Kỳ vọng và quan ngại trong thỏa thuận hòa bình giữa 2 quốc gia châu Phi do Mỹ làm trung gian

Theo hãng tin Reuters, ngày 27/6 (theo giờ Mỹ), hai nước Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo (CHDC Congo) sẽ cùng ký một thỏa thuận hòa bình do Mỹ làm trung gian tại Washington, làm dấy lên hy vọng chấm dứt nhiều năm xung đột khiến hàng trăm nghìn người phải rời bỏ nhà cửa.

Các thành viên của nhóm vũ trang M23 tuần tra trên một đường phố ở Goma (CHDC Congo) vào ngày 29/1/2025. Ảnh: Getty Images.

Thỏa thuận này đánh dấu một bước đột phá trong các cuộc đàm phán do chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump làm cầu nối, với mục tiêu chấm dứt bạo lực cũng như thu hút hàng tỷ USD đầu tư từ phương Tây vào khu vực giàu nguồn tài nguyên tantalum, vàng, cobalt, đồng, lithium và các khoáng sản khác.

Theo AFP, Tổng thống Trump đã ca ngợi những nỗ lực ngoại giao dẫn đến thỏa thuận này và công khai “phàn nàn” rằng ông chưa nhận được giải Nobel Hòa bình với những đóng góp trên. Tuy nhiên, thỏa thuận trên cũng vướng vào một số “quan ngại” khi cho rằng chính quyền ông Trump đang tìm cách cạnh tranh với Trung Quốc cũng như hưởng lợi từ nguồn tài nguyên dồi dào ở phía Đông rộng lớn của Congo – một khu vực vốn lâu nay đầy biến động.

Theo lịch trình được công bố, chiều ngày 27/6, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio sẽ đón tiếp người đồng cấp của Rwanda và CHDC Congo đến tham dự lễ ký kết tại Bộ Ngoại giao. Sau buổi lễ, hai ngoại trưởng của Rwanda và CHDC Congo dự kiến sẽ gặp Tổng thống Trump tại Nhà Trắng.

Một nguồn thạo tin cho biết thêm, một thỏa thuận khác liên quan đến khuôn khổ hội nhập kinh tế khu vực – nằm trong nỗ lực thúc đẩy đầu tư phương Tây vào châu Phi – cũng sẽ được ký kết bởi các nguyên thủ quốc gia trong một sự kiện riêng tại Nhà Trắng, thời gian chưa được xác định.

Nguồn tin này cho biết, để ký được khuôn khổ kinh tế trên, điều kiện then chốt là phải đạt được tiến triển trong các cuộc đàm phán đang diễn ra tại Doha – một tiến trình trung gian song song khác với sự tham gia của phái đoàn chính phủ CHDC Congo và nhóm nổi dậy M23 do Rwanda hậu thuẫn.

Các chuyên gia kỹ thuật của hai nước đã ký tắt vào bản dự thảo thỏa thuận hòa bình trong tuần trước, trong đó đề cập đến các vấn đề như toàn vẹn lãnh thổ, “cấm các hành động thù địch”, cùng với các điều khoản về rút quân, giải trừ quân bị và sáp nhập các “nhóm vũ trang phi nhà nước” theo các điều kiện nhất định.

Thỏa thuận cũng viện dẫn cơ chế từng được nhất trí trong một nỗ lực hòa giải trước đó do Angola làm trung gian, nhằm giám sát và xác thực việc Rwanda rút quân trong vòng ba tháng. Bên cạnh đó, các chiến dịch quân sự của CHDC Congo nhằm vào Lực lượng Dân chủ giải phóng Rwanda (FDLR) – một nhóm vũ trang hoạt động tại CHDC Congo - cũng sẽ kết thúc trong cùng khung thời gian trên.

Trước đó vào ngày 26/6, theo một số nguồn tin, các nhà đàm phán CHDC Congo đã từ bỏ yêu cầu với việc binh sĩ Rwanda phải rút khỏi miền Đông nước này ngay lập tức, qua đó tạo điều kiện để hai quốc gia từng là đối thủ lâu năm ký kết thỏa thuận vào ngày 27/6.

Theo các nhà phân tích và giới ngoại giao, Rwanda được cho là đã gửi ít nhất 7.000 binh sĩ qua biên giới để hỗ trợ lực lượng nổi dậy M23 - lực lượng trước đó đã nhanh chóng chiếm giữ 2 thành phố lớn nhất miền đông CHDC Congo cùng nhiều khu khai thác khoáng sản “màu mỡ” khác trong một cuộc tiến công chớp nhoáng đầu năm nay.

CHDC Congo cáo buộc Rwanda hỗ trợ M23 bằng cách gửi binh lính và vũ khí. Trong khi, phía Rwanda từ lâu đã bác bỏ việc hậu thuẫn M23, nói rằng binh sĩ của họ chỉ hành động để tự vệ trước quân đội CHDC Congo và các nhóm dân quân người Hutu có liên hệ với cuộc diệt chủng Rwanda năm 1994.

Bình Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc