Nội dung kiến nghị cử tri tỉnh Quảng Trị và trả lời của các bộ, ngành liên quan

Sau đợt tiếp xúc cử tri trước Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị đã tổng hợp và chuyển đến Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội một số ý kiến, kiến nghị của cử tri tỉnh Quảng Trị để yêu cầu các bộ, ngành trung ương xem xét, giải quyết theo thẩm quyền. Đến nay, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh đã nhận được văn bản trả lời của Bộ Nội vụ và Bộ Quốc phòng đối với một số kiến nghị liên quan đến chế độ, chính sách, cụ thể:

1. Cử tri xã Gio Linh (trước đây là thị trấn Gio Linh) phản ánh: Chủ trương kết thúc hoạt động của lực lượng không chuyên trách cấp xã theo ý kiến của cử tri là phù hợp với tình hình hiện nay. Theo đó, lực lượng không chuyên trách cấp xã sẽ kết thúc hoạt động vào ngày 1/8/2025 và được hưởng chính sách trợ cấp theo Nghị định số 29/2023/NĐ-CP ngày 03/6/2023 của Chính phủ.

Tuy nhiên, việc quy định “Cứ mỗi tháng nghỉ trước so với thời điểm kết thúc nhiệm kỳ thì được hưởng trợ cấp bằng 1⁄2 mức phụ cấp hàng tháng hiện hưởng” tại điểm a, khoản 2, Điều 9, Nghị định số 29/2023/NĐ-CP ngày 03/6/2023 theo ý kiến cử tri là chưa thỏa đáng, gây thiệt thòi cho người được hưởng.

Vì vậy, đề nghị Bộ Nội vụ quan tâm, có phương án trình Chính phủ xem xét, sửa đổi, bổ sung điểm a, khoản 2, Điều 9 Nghị định số 29/NĐ-CP theo hướng quy định mức trợ cấp cho đối tượng không chuyên trách cấp xã theo thời gian công tác thực tế thay vì nhiệm kỳ (từ đủ 10 năm công tác trở lên đối với người hoạt động không chuyên trách cấp xã) để đảm bảo nhân văn, công bằng, phù hợp với thực tiễn và đảm bảo quyền lợi cho người lao động đã có quá trình cống hiến lâu năm tại cơ sở.

Bộ Nội vụ trả lời (Văn bản số 4091/BNV-TCCB ngày 29/6/2025):

Thực hiện Kết luận số 155-KL-TW, Bộ Nội vụ đã xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định số 154/2025/NĐ-CP thay thế Nghị định số 29/2023/NĐ-CP trong đó đã điều chỉnh chính sách đối với đối tượng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã. Do đó, đề nghị địa phương căn cứ quy định tại Nghị định số 154/2025/NĐ-CP nêu trên để thực hiện, bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật.

2. Cử tri xã Kim Phú (trước đây là xã Trung Hóa) phản ánh, quy định về mức hưởng phụ cấp, trợ cấp ưu đãi hàng tháng đối với các đối tượng là bệnh binh tại Nghị định số 77/2024/NĐ-CP ngày 01/7/2024 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 75/2021/NĐ-CP quy định và các chế độ ưu đãi người có công với cách mạng đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Nghị định số 55/2023/NĐ-CP ngày 21/7/2023 của Chính phủ là chưa hợp lý, chưa bảo đảm công bằng giữa các trường hợp có tỉ lệ tổn thương cơ thể khác xa nhau, do quy định khung cứ thêm 10% tổn thương cơ thể mới được nâng thêm một mức.

Cụ thể, người bị tổn thương cơ thể 41% cũng được hưởng bằng người bị tổn thương cơ thể 50%..., người bị tổn thương cơ thể 81% cũng bằng người tổn thương cơ thể 90%.

Cử tri đề nghị Chính phủ xem xét, có thể quy định về tỉ lệ hưởng giống như đối với thương binh, cứ thêm 1% được thêm một mức; nếu không cần rút ngắn khung tỉ lệ hưởng, từ 41% đến 45% chung 1 mức và cứ thêm từ 1% đến 5% tỉ lệ tổn thương cơ thể được nâng thêm một mức nhằm bảo đảm công bằng tương đối, không tạo sự chênh lệch mức hưởng quá cao.

Bộ Nội vụ trả lời (Văn bản số 4486/BNV-CNCC ngày 29/6/2025):

Chính sách ưu đãi người có công với cách mạng và thân nhân được dựa trên nguyên tắc phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước theo mức độ đóng góp, công lao cống hiến, hy sinh của đối tượng và cân đối trong mặt bằng chính sách nói chung.

Khác với bệnh binh là người bị bệnh, ốm đau không đủ sức khỏe để tiếp tục công tác, thương binh là những người đã trực tiếp cống hiến một phần xương máu cho tổ quốc. Do vậy bảng tính trợ cấp đối với thương binh cũng cao hơn so với bệnh binh. Điều này phù hợp với nguyên tắc xác định ưu đãi đối với từng diện đối tượng người có công. Do đó, chưa có cơ sở quy định tỷ lệ phần trăm để hưởng trợ cấp của bệnh binh như thương binh theo kiến nghị của cử tri.

3. Cử tri xã Lệ Thủy (trước đây là xã An Thủy) cho rằng: quy định tại Điều 30 của Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015: “...công dân được đào tạo trình độ cao đẳng, đại học đã được tạm hoãn gọi nhập ngũ thì độ tuổi gọi nhập ngũ đến hết 27 tuổi” là chưa thực sự phù hợp với thực tiễn và còn thiếu linh hoạt. Xét điều kiện bình thường, hiện nay sinh viên tốt nghiệp cao đẳng, đại học lúc 22 tuổi, nếu học tiếp cao học sẽ tốt nghiệp lúc 24 tuổi; tiếp tục nghiên cứu sinh sẽ đạt học vị tiến sĩ lúc 26 tuổi. Theo quy định, sau khi tốt nghiệp cao đẳng, đại học hoặc cao học, nghiên cứu sinh, sinh viên phải thực hiện nghĩa vụ quân sự vì chưa hết 27 tuổi.

Vấn đề đặt ra là, phần lớn sinh viên khi tham gia học tập, đào tạo tại các cơ sở đào tạo cao đẳng, đại học hoặc sau đại học đều có hoàn cảnh khó khăn; rất nhiều em, nhất là khu vực nông thôn phải vay mượn để đi học nhưng khi tốt nghiệp ra trường lại phải tham gia nghĩa vụ quân sự ngay nên khó khăn càng khó khăn thêm và các các khoản vay đầu tư cho việc học thì chưa biết khi nào có thể trả hết.

Theo đó, cử tri đề nghị Quốc hội cần nghiên cứu để có quy định linh hoạt hơn về độ tuổi tham gia nghĩa vụ quân sự đối với trường hợp tạm hoãn nghĩa vụ do được đào tạo trình độ cao đẳng, đại học, sau đại học nhằm tạo điều kiện cho các em về cơ hội việc làm để sớm có thu nhập, trang trải các khoản nợ vay đầu tư cho quá trình học tập.

Mặt khác, theo quy định của pháp luật, hiện nay sinh viên cao đẳng, đại học bắt buộc phải học môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh.

Theo đó, cử tri đề nghị Quốc hội xem xét, có thể chuyển đổi hình thức học môn học này thành khóa huấn luyện về quốc phòng, an ninh cho sinh viên tương tự như huấn luyện nghĩa vụ quân sự nhưng thời gian rút ngắn trong vòng 9 tháng đến 1 năm để sinh viên sau khi tốt nghiệp không phải tham gia nghĩa vụ quân sự nhằm tạo điều kiện cho các em sớm có cơ hội tìm kiếm việc làm và sự ổn định công việc do không bị gián đoạn bởi việc tham gia nghĩa vụ quân sự.

Đồng thời, cùng với quy định trên cần nghiên cứu để có quy định cho phép tạm hoãn nghĩa vụ quân sự đối với trường hợp sau khi tổt nghiệp trung học phổ thông có nguyện vọng đi lao động ở nước ngoài hoặc tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh trong nước nhưng phải có cam kết tham gia nghĩa vụ trước 25 tuổi; kèm với đó cần có chế tài cụ thể để ràng buộc trách nhiệm, nhất là quy định mức xử phạt cao đối với hành vi vi phạm, trốn tránh nghĩa vụ quân sự.

Bộ Quốc phòng trả lời (Văn bản số 4233/BQP-TM ngày 14/7/2025):

Mục tiêu giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên được quy định tại khoản 2, điều 12, Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh năm 2013 “2. Bảo đảm cho người học có kiến thức cơ bản về quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước về quốc phòng và an ninh xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; bổ sung kiến thức về phòng thủ dân sự và kỹ năng quân sự, sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ quân sự bảo vệ tổ quốc”.

Về thực hiện tạm hoãn, miễn nghĩa vụ quân sự:

Điều 45, Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam năm 2013 quy định: “Bảo vệ tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân; Công dân phải thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân”.

Điều 4, Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 quy định “Nghĩa vụ quân sự là nghĩa vụ vẻ vang của công dân phục vụ trong quân đội nhân dân, thực hiện nghĩa vụ quân sự bao gồm phục vụ tại ngũ và phục vụ trong ngạch dự bị của Quân đội nhân dân; Công dân trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ học vấn, nghề nghiệp, cư trú phải thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định của Luật này”.

Điều 41, Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 quy định tạm hoãn và miễn thực hiện nghĩa vụ quân sự, trong đó không quy định việc tạm hoãn đối với các trường hợp tốt nghiệp trung học phổ thông có nguyện vọng đi lao động ở nước ngoài hoặc tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh trong nước.

Về xử lý vi phạm trong lĩnh vực nghĩa vụ quân sự:

Khoản 1, Điều 59 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 quy định: “Tổ chức, cá nhân có hành vi trốn tránh, chống đối, cản trở việc thực hiện nghĩa vụ quân sự thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự”. Chế tài xử lý vi phạm cụ thể được quy định từ Điều 332 đến Điều 335 của Bộ luật Hình sự năm 2015 và Nghị định 120/2013/NĐ-CP ngày 09/10/2013 của Chính phủ quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 37/2022/NĐ-CP ngày 06/6/2022 của Chính phủ.

Như vậy, Hiến pháp và pháp luật hiện nay đã quy định rõ ràng việc thực hiện tạm hoãn, miễn nghĩa vụ quân sự, các quy định mức xử phạt đối với hành vi vi phạm trốn tránh nghĩa vụ quân sự; các quy định hiện nay bảo đảm công bằng xã hội, thuận tiện trong công tác quản lý và tuyển chọn, gọi công dân nhập ngũ.

Hiện trên phạm vi cả nước, công dân thuộc diện tạm hoãn gọi nhập ngũ bình quân hơn 55%, riêng tỉnh Quảng Bình (cũ) là 64% so với tổng số thanh niên trong độ tuổi sẵn sàng nhập ngũ. Việc mở rộng thêm đối tượng tạm hoãn thực hiện nghĩa vụ quân sự như kiến nghị cử tri là chưa phù hợp với tình hình hiện nay vì sẽ làm giảm nguồn tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ hàng năm, phát sinh thủ tục hành chính trong lĩnh vực nghĩa vụ quân sự, tạo kẽ hở để nhiều đối tượng lợi dụng trốn tránh, nảy sinh tiêu cực trong triển khai thực hiện và gây mất công bằng xã hội.

Từ những quy định của pháp luật trên, việc chuyển đổi hình thức môn học giáo dục quốc phòng và an ninh thành khóa huấn luyện về quốc phòng và an ninh cho sinh viên tương tự như huấn luyện nghĩa vụ quân sự là không phù hợp.