Hồ đập xuống cấp, bờ sông, bờ biển bị xâm thực, nỗi lo trong mùa mưa bão

(QT) - Hiện nay ở Quảng Trị thực trạng ở một số nơi bờ biển, bờ sông bị xâm thực, đê điều hư hỏng và hồ chứa thủy lợi xuống cấp gây nguy hiểm đối với hạ tầng dân sinh. Đặc biệt trong mùa mưa bão, hàng nghìn hộ dân dọc theo bờ sông nơm nớp nỗi lo mất đất sản xuất, mất nhà cửa và đe dọa an toàn tính mạng.

Nhiều đoạn kè chắn sóng ở xã Gio Việt, Gio Linh bị sạt lở

Tỉnh Quảng Trị có 75 km bờ biển, có hệ thống đê điều với tổng chiều dài gần 177 km và 131 hồ chứa thủy lợi với tổng dung tích thiết kế gần 423 triệu m3 nước. Theo khảo sát của Sở Tài nguyên và Môi trường, trong 75 km bờ biển có gần 20 km bờ biển bị xâm thực sạt lở kéo dài từ xã Vĩnh Thạch (Vĩnh Linh) đến Trung Giang, Gio Hải (Gio Linh). Biển xâm thực cũng khiến bờ biển bị biến dạng, thay đổi theo hướng tiêu cực. Tại xã Vĩnh Thạch có 6 km bờ biển, trong đó có gần 1 km thường xuyên bị biển xâm thực trong mùa mưa bão. Biển xâm thực đang khiến công trình kè bờ biển và bảo vệ Di tích quốc gia đặc biệt Địa đạo Vịnh Mốc dài 500m bị sạt lở nghiêm trọng, lấn sâu vào đất sản xuất, đất ở, ảnh hưởng đến 250 hộ sinh sống trong khu vực và các công trình khác.

Tình trạng sạt lở bờ biển diễn ra trên địa bàn 10 thôn ở hai xã Gio Hải, Trung Giang (Gio Linh) với chiều dài 13,5 km theo suốt dọc bờ biển. Có những địa bàn như thôn 5, 6 xã Gio Hải, biển ăn sâu vào đất liền từ 5-10 m. Tại bãi tắm Gio Hải, với đường bờ biển dài khoảng 1 km hiện nay đã bị biển lấn sâu gần 20 m và tiến sát đến chân quán của các hộ dân. Chủ tịch UBND xã Trung Giang Trần Xuân Tưởng cho biết, mùa mưa bão đến là biển động mạnh, sóng cao từ 5-7m dồn dập đánh vào bờ, ảnh hưởng đến các công trình dân sinh như đường giao thông và rừng phòng hộ ven biển. Hiện tượng này diễn ra mạnh trong 5 năm trở lại đây, đặc biệt vào mùa đông hiện tượng xói lở xảy ra phổ biến; các thôn Bắc Sơn, Nam Sơn đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất.

Trong khi đó, biển Cửa Tùng bị xâm thực mạnh từ nhiều năm qua, ảnh hưởng đến các bãi tắm, giao thông đường thủy, khai thác và nuôi trồng thủy sản. Nếu trước đây luồng vào Cửa Tùng sâu trên 3 m thì nay nhiều chỗ chỉ còn sâu chưa đầy 1 m. Tình trạng bồi lấp do biển xâm thực ở vùng biển Cửa Tùng cũng diễn biến phức tạp, luồng lạch thay đổi liên tục khiến tàu thuyền đi lại khó khăn, nhất là tàu cá của ngư dân không thể ra khơi. Bên cạnh đó, bãi tắm Cửa Tùng nổi tiếng một thời nay bị biển xâm thực đã thu hẹp và xói lở. Bà Nguyễn Thị Lê, một hộ kinh doanh ở khu vực bãi tắm Cửa Tùng cho biết, biển xâm thực khiến bãi tắm Cửa Tùng bị thu hẹp và mất dần vẻ đẹp vốn đó. Do đó, hoạt động kinh doanh, dịch vụ du lịch ngày càng khó khăn.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị, hiện nay tình trạng sạt lở bờ sông trên địa bàn tỉnh đã và đang diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến đời sống người dân ở 72 thôn, khu phố của 32 xã, phường, thị trấn thuộc 8 huyện, thị xã, thành phố với tổng số 2.364 hộ; trong đó có 597 hộ đang sống trong vùng nguy hiểm.

Bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ, xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị hiện đang bị sạt lở nghiêm trọng với chiều dài 1.200 m, khiến 60 hộ dân phải di dời khẩn cấp nhằm đảm bảo an toàn. Bà Hiền (63 tuổi) sống ven sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ cho biết, trước đây bờ sông Thạch Hãn còn cách vị trí hiện nay đến 8 m, nay bờ sông Thạch Hãn sạt lở đã vào sát nhà ở. Sông Thạch Hãn còn bị sạt lở nghiêm trọng đoạn qua phường An Đôn (thị xã Quảng Trị); đoạn qua các xã Triệu Thượng, Triệu Giang, Triệu Đông, Triệu Độ (Triệu Phong); xã Gio Việt (Gio Linh). Bờ sông Bến Hải đoạn qua các xã Trung Sơn, Trung Giang (Gio Linh); Vĩnh Sơn (Vĩnh Linh), tình trạng sạt lở diễn biến phức tạp. Đôi bờ sông Ô Lâu (Hải Lăng) bị sạt lở nặng đoạn qua các xã Hải Chánh, Hải Sơn. Ngoài ra ở các sông Hiếu, Nhùng, Vĩnh Định… cũng có nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng. Tổng chiều dài sạt lở bờ của các con sông ở Quảng Trị đã lên đến hơn 105 km, trong đó sạt lở đặc biệt nguy hiểm gần 18 km, sạt lở nguy hiểm hơn 48 km...

