Canh bạc của Ukraine đưa xung đột bước vào giai đoạn nguy hiểm mới

VOV.VN - Cuộc xung đột ở Ukraine có thể đang bước vào một giai đoạn mới nguy hiểm hơn khi chiến tuyến không còn là trọng tâm giao tranh, mà thay vào đó là những cuộc tấn công mang tính biểu tượng và các hành động trả đũa dữ dội.

Giảm leo thang hay leo thang xung đột?

Trong thời gian qua, nhiều nhà phân tích đã so sánh cuộc xung đột ở Ukraine với Chiến tranh Triều Tiên diễn ra vào đầu những năm 1950. Cuộc chiến này, chia cắt Bán đảo Triều Tiên làm hai, đã kết thúc mà không có bên nào giành chiến thắng rõ ràng. Giao tranh chấm dứt bằng việc ký kết một thỏa thuận đình chiến vào năm 1953 nhưng không có hiệp ước hòa bình chính thức nào được thiết lập. Đến nay, Bán đảo Triều Tiên về mặt kỹ thuật vẫn đang trong tình trạng chiến tranh với vĩ tuyến 38 chia cắt hai bên và duy trì một nền hòa bình mong manh.

Binh lính Ukraine khai hỏa lựu pháo về phía quân đội Nga trên tiền tuyến ở Kharkov. Ảnh: Reuters

Liệu Ukraine có đang tiến gần một kết cục tương tự? Theo giới quan sát, trên nhiều khía cạnh, tình trạng bế tắc hiện nay phản ánh những đặc điểm của Chiến tranh Triều Tiên. Sau nhiều đợt tấn công và phản công, cuộc xung đột chuyển sang hình thức xung đột tiêu hao, kéo dài quá trình đàm phán ngừng bắn trong suốt 2 năm. Giao tranh đã chững lại và bản đồ chiến sự không còn chứng kiến những biến động lớn.

Tuy nhiên, khác với Chiến tranh Triều Tiên, khả năng đạt được một lệnh ngừng bắn sau 3 năm giao tranh ở Ukraine hiện nay rất mong manh. Nỗ lực ngoại giao và gây sức ép của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm buộc hai bên ngừng bắn đã không mang lại kết quả. Cả hai bên đều cân nhắc đến việc ngừng bắn nhưng hành động của họ lại cho thấy giao tranh khó có khả năng chấm dứt.

Ngày 1/6, cuộc tấn công UAV của Ukraine nhằm vào các sân bay quân sự của Nga như đổ thêm dầu vào lửa. Theo phía Kiev, cuộc tấn công chính xác mang tính chiến lược này đã gây tổn thất nghiêm trọng cho Nga với thiệt hại ước tính lên tới 7 tỷ USD. Kiev cũng tuyên bố đã phá hủy khoảng 41 máy bay - tương đương 1/3 lực lượng máy bay ném bom chiến lược của Nga nhưng một blogger thân Nga cho biết chỉ có 10 máy bay bị phá hủy. Đồng thời, hai cây cầu ở hai khu vực giáp biên giới Ukraine cũng bị sập, làm gián đoạn hoạt động đường sắt. Hiện chính quyền địa phương nghi ngờ có hành vi phá hoại trong vụ việc này.

Một tuần trước đó, Nga đã phóng hơn 900 máy bay không người lái và hàng chục tên lửa vào Ukraine. Vào ngày 2/6, quân đội Nga tiếp tục tấn công bằng tên lửa vào sâu trong lãnh thổ Ukraine, nhắm vào một trại huấn luyện binh sĩ, làm 12 người thiệt mạng.

Thời điểm diễn ra các cuộc tấn công này dường như không phải ngẫu nhiên. Việc chúng xảy ra ngay trước vòng đàm phán hòa bình mới nhất đã làm dấy lên câu hỏi: Liệu đây là cách hai bên củng cố vị thế đàm phán hay là nỗ lực phá hoại tiến trình này?

