Luật Bảo hiểm xã hội mở rộng quyền lợi, hướng đến bao phủ toàn dân

Từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi năm 2024 chính thức có hiệu lực, đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội nước ta. Với nhiều điểm đổi mới, luật mới không chỉ mở rộng quyền lợi cho người lao động (NLĐ) mà còn thể hiện rõ định hướng lấy người dân làm trung tâm, hướng tới mục tiêu bao phủ BHXH toàn dân vào năm 2030.

Cán bộ Bảo hiểm xã hội tuyên truyền chính sách bảo hiểm xã hội hộ gia đình cho người lao động tự do -Ảnh: M.HẠNH

Cơ hội tiếp cận an sinh cho hàng triệu lao động

Một trong những thay đổi được đánh giá mang tính nhân văn sâu sắc là rút ngắn thời gian tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm. Quy định mới này mở ra cơ hội cho hàng triệu NLĐ vốn gặp khó khăn trong việc tích lũy đủ thời gian tham gia BHXH trước tuổi nghỉ hưu. Trong đó, nhóm người làm việc không trọn thời gian, lao động theo giờ, chủ hộ kinh doanh cá thể, tiểu thương... là những đối tượng được thụ hưởng rõ nét nhất từ chính sách mới này.

Chị Nguyễn Thị Hòa, tiểu thương chợ Đồng Hới (phường Đồng Hới) chia sẻ: “Ban đầu tôi thấy hơi áp lực, nhưng giờ thì tôi hiểu rằng đây là cách tốt nhất để bảo đảm cuộc sống khi về già nên tôi sẽ tham gia đều đặn hơn!”.

Không chỉ rút ngắn thời gian, luật mới còn tạo cơ chế linh hoạt cho NLĐ bằng việc cho phép đóng bù những năm còn thiếu để đủ điều kiện hưởng lương hưu. Người dân có thể lựa chọn đóng theo tháng, theo quý hoặc gộp nhiều năm một lần, phù hợp với tình hình tài chính và đặc điểm công việc của từng người. Điều này đặc biệt thiết thực trong bối cảnh nhiều NLĐ khu vực phi chính thức có thu nhập không ổn định.

Anh Trần Tiến, chủ quán cà phê Banana tại phường Đồng Hới cho biết: “Ban đầu tôi khá bất ngờ khi biết mình thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Nhưng khi được cán bộ BHXH tư vấn rõ ràng, tôi nhận thấy đây là một chính sách rất có lợi. Dù mỗi tháng phải trích một phần thu nhập để đóng bảo hiểm, nhưng đổi lại là sự bảo đảm cho tuổi già, có lương hưu ổn định và các chế độ khi ốm đau, tai nạn nghề nghiệp”.

Luật BHXH sửa đổi cũng mở rộng đối tượng bắt buộc tham gia, thay vì chỉ giới hạn trong khu vực lao động chính thức như trước. Từ ngày 1/7/2025, nhóm chủ hộ kinh doanh cá thể có đăng ký và nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Đây là lực lượng lao động đông đảo nhưng trước đây chủ yếu tham gia BHXH tự nguyện, hoặc không tham gia do thiếu thông tin, chưa thấy rõ lợi ích lâu dài.

Anh Lưu Nhật Tuấn, chủ cửa hàng kinh doanh thiết bị di động và phụ kiện tại phường Đồng Hới cho biết: “Trước đây tôi tham gia BHXH tự nguyện, còn nhân viên trong cửa hàng được đóng BHXH bắt buộc theo quy định. Từ ngày 1/7, theo luật mới, chúng tôi đã chuyển sang diện bắt buộc. Tôi cho rằng đây là điều cần thiết, vì khi tham gia BHXH bắt buộc, quyền lợi của mình được quy định rõ ràng và bảo đảm đầy đủ hơn. Mặt khác, thời gian đóng tự nguyện trước đó vẫn được bảo lưu nên tôi hoàn toàn yên tâm”.

Theo lộ trình, đến năm 2027, chủ hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán cũng sẽ phải tham gia BHXH bắt buộc. Ngoài ra, từ năm 2029, tất cả các chủ hộ kinh doanh cá thể đều thuộc diện này. Mức đóng được tính là 25% trên thu nhập làm căn cứ, trong đó 22% vào quỹ hưu trí, tử tuất và 3% vào quỹ ốm đau, thai sản. Thu nhập đóng BHXH do người tham gia lựa chọn nhưng phải bảo đảm nằm trong khung từ mức tối thiểu cho đến không vượt quá 20 lần mức lương cơ sở.

Cần đẩy mạnh truyền thông để chính sách đi vào cuộc sống

Dù luật mới mang lại nhiều quyền lợi, nhưng một thực tế là sự hiểu biết và tiếp cận thông tin về BHXH của người dân, đặc biệt là khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa vẫn còn hạn chế. Chính điều này khiến không ít người còn e ngại hoặc chưa thực sự chủ động tham gia.

Phó Giám đốc BHXH khu vực XVI Nguyễn Minh Tuấn nhận định: “Công tác tuyên truyền là nhiệm vụ then chốt để luật thực sự đi vào cuộc sống. Chúng tôi sẽ tổ chức truyền thông trực tiếp, tư vấn tại chợ, đến tận nhà dân, giải thích cặn kẽ từng điểm mới trong luật để người dân hiểu rõ đây là quyền lợi thiết thực của chính họ.

Hoạt động này được triển khai đồng bộ qua chính quyền cơ sở, các đoàn thể xã hội và hệ thống đại lý thu. Bên cạnh đó, BHXH khu vực đã phối hợp chặt chẽ, đặc biệt là với cơ quan thuế để rà soát, cập nhật danh sách các hộ kinh doanh cá thể thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc theo luật mới. Trên cơ sở dữ liệu được xác lập, ngành đã tham mưu cho chính quyền các cấp xây dựng lộ trình triển khai phù hợp, vừa bảo đảm đúng quy định pháp luật, vừa tạo thuận lợi cho người dân trong quá trình tham gia”.

Từ ngày 1/7/2025, nhóm chủ hộ kinh doanh cá thể có đăng ký và nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc -Ảnh: M.HẠNH

Ngoài các buổi truyền thông trực tiếp, ngành BHXH cũng đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ người dân tra cứu quá trình đóng, kê khai thủ tục và nắm rõ các quyền lợi qua hệ thống giao dịch điện tử. Hạ tầng phần mềm và dữ liệu đang được nâng cấp, đồng bộ, bảo đảm tính minh bạch, giảm thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian cho người tham gia.

Tuy nhiên, bên cạnh sự vào cuộc của ngành BHXH, việc tuyên truyền, phổ biến luật mới cũng đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ từ các cấp chính quyền, các tổ chức chính trị, xã hội. Việc truyền tải thông tin phải được thực hiện linh hoạt, sáng tạo, sử dụng nhiều kênh để tiếp cận tới từng nhóm dân cư, nhất là các nhóm yếu thế hoặc có nguy cơ bị “bỏ sót” trong mạng lưới an sinh xã hội.

Có thể khẳng định, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 được Quốc hội thông qua với tên gọi đầy đủ là Luật BHXH số 41/2024/QH15 đã thể hiện rõ định hướng chiến lược của Nhà nước trong việc mở rộng mạng lưới an sinh, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân. Do vậy, việc thực hiện quyết liệt và hiệu quả chính sách mới này sẽ góp phần củng cố hệ thống an sinh xã hội, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân trong bối cảnh mới.

Mỹ Hạnh