Nâng cao vị thế của phụ nữ, trẻ em đồng bào dân tộc thiểu số. Bài 4: Thúc đẩy bình đẳng giới, tăng quyền năng của phụ nữ dân tộc thiểu số

Đảng và Nhà nước ta luôn dành sự quan tâm sâu sắc đến công tác phụ nữ và bình đẳng giới (BĐG), nhất là ở miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Nhờ đó, công tác BĐG vùng DTTS trên địa bàn tỉnh đã có nhiều chuyển biến đáng kể, từng bước thu hẹp khoảng cách giới, tạo điều kiện, cơ hội để nữ giới và nam giới DTTS thụ hưởng bình đẳng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, cùng phát huy khả năng để đóng góp chung vào sự nghiệp xây dựng đất nước.

Chủ trương hợp lòng dân

Xuyên suốt quá trình hình thành và phát triển, Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng công tác phụ nữ, nỗ lực nâng cao chất lượng đời sống của phụ nữ, tạo thể chế, chính sách để tăng cường sự tham gia của phụ nữ vào tất cả lĩnh vực của đời sống, từng bước nâng cao vai trò và vị thế của nữ giới.

Điều đó được thể hiện xuyên suốt qua các chủ trương, đường lối, chính sách, nhất là Hiến pháp năm 2013, Luật BĐG, Nghị quyết số 11 của Bộ Chính trị về công tác phụ nữ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, Chỉ thị số 21-CT/TW của Ban Bí thư về việc tiếp tục đẩy mạnh công tác phụ nữ trong tình hình mới...

Phụ nữ dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ngày càng bình đẳng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội - Ảnh: Thu Thảo

Sự ra đời của những chủ trương, chính sách về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nữ, chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ phụ nữ trong tạo việc làm, khởi nghiệp, ưu tiên hướng đến đối tượng phụ nữ miền núi và đồng bào DTTS... đã tạo ra môi trường, điều kiện thuận lợi để phụ nữ DTTS từng bước khẳng định mình, dần thay đổi định kiến, khuôn mẫu giới vốn đã ăn sâu vào tiềm thức của cộng đồng, người dân ở nhiều thôn, bản, góp phần chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, bảo vệ, chăm sóc phụ nữ và trẻ em...

Với những chuyển biến tích cực, những chính sách về công tác cán bộ nữ và BĐG đã tạo được sự đồng thuận và ủng hộ từ chính quyền cũng như cộng đồng dân cư sống trên địa bàn các xã vùng núi, biên giới, vùng đồng bào DTTS. Tỉ lệ phụ nữ từng bước tham gia nhiều hơn vào các hoạt động mang tính xã hội, chính trị ngày càng tăng. Nhiệm kỳ 2020 - 2025, phụ nữ DTTS có 1 cán bộ nữ là Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, 5 cán bộ nữ giữ chức bí thư đảng ủy xã, thị trấn, 2 cán bộ nữ giữ chức chủ tịch, 2 cán bộ nữ là phó chủ tịch UBND...; 49,3% phụ nữ được tiếp cận các dịch vụ y tế...

Ông Nguyễn Phú Sơn, Bí thư Đảng ủy xã Hướng Linh, huyện Hướng Hóa cho biết: “Thông qua những chương trình, hoạt động do các sở, ban, ngành cấp tỉnh, huyện cùng với cấp ủy, chính quyền, mặt trận và các đoàn thể địa phương tổ chức, sự bình đẳng giữa nam giới và nữ giới dần đi vào nếp nghĩ và hành động của người dân.

Từ chỗ phải thuyết phục, tuyên truyền, vận động, nhiều người dân, đặc biệt là nam giới đã tự nhận thức được trách nhiệm của mình, từ bỏ tư tưởng trọng nam hơn nữ, những hành động bạo lực, không đúng chuẩn mực trong gia đình mà chủ động gánh vác trách nhiệm với người vợ, người mẹ, tích cực tham gia vào các công việc gia đình, chăm sóc giáo dục con cái. Vai trò của người phụ nữ trong gia đình cũng vì thế thay đổi dần, có thể thấy, nhiều phụ nữ đã chủ động tham gia hoặc thay chồng tham gia vào các cuộc họp thôn, bản, họp khu dân cư, thậm chí đứng đầu các hội, đoàn thể ở thôn, ở xã”.

Vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức

Dù đã có những thay đổi tích cực trong nhận thức của người dân, phụ nữ và trẻ em gái vùng đồng bào DTTS&MN vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận quyền bình đẳng do nhiều lý do khách quan lẫn chủ quan.

Trên thực tế, tư tưởng gia trưởng, trọng nam hơn nữ vẫn còn tồn tại trong một bộ phận Nhân dân. Có thể nhận thấy rõ sự bất bình đẳng ngay trong việc quản lý tài chính, chi tiêu trong gia đình vẫn còn diễn ra.

Theo truyền thống, kinh tế gia đình phần lớn đều do nam giới quyết định, nguyên nhân là ở các dân tộc không theo chế độ mẫu hệ có quan niệm đàn ông là người chăm lo gia đình, thờ cúng tổ tiên, nên thường được hưởng thừa kế, được quản lý, định đoạt tài sản. Phụ nữ ít khi có quyền được can thiệp, do đó, nếu người chủ gia đình không có khả năng quản lý tài chính hay rơi vào các tệ nạn xã hội thì nghèo đói trở thành hệ quả tất yếu, kéo theo sự thiếu quan tâm của gia đình dành cho con trẻ, gia tăng nguy cơ trẻ bỏ học, sa đọa vào các tệ nạn xã hội.

Hơn nữa, tính chất bảo thủ của sự phân công lao động truyền thống theo giới ở các mức độ khác nhau vẫn còn được bảo lưu trong nhiều gia đình khiến rất nhiều phụ nữ không hiểu hoặc chưa biết được những quyền cơ bản của mình, mặc nhiên tự chấp nhận số phận gắn bó với bếp núc của mình.

Bà Hồ Thị Thương, Chủ tịch Hội LHPN xã Tà Long, huyện Đakrông cho biết: “Nhiều phụ nữ còn giữ tư tưởng an phận, tự ti, ngại thay đổi và coi đó là sự “hy sinh” cho gia đình, con cái. Bên cạnh đó, nhiều chị em lớn tuổi chỉ sử dụng được tiếng đồng bào, không biết đọc, biết viết nên khả năng tiếp cận các nguồn thông tin bị hạn chế. Chất lượng tuyên truyền cũng vì thế mà ít nhiều không mang lại hiệu quả tuyệt đối. Chính những nguyên nhân này đã làm chậm con đường đi đến mục tiêu BĐG mà cả xã hội đang phấn đấu”.

Bên cạnh đó, các xã còn đang còn lúng túng trong việc thành lập và kiện toàn Ban Vì sự tiến bộ của phụ nữ (VSTBPN). Việc bố trí kinh phí, cơ sở vật chất, nhân lực cho thi hành Luật BĐG cơ bản chưa được đảm bảo, công tác BĐG được giao cho hội LHPN xã hoặc công chức kiêm nhiệm, tuy nhiên việc kiêm nhiệm này chưa thống nhất giữa các xã trên địa bàn huyện.

Chẳng hạn, trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tại xã Hướng Lộc, công tác BĐG được bố trí cán bộ làm công tác lao động, thương binh và xã hội phụ trách; còn tại xã Thuận, A Dơi thì được giao cho cán bộ văn hóa xã phụ trách, các xã khác lại bố trí cho hội LHPN xã phụ trách. Do đó, còn có sự thiếu đồng bộ khiến việc triển khai, theo dõi và thống kê kết quả thực hiện BĐG trong các lĩnh vực trở nên khó khăn.

Hơn nữa, một số cán bộ, công chức thực hiện dự án tại cơ sở còn bỡ ngỡ, thiếu kinh nghiệm trong thực hiện dự án, một số còn thiếu kiến thức về công tác BĐG. Công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về BĐG trong vùng đồng bào DTTS tuy có đổi mới về hình thức và nội dung tuyên truyền so với trước đây nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ theo yêu cầu thực tế. Đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên một số ít do chưa hiểu biết về đặc điểm văn hóa, phong tục, tập quán và không nói được tiếng Bru – Vân Kiều nên gặp khó khăn trong công tác tuyên truyền, vận động.

Tiếp tục tăng cường hỗ trợ phụ nữ, trẻ em vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Tuy còn nhiều khó khăn, bất cập trong thực hiện BĐG vùng đồng bào DTTS, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta rất rõ ràng thông qua sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Sự tham gia của các cấp ủy đảng, chính quyền từ trung ương đến địa phương.

Đây được coi là đòn bẩy để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi cũng như đẩy mạnh mục tiêu BĐG ở khu vực này, khẳng định mối quan tâm đặc biệt của Chính phủ với phụ nữ và trẻ em vùng DTTS.

Đứng trước những khó khăn đặt ra, tại các xã miền núi, chính quyền địa phương cũng luôn nỗ lực phấn đấu đạt các mục tiêu đề ra của các đề án, chương trình, dự án về BĐG; tăng cường, kiên trì đẩy mạnh truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật, kiến thức về BĐG tại vùng DTTS bằng nhiều hình thức sáng tạo, phù hợp với ngôn ngữ, phong tục tập quán của đồng bào DTTS. Nỗ lực sáng tạo đa dạng hóa, số hóa tài liệu, sản phẩm truyền thông về BĐG hướng tới đối tượng là đồng bào DTTS.

Tuyên truyền công tác bình đẳng giới tại các xã vùng DTTS - Ảnh: Thu Thảo

Chủ tịch Hội LHPN huyện Đakrông Nguyễn Thị Ty cho biết: “Cùng với đẩy mạnh công tác tuyên truyền, Hội LHPN huyện đã tiếp tục tổ chức các hội nghị đối thoại chính sách về BĐG và các vấn đề liên quan đến phụ nữ và trẻ em DTTS, đồng thời tăng cường sự tham gia của cấp ủy, chính quyền vào giải quyết các vấn đề phụ nữ, trẻ em tại địa phương. Bên cạnh đó, hội cũng chú trọng bồi dưỡng các kiến thức, kỹ năng tuyên truyền về BĐG, xây dựng kế hoạch truyền thông cho đội ngũ cán bộ hội cơ sở, thành viên các mô hình Dự án 8.

Tiếp tục duy trì và nhân rộng nhiều mô hình “Thay đổi nếp nghĩ, cách làm” hay, sáng tạo, giúp người dân thay đổi nhận thức. Đồng thời, phối hợp với các phòng, ban, ngành, đoàn thể, lực lượng chức năng tăng cường công tác phối hợp tuyên truyền, vận động, kiểm tra, giám sát tại các địa phương có nhiều trường hợp vi phạm Luật Hôn nhân và gia đình”.

Sau một quá trình dài hơi, nhiều địa phương cũng đã rút ra những bài học kinh nghiệm trong thực hiện công tác BĐG, từ đó đề ra những giải pháp hữu hiệu hơn. Trọng tâm là tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước đối với công tác BĐG; tăng cường phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các sở, ban, ngành, tổ chức chính trị - xã hội và chính quyền địa phương nhằm đảm bảo tính liên kết, hiệu quả giữa các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp của kế hoạch; chú trọng lồng ghép thực hiện các mục tiêu về BĐG với nhiệm vụ của các sở, ban, ngành và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác BĐG.

Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Hồ Thị Minh cho biết: “Trong thời gian tới, Ban Dân tộc tỉnh sẽ tiếp tục thực hiện có hiệu quả Tiểu dự án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS&MN”, góp phần giải quyết các “rào cản” đối với phụ nữ và trẻ em. Tăng cường công tác tuyên truyền không chỉ ở các xã đang là điểm “nóng” của các vấn đề liên quan đến phụ nữ và trẻ em mà còn tại các xã đang thực hiện tốt, nhằm nâng cao ý thức của người dân, duy trì một môi trường sống lành mạnh, an toàn, bình đẳng cho phụ nữ và trẻ em vùng DTTS.

Tiếp tục chú trọng đào tạo, bồi dưỡng năng lực, kỹ năng truyền thông, giải quyết vấn đề cho đội ngũ cán bộ, dẫn trình viên, tuyên truyền viên nòng cốt địa phương. Phối hợp với Hội LHPN tỉnh tiếp tục triển khai có hiệu quả Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em” nhằm tăng tỉ lệ cán bộ nữ là người có uy tín tại cộng đồng, tăng số lượng nữ giới trong hệ thống chính trị tại địa phương, từng bước thay đổi nếp nghĩ, cách làm của phụ nữ đồng bào DTTS.

Ngoài ra, cần thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ để hỗ trợ phụ nữ phát triển sinh kế, tăng cường quyền năng kinh tế cho phụ nữ DTTS để họ thực sự làm chủ được kinh tế. Bởi lẽ, chỉ khi vững vàng về kinh tế, phụ nữ sẽ có tiếng nói và quyền tự quyết trong gia đình, không bị phụ thuộc vào gia đình chồng, tự tin tham gia vào việc giải quyết các vấn đề của gia đình, xã hội”.

Với quyết tâm và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị sẽ thúc đẩy một cách mạnh mẽ và tạo sự chuyển biến về chất, giải quyết một cách căn bản bất bình đẳng giới, để phụ nữ và trẻ em DTTS có cơ hội vươn lên làm chủ cuộc sống, góp phần xây dựng một xã hội bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc.

Thu Thảo - Ngọc Anh