Đây không phải là lần đầu tiên hai bên tăng cường tấn công khi đàm phán được khởi động. Năm ngoái, ngay trước thềm đàm phán đình chiến một phần giữa Moscow và Kiev, Ukraine mở cuộc đột kích vào khu vực Kursk. Những nỗ lực đưa hai bên trở lại bàn đàm phán cuối cùng đã đổ vỡ.

Lần này, Nga lựa chọn giảm nhẹ tác động của các vụ nổ diễn ra sâu trong lãnh thổ mình vào ngày 1/6. Bộ Quốc phòng Nga thừa nhận rằng “một số máy bay bị cháy” nhưng không đưa ra lời đe dọa trả đũa rõ ràng. Thay vì có động thái phản đối chính thức, các đại diện Nga vẫn tiếp tục đến Istanbul để đàm phán với phái đoàn Ukraine.

Ngày 2/6, hai bên đã gặp mặt và đạt được đồng thuận về hai vấn đề: trao đổi tù binh với ít nhất 1.000 binh sĩ mỗi bên và khả năng Nga trao trả 10 trẻ em Ukraine bị bắt cóc. Tuy nhiên, không có tiến triển nào trong vấn đề ngừng bắn. Rõ ràng là cả Moscow và Kiev đều chưa sẵn sàng cho các cuộc đàm phán thực chất.

Bất đồng sâu sắc

Về vấn đề đình chiến, Nga và Ukraine vẫn tồn tại những bất đồng sâu sắc.

“Phía Nga tiếp tục bác bỏ đề xuất ngừng bắn vô điều kiện", Thứ trưởng Ngoại giao Ukraine Sergiy Kyslytsya cho biết với các phóng viên sau cuộc đàm phán hôm 2/6.

Về phần mình, Nga cho biết họ đã đề xuất một lệnh ngừng bắn có giới hạn.

“Chúng tôi đã đề xuất một lệnh ngừng bắn cụ thể kéo dài từ 2 - 3 ngày tại một số khu vực nhất định trên tiền tuyến”, ông Vladimir Medinsky - trưởng đoàn đàm phán của Nga phát biểu, đồng thời cho rằng điều này là cần thiết để thu gom thi thể binh sĩ tử trận trên chiến trường.

Tại bàn đàm phán, Nga đã trình bày một bản ghi nhớ nêu rõ các điều kiện của Điện Kremlin nhằm chấm dứt xung đột. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov thông báo, các quan chức Kiev sẽ cần một tuần để xem xét văn bản này và quyết định phản hồi.

Sau cuộc đàm phán, hai hãng thông tấn nhà nước Nga là TASS và RIA Novosti đã công bố toàn văn bản ghi nhớ, trong đó Nga đưa ra điều kiện đình chiến là Ukraine phải rút quân khỏi 4 vùng lãnh thổ mà Moscow đã tuyên bố sáp nhập vào tháng 9/2022 nhưng chưa hoàn toàn kiểm soát.

Như một phương án thay thế để đạt được lệnh ngừng bắn, bản ghi nhớ yêu cầu Ukraine ngừng huy động quân sự và đình chỉ việc tiếp nhận vũ khí từ phương Tây - các điều kiện từng được Tổng thống Nga Vladimir Putin đề xuất trước đó.

Tài liệu này cũng kêu gọi Ukraine ngừng mọi hoạt động tái bố trí lực lượng và cấm sự hiện diện quân sự của các nước thứ ba trên lãnh thổ của mình như điều kiện tiên quyết để chấm dứt các hoạt động tấn công.

Ngoài ra, văn bản của Nga đề xuất Ukraine chấm dứt tình trạng thiết quân luật và tổ chức bầu cử. Sau đó, hai nước có thể ký kết một hiệp ước hòa bình toàn diện, trong đó Ukraine sẽ tuyên bố vị thế trung lập, từ bỏ nguyện vọng gia nhập NATO, giới hạn quy mô quân đội và công nhận tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức ngang hàng với tiếng Ukraine.

Ukraine và phương Tây trước đó đã bác bỏ tất cả các yêu sách này từ phía Moscow. Trong thời gian tới, Ukraine đề xuất tổ chức vòng đàm phán tiếp theo trong khoảng thời gian từ ngày 20 - 30/6. Tổng thống Zelensky nhiều lần tuyên bố sẵn sàng gặp trực tiếp Tổng thống Putin.

Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Nga Andrey Fedorov cho biết, rất ít tiến triển đạt được trong cuộc đàm phán hôm 2/6 và hai bên vẫn còn bất đồng ở những điểm then chốt.

“Tất cả các vấn đề chính trị cốt lõi đều chưa được đề cập", ông nói với Al Jazeera, đồng thời cho biết mặc dù cả hai bên đều đưa ra bản ghi nhớ với đề xuất hòa bình nhưng các văn kiện này “rất mâu thuẫn với nhau”.

Canh bạc nguy hiểm của Ukraine

Tổng thống Nga Vladimir Putin nhiều lần cho thấy Nga sẽ để không bên khác áp đặt điều kiện cho mình. Giới quan sát cho rằng, là một bên trong xung đột, Moscow đang đạt được những gì mình mong muốn, đó là mở rộng ảnh hưởng chính trị và giành thêm lãnh thổ. Nga sẵn sàng làm tiêu hao nguồn lực của Ukraine chừng nào nước này còn chưa chấp nhận các điều khoản của Điện Kremlin.

Về phía mình, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng cho thấy ông không phải là người dễ nhượng bộ hay rút lui. Một số nhà phân tích cho rằng, có thể thấy rõ, cuộc xung đột này đã mang lại cho ông những điều mà thời bình không thể, đó là quyền lực vững chắc và dòng viện trợ quốc tế ổn định. Nếu người dân Ukraine cho rằng việc đình chiến với Nga đồng nghĩa với đầu hàng thì nhiệm kỳ tổng thống của ông Zelensky có thể không kéo dài được vài tháng, thậm chí có thể không tới vài tuần. Mối đe dọa đó đã đè nặng lên vai ông.

Trong khi đó, phương Tây dường như vẫn sẵn sàng cung cấp nguồn lực để Ukraine tiếp tục chiến đấu với Nga. Ngày 3/6, quân đội Ukraine tấn công cầu Kerch ở Crimea - công trình được Nga xây dựng sau khi sáp nhập bán đảo này năm 2014. Cây cầu là tuyến huyết mạch chiến lược nối đất liền Nga với Crimea nên một cuộc tấn công vào đây chắc chắn sẽ dẫn đến phản ứng từ phía Moscow. Phản ứng đó sẽ như thế nào, có lẽ chúng ta sẽ sớm biết.

Canh bạc của Ukraine với sự hậu thuẫn từ phương Tây đã nâng cao mức độ rủi ro. Cuộc xung đột có thể đang bước vào một giai đoạn mới nguy hiểm hơn khi mà chiến tuyến không còn là trọng tâm giao tranh, mà thay vào đó là những cuộc tấn công mang tính biểu tượng và các hành động trả đũa dữ dội.

Với nhiều người dân Ukraine, niềm hy vọng mong manh rằng chiến sự có thể chấm dứt đang dần bị thay thế bởi cảm giác ảm đạm rằng cuộc xung đột này sẽ còn kéo dài nhiều tháng, nếu không phải nhiều năm. Trong số họ, có những người lạc quan, tin tưởng rằng Ukraine cuối cùng sẽ giành chiến thắng. Nhưng cũng có những người bi quan, cho rằng việc đánh bại một đối thủ vượt trội về quy mô, sức mạnh quân sự và nguồn thu khổng lồ từ xuất khẩu năng lượng là điều không thể.

Hiện tại, không có dấu hiệu nào cho thấy Ukraine và Nga sẵn sàng nhượng bộ và điều đó báo hiệu tương lai u ám cho chính những bên trực tiếp tham gia vào cuộc xung đột này.

Kiều Anh/VOV.VN (Tổng hợp)