Cần chung tay trong công tác phòng chống sức khỏe cho mọi người bệnh không lây nhiễm

QTO - Bệnh không lây nhiễm (BKLN) tạo ra gánh nặng bệnh tật nặng nề do tỉ lệ tàn phế và tử vong cao. Nguy cơ mắc bệnh chủ yếu do lối sống có hại cho sức khỏe và các yếu tố môi trường không thuận lợi. Những người mắc các BKLN thường là các bệnh mạn tính, có thời gian điều trị dài và nhìn chung tiến triển chậm. Nếu không được chăm sóc, kiểm soát tốt thì nhiều yếu tố nguy cơ có thể đe dọa đến sức khỏe, tính mạng của người bệnh.

Khám sàng lọc bệnh tăng huyết áp tại cộng đồng -Ảnh: T.H​

Theo thông báo của Tổ chức Y tế thế giới, hiện nay các BKLN bao gồm bệnh tim (nhồi máu cơ tim, đột quỵ), ung thư, bệnh phổi mạn tính (bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và hen phế quản) và đái tháo đường chiếm tới 70% số ca tử vong trên toàn cầu. BKLN giết chết 41 triệu người mỗi năm, trong đó bệnh tim mạch (17,9 triệu) theo sau là ung thư (9 triệu), bệnh hô hấp (3,9 triệu) và đái tháo đường (1,6 triệu). Gần 3/4 các ca tử vong do BKLN và 82% trong số 16 triệu ca tử vong sớm hay trước tuổi 70 xảy ra ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Sự gia tăng BKLN chủ yếu do 4 yếu tố nguy cơ chính là hút thuốc lá, lười vận động thể lực, sử dụng các chất kích thích gây hại và chế độ ăn không lành mạnh.

Tại hội thảo ở Hà Nội vào tháng 1/2021 về xây dựng kế hoạch quốc gia phòng, chống BKLN và các rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2021- 2025, Bộ Y tế cho biết Việt Nam đang phải giải quyết gánh nặng bệnh tật kép. Trong khi các bệnh truyền nhiễm như COVID-19 đang diễn biến rất phức tạp, gánh nặng của các BKLN chiếm tới 70% tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong toàn quốc. Ước tính mỗi năm số người tử vong do BKLN chiếm tới 77% tổng số tử vong do mọi nguyên nhân, chủ yếu do các bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Đồng thời, số liệu cũng cho thấy trên thế giới đa số những người tử vong do COVID-19 đều có bệnh nền như tăng huyết áp, tim mạch, đái tháo đường hoặc các bệnh mạn tính khác. Theo điều tra quốc gia năm 2015 cho biết: Tỉ lệ hút thuốc lá ở nam giới mặc dù đã giảm nhưng vẫn còn cao, chiếm 45%; hiện có tới 77% nam giới uống rượu, bia và gần một nửa uống ở mức nguy hại; hơn một nửa số người trưởng thành ăn thiếu rau/trái cây và người dân ăn muối nhiều gấp hai lần so với mức khuyến nghị của WHO; khoảng 1/3 dân số hiện nay thiếu hoạt động thể lực và tỉ lệ thừa cân béo phì tăng trung bình 1%/năm.

Nguyên nhân chủ yếu là do tốc độ đô thị hóa quá nhanh, dân số già hóa, lối sống không lành mạnh, thiếu sự phối hợp liên ngành, nhiệm vụ phòng, chống các yếu tố nguy cơ chủ yếu vẫn do ngành y tế đảm nhận. Còn thiếu nhiều chính sách để thúc đẩy hoạt động thể lực của người dân, khuyến khích tiêu thụ thực phẩm có lợi cho sức khỏe và hạn chế các thực phẩm không có lợi cho sức khỏe. Bên cạnh đó, việc truyền thông chưa sâu rộng, nhận thức, thực hành của người dân và cộng đồng xã hội về phòng, chống BKLN còn nhiều hạn chế. Ý thức chấp hành pháp luật về phòng, chống tác hại thuốc lá, rượu bia của người dân còn chưa cao. Tỉ lệ người dân có kiến thức đúng về tự theo dõi phát hiện sớm bệnh, chăm sóc, theo dõi và tuân thủ điều trị vẫn còn thấp. Hơn nữa, hệ thống y tế chưa được định hướng đầy đủ theo tiếp cận phòng chống các bệnh mạn tính. Tuyến y tế cơ sở, đặc biệt là ở đa số các trạm y tế xã chưa triển khai đầy đủ các dịch vụ dự phòng, phát hiện sớm, quản lý điều trị lâu dài - là yêu cầu đặc biệt quan trọng đối với BKLN. Đây cũng là lý do chính làm cho số người mắc bệnh được phát hiện và được quản lý điều trị còn ít. Điều quan trọng không kém là nguồn lực tài chính còn rất hạn hẹp, thiếu bền vững trong khi những bệnh này chiếm tới 2/3 tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong.

Trước sự gia tăng các BKLN, ngành Y tế Quảng Trị đã tăng cường công tác quản lý, khám sàng lọc tại cộng đồng nhằm phát hiện, thu dung và điều trị. Qua thu dung, điều trị số bệnh nhân hen phế quản và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính trong giai đoạn 2016-2020 tăng cao; tại các đợt khám sàng lọc ở cộng đồng, đa số các bệnh như đái tháo đường, rối loạn do thiếu I ốt, tăng huyết áp… đã được phát hiện. Số bệnh nhân tăng huyết áp trong tỉnh đang quản lý là 18.439 trường hợp, điều trị đạt huyết áp mục tiêu 5.955 trường hợp… Theo báo cáo điều tra năm 2019, trong 1.200 người thì có đến 4,1% người bị đái tháo đường, 14,1% tiền đái tháo đường tương đương với số liệu quốc gia. Để góp phần hạn chế cũng như phát hiện và điều trị các BKLN trong cộng động, ngành y tế đã phối hợp với Viện Tim quốc gia tổ chức điều tra tại 9 điểm, triển khai 35 đợt khám sàng lọc về bệnh tăng huyết áp; triển khai khám sàng lọc ung thư cổ tử cung cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ; xây dựng mô hình quản lý bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp tại 9 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Cam Lộ; thực hiện công tác báo cáo BKLN trên phần mềm điện tử; tổ chức 44 lớp tập huấn cho cán bộ y tế các tuyến về chẩn đoán, điều trị và quản lý bệnh tăng huyết áp. Đẩy mạnh và đa dạng hóa các hoạt động truyền thông hiệu quả nhằm nâng cao sức khỏe, đặc biệt là truyền thông, hướng dẫn, hỗ trợ người dân biết tự phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh để đi khám và chữa trị kịp thời, biết tuân thủ điều trị tại nhà khi mắc bệnh…

Hiện nay, ở nước ta nói chung cũng như Quảng Trị nói riêng, ngành y tế đang thực hiện mục tiêu kép, vừa phải căng mình phòng chống các bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, bạch hầu, tay chân miệng, whitmore, đặc biệt là COVID-19, vừa phải thực hiện các nhiệm vụ phòng chống các bệnh không lây nhiễm như tăng huyết áp, đái tháo đường, tim mạch….. Do đó, bên cạnh nỗ lực của ngành y tế, rất cần sự chung tay vào cuộc của các ban ngành, đoàn thể, các tổ chức chính trị - xã hội, đặc biệt là người dân trong việc nâng cao ý thức, nhằm góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống về sức khỏe, thể chất và tinh thần.

Phan Thanh Hải