học sinh có thể chủ động, sáng tạo và phát triển toàn diện. Điều này không chỉ giúp các em thành công trong học tập mà còn trang bị cho các em những hành trang vững chắc để tự tin bước vào thế giới đang không ngừng thay đổi.

Thanh Trúc