“Chữ tín” trong liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân

(QT) - Quảng Trị đã hình thành những vùng nguyên liệu tập trung như cao su, cà phê, hồ tiêu, sắn, chuối… Tuy nhiên, nông dân vẫn đang đối mặt với sự bị động, thiếu ổn định trong khâu tiêu thụ, luôn canh cánh nỗi lo “được mùa mất giá”. Nguyên nhân của tình trạng này chủ yếu là do việc tiêu thụ nông sản thời gian qua còn thả nổi, chưa được quan tâm thoả đáng.

Sản phẩm cao su của Nhà máy chế biến cao su Cam Lộ chuẩn bị xuất bán ra thị trường - Ảnh: PV

Thời gian qua, giá nông sản bấp bênh có nguyên nhân tác động do suy thoái kinh tế, thị trường xuất khẩu chủ yếu phụ thuộc vào Trung Quốc và còn bị tư thương ép giá. Sau tình trạng mủ cao su rớt giá kỷ lục thì hiện nay nông dân huyện Hướng Hóa đang đứng ngồi không yên vì cà phê, chuối đều lâm vào cảnh “thu không đủ bù chi”. Hệ quả này bắt nguồn từ thị trường thu mua nông sản thiếu sự liên kết giữa doanh nghiệp và nhà nông. Một điều dễ thấy, thời gian qua nông sản được tiêu thụ thông qua hợp đồng chiếm tỷ lệ rất thấp mà chủ yếu việc thu mua nông sản diễn ra trực tiếp giữa thương lái và nông dân ngay tại nơi sản xuất. Điều này dẫn đến tình trạng thao túng, đầu cơ của các cơ sở thu mua, chế biến trong, ngoài tỉnh với nhau khiến nguồn nguyên liệu đầu vào có chất lượng kém, trộn lẫn tạp chất… Điển hình như thu mua hồ tiêu trên địa bàn tỉnh vừa qua, cùng một thời gian nhưng giá hạt tiêu tại một địa phương lại có 2 – 3 mức. Nguyên nhân là do trước đó giá tiêu hạt liên tục tăng, một số tư thương và nông dân do mối lợi trước mắt, trộn lẫn tạp chất vào tiêu để nâng trọng lượng sản phẩm khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu hồ tiêu gặp khó khăn. Vì vậy, để hạn chế tình trạng gian lận trong chất lượng sản phẩm tiêu hạt, vụ tiêu vừa qua những đại lý thu mua sản phẩm hồ tiêu cho các doanh nghiệp lớn đã đưa ra nhiều mức giá để phân biệt chất lượng sản phẩm. Là địa phương có tiềm năng về nguyên liệu, thị trường đầu ra cho sản phẩm nông sản chế biến vẫn còn mở rộng song ngành công nghiệp chế biến và tiêu thụ nông sản ở tỉnh Quảng Trị chưa phát triển xứng tầm và vẫn còn nhiều vấn đề bất cập. Một số chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp đã được hình thành, tuy nhiên trên thực tế mô hình liên kết này vẫn thiếu tính bền vững. Doanh nghiệp phải đối mặt với tình trạng cạnh tranh không lành mạnh trong việc mua sản phẩm vì thương lái thường trả cao hơn mức giá bao tiêu của doanh nghiệp để thu gom nguồn hàng, nông dân vì lợi ích trước mắt sẵn sàng phá vỡ cam kết với doanh nghiệp. Ngược lại, khi thị trường gặp bất lợi, doanh nghiệp cũng không ngần ngại bỏ qua cam kết trong hợp đồng bao tiêu sản phẩm với nông dân. Điển hình như vụ đông xuân 2014 – 2015, một số HTX dịch vụ nông nghiệp trên địa bàn các huyện Gio Linh, Hải Lăng, Triệu Phong... cùng liên kết với Công ty TNHH Khoa học và Công nghệ Vĩnh Hòa (Nghệ An) sản xuất giống lúa ngắn ngày, chất lượng cao AC5 theo quy trình khép kín, trong đó doanh nghiệp chịu trách nhiệm cung ứng giống lúa, vật tư sản xuất, hướng dẫn kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm hoặc trường hợp sản xuất giống ngô ngọt giữa Công ty Cổ phần Tín Đạt Thành và nông dân một số địa phương ở Gio Linh, Triệu Phong, Cam Lộ. Dù có hợp đồng bao tiêu sản phẩm, tuy nhiên đến vụ thu hoạch doanh nghiệp đã không thực hiện đúng cam kết bao tiêu sản phẩm cho nông dân với lý do sản phẩm không đảm bảo chất lượng. Vấn đề có ý nghĩa quyết định để xây dựng mối liên kết bền vững là sự cam kết, ràng buộc về trách nhiệm giữa doanh nghiệp và nông dân. Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược kinh doanh, chiến lược sản phẩm mang tính khả thi cao, chú ý khâu dự báo và tìm kiếm thị trường, phải biết lượng sức khi đặt mua hàng với nông dân, tránh vượt quá khả năng dẫn đến hủy liên kết. Với nông dân, cần tuân thủ các nội dung đã cam kết để không đẩy doanh nghiệp vào tình trạng điêu đứng, khó xử, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh. Liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân muốn bền chặt cần hướng đến mục tiêu cùng phát triển trên cơ sở chia sẻ lợi ích lẫn rủi ro giữa các bên, đảm bảo về sự bình đẳng và đôi bên cùng có lợi. Ngoài một chế tài xử lý vi phạm cụ thể, rõ ràng thì mối quan hệ giữa doanh nghiệp và nông dân cần xây dựng dựa trên nền tảng “chữ tín”. LÂM THANH