Dân số suy giảm và già hóa, nhiều nước châu Á phải khuyến khích sinh sản

Tình trạng suy giảm tỷ lệ sinh đang trở thành mối lo ngại trong những năm gần đây ở nhiều quốc gia châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Với dân số ngày càng già hóa và lực lượng lao động suy giảm, các quốc gia này đang phải đối mặt với nguy cơ khủng hoảng kinh tế và xã hội. Để khắc phục tình trạng này, chính phủ các nước đã và đang thực hiện nhiều biện pháp nhằm khuyến khích sinh sản, cải thiện chất lượng cuộc sống và xóa bỏ các rào cản đối với việc xây dựng gia đình.

Hỗ trợ tài chính và tăng phúc lợi xã hội

Sau hàng thập kỷ thực hiện chính sách 1 con, Trung Quốc hiện phải đối mặt với tình trạng dân số suy giảm và già hóa nhanh chóng. Để đối phó với vấn đề này, Chính phủ Trung Quốc đã chuyển sang khuyến khích sinh con bằng hàng loạt chính sách hỗ trợ tài chính và cải thiện phúc lợi xã hội.

Tại các thành phố lớn như Thượng Hải và Thâm Quyến, chính quyền địa phương đã triển khai chương trình trợ cấp tài chính cho các gia đình sinh con thứ hai hoặc thứ ba. Các chính sách này bao gồm khoản trợ cấp một lần, miễn giảm thuế và hỗ trợ chi phí giáo dục mầm non.

Chăm sóc trẻ sơ sinh tại một bệnh viện ở Tuân Nghĩa, tỉnh Quý Châu, Trung Quốc- Ảnh: Xinhua

Bên cạnh đó, chính phủ còn đẩy mạnh đầu tư vào hệ thống phúc lợi xã hội nhằm giảm gánh nặng kinh tế cho các gia đình trẻ. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định các biện pháp này vẫn chưa đủ mạnh để giải quyết tận gốc vấn đề.

Giáo sư Lương Kiện Chương từ Đại học Bắc Kinh nhận định: “Trợ cấp tài chính chỉ là giải pháp ngắn hạn. Để cải thiện tỷ lệ sinh một cách bền vững, Trung Quốc cần phải giải quyết những nguyên nhân sâu xa như chi phí giáo dục cao, giá nhà đất đắt đỏ và áp lực công việc quá lớn”.

Ngoài ra, Chính phủ Trung Quốc còn tập trung vào các chính sách cải cách môi trường làm việc để hỗ trợ phụ nữ tham gia lực lượng lao động và nuôi dạy con cái. Chính sách làm việc linh hoạt, nghỉ phép thai sản kéo dài và các chương trình hỗ trợ chăm sóc trẻ em được xem là giải pháp khả thi để cân bằng cuộc sống gia đình và công việc. Tuy nhiên, việc thay đổi định kiến xã hội và tư tưởng truyền thống vẫn là thách thức lớn mà Trung Quốc cần vượt qua.

Nhà xã hội học Trần Duy chia sẻ với báo South China Morning Post: “Để phát huy tối đa hiệu quả, các chính sách khuyến khích sinh sản cần phải bảo đảm tính đồng bộ và phù hợp với yếu tố văn hóa, truyền thống dân tộc và đặc điểm từng vùng miền”.

Hướng tới cân bằng công việc và cuộc sống

Nhật Bản, với tỷ lệ sinh thấp kéo dài trong nhiều thập kỷ, đang tích cực triển khai các chính sách khuyến khích sinh con nhằm giảm áp lực dân số. Một trong những biện pháp nổi bật là mở rộng hệ thống dịch vụ chăm sóc trẻ em miễn phí trên toàn quốc. Chính phủ Nhật Bản đã cam kết đầu tư hàng tỷ USD để bảo đảm mọi trẻ em đều có thể tiếp cận giáo dục mầm non và dịch vụ chăm sóc với chi phí hợp lý.

Bên cạnh đó, quốc gia Đông Á này cũng đang thực hiện cải cách môi trường làm việc nhằm giảm bớt áp lực đối với các bậc phụ huynh. Chính phủ khuyến khích áp dụng tuần làm việc bốn ngày, giờ làm việc linh hoạt và mở rộng chính sách nghỉ phép cho cả cha lẫn mẹ. Các biện pháp này được kỳ vọng sẽ giúp người dân cân bằng giữa công việc và cuộc sống gia đình, từ đó khuyến khích họ sinh thêm con.

Dù vậy, thách thức lớn nhất của Nhật Bản không chỉ nằm ở khía cạnh kinh tế mà còn ở văn hóa xã hội. Tình trạng bất bình đẳng giới và kỳ vọng phụ nữ phải đảm nhận công việc nội trợ và chăm sóc con cái vẫn còn phổ biến. Nhà xã hội học Naoko Yamazaki nhận xét: “Việc thay đổi quan điểm xã hội về vai trò giới và xây dựng một môi trường bình đẳng thực sự là chìa khóa để giải quyết vấn đề dân số tại Nhật Bản”.

Nhằm giải quyết rào cản này, Nhật Bản đã triển khai các chương trình khuyến khích kết hôn như dịch vụ mai mối được chính phủ tài trợ. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng những biện pháp này chỉ mang tính tạm thời và cần phải có sự thay đổi sâu rộng về văn hóa và tư tưởng để tạo ra bước tiến thực sự.

Bà Naoko Yamazaki, nhà xã hội học, cho biết: “Mặc dù những biện pháp này rất sáng tạo, nhưng chúng không thể thành công nếu không giải quyết được tình trạng bất bình đẳng giới đã ăn sâu trong xã hội Nhật Bản”.

Bên cạnh đó, cải cách thị trường lao động, như giảm giờ làm việc, tăng thời gian nghỉ phép và khuyến khích sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, sẽ giúp người dân cảm thấy yên tâm hơn khi xây dựng gia đình.

Đổi mới chính sách và cải cách xã hội

Hàn Quốc hiện là quốc gia có tỷ lệ sinh thấp nhất trong nhóm các nước phát triển, tạo ra áp lực lớn đối với nền kinh tế và xã hội. Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ Hàn Quốc đã triển khai hàng loạt chính sách hỗ trợ tài chính và cải thiện điều kiện sống cho các gia đình trẻ.

Các chương trình trợ cấp hằng tháng, hỗ trợ chi phí chăm sóc trẻ em và nhà ở giá rẻ đã được áp dụng trên toàn quốc. Chính phủ cũng đầu tư mạnh vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng giáo dục và phúc lợi nhằm giảm gánh nặng kinh tế cho các bậc phụ huynh.

Tuy nhiên, theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế - OECD, các biện pháp tài chính đơn lẻ khó có thể mang lại hiệu quả lâu dài nếu không đi kèm với cải cách môi trường làm việc và xã hội.

Một trong những thách thức lớn nhất mà Hàn Quốc phải đối mặt là áp lực văn hóa truyền thống và định kiến giới. Phụ nữ vẫn phải chịu áp lực đảm nhận phần lớn công việc gia đình và nuôi dạy con cái, trong khi nam giới thường không được khuyến khích nghỉ phép chăm sóc con.

Để khắc phục điều này, chính phủ đã triển khai các chiến dịch quốc gia nhằm thúc đẩy bình đẳng giới và khuyến khích chia sẻ trách nhiệm gia đình. Chính sách nghỉ phép bắt buộc cho cha và các chương trình tuyên truyền đã được áp dụng, tuy nhiên tỷ lệ hưởng ứng còn thấp do rào cản văn hóa và áp lực công việc.

Hàn Quốc cũng triển khai một số sáng kiến đổi mới như dịch vụ mai mối do chính phủ tài trợ và chính sách hỗ trợ các cặp vợ chồng trẻ trong việc xây dựng gia đình. Tiến sĩ Kim Seong-woo từ Đại học Quốc gia Seoul cho rằng: “Bên cạnh các chính sách kinh tế, việc thay đổi tư duy và nhận thức xã hội là yếu tố then chốt trong cuộc chiến chống suy giảm dân số”.

Luật Anh