Hiện nay hệ thống đê điều ở tỉnh Quảng Trị có tổng chiều dài gần 177 km; trong đó có trên 50 km đê chưa được đầu tư nâng cấp, qua đó làm cho hệ thống đê điều chưa hoàn thiện để đảm bảo an toàn và phục vụ sản xuất. Trong tổng chiều dài các tuyến đê chưa được nâng cấp ở Quảng Trị có 7,2 km đê biển xã Vĩnh Thái (Vĩnh Linh). 2 năm qua, tuyến đê này bị xói lở, lấn sâu vào thân đê trải dài đến 500 m. Ngoài ra, hệ thống bờ biển dọc tuyến đê này bị xói lở nghiêm trọng, nhất là đoạn từ thôn Mạch Nước đến thôn Đông Luật thuộc xã Vĩnh Thái.

Tỉnh Quảng Trị có 131 hồ chứa nước với tổng dung tích thiết kế gần 423 triệu m3 nước. Tuy nhiên hầu hết các hồ chứa đã được xây dựng từ lâu, các tiêu chuẩn thiết kế chưa phù hợp, tần suất thiết kế phòng lũ, xả lũ còn thấp nên thường xảy ra hiện tượng mất an toàn trong mùa mưa bão. Hồ Triệu Thượng 2 có sức chứa 4,3 triệu m3 nước. Do ảnh hưởng của các đợt mưa lũ, hồ này đã xảy ra sự cố sạt trượt mái hạ lưu đập chính, phạm vi vùng trượt dài khoảng 75 m cách đỉnh đập 1,8 m. Công trình tràn xả lũ Nam Thạch Hãn được xây dựng từ năm 1978 cũng gặp sự cố do mưa lũ làm phần kết cấu bê tông sân tiêu năng phía bờ Nam tràn xả lũ bị vỡ với diện tích gần 1.000 m2 , nhiều vị trí khác bị phồng rộp và nguy cơ lún sập; phần cát, đá dưới nền bị cuốn trôi tạo thành nhiều hang rỗng phía dưới nền công trình. Theo đó, phần thủy công bị hư hỏng nặng, nước rò rỉ nhiều nên việc quản lý, vận hành gặp nhiều khó khăn. Nguy cơ đập bị vỡ có thể xảy bất cứ lúc nào, đặc biệt là trong mùa mưa lũ nên buộc phải đầu tư kinh phí để duy tu khẩn cấp. Ngoài ra còn hàng chục hồ đập đã và đang xuống cấp, nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa bão. Trong khi đó, tính đến năm 2018 tỉnh Quảng Trị có đến 129 trong tổng số 131 hồ chứa chưa được kiểm định an toàn đập do không có nguồn kinh phí để thực hiện. Bên cạnh đó, tỉnh chỉ có 15 hồ chứa có phương án bảo vệ đập được phê duyệt, còn lại 116 hồ chưa xây dựng phương án bảo vệ đập; đồng thời còn đến 129 hồ chưa được lập phương án phòng chống lũ lụt cho vùng hạ du, 122 hồ chưa lập quy trình vận hành… Ngoài ra một số tuyến đê trên địa bàn huyện Vĩnh Linh, Gio Linh đang bị xâm hại do người dân đục phá mặt đê lấy nước nuôi tôm hay mất an toàn và hư hỏng do xe quá trọng tải lưu thông.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị Võ Văn Hưng cho biết, trước tình trạng đê điều bị lấn chiếm do thiếu sự quan tâm trong công tác quản lý cũng như thiên tai xâm hại nghiêm trọng bờ sông, bờ biển, ngành đã tích cực tham mưu UBND tỉnh ban hành nhiều văn bản chỉ đạo về phân cấp quản lý và phạm vi bảo vệ đê điều, kè bờ sông, bờ biển. Năm 2018, tỉnh Quảng Trị đã phê duyệt Đề án “Ứng phó tình hình sạt lở bờ sông, bờ biển thích ứng với biến đổi khí hậu trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2018-2020, định hướng đến năm 2030” triển khai tại 9 địa phương trong tỉnh với tổng mức đầu tư hơn 1.600 tỉ đồng. Ngoài ra còn huy động hàng chục tỉ đồng để di dân ra khỏi vùng nguy hiểm; gia cố các hồ chứa thủy lợi và nâng cấp các tuyến đê kè bờ sông, triển khai các phương án phòng ngừa tình trạng xâm thực bờ biển. Đồng thời chấn chỉnh những bất cập trong công tác quản lý, khai thác hệ thống đê điều, kè bờ sông, bờ biển nhằm hạn chế thấp nhất những tác động xấu gây ra, bảo vệ an toàn tài sản, tính mạng cho người dân trên địa bàn tỉnh, nhất là trong mùa mưa bão.

Hồ Nguyên Kha