Viết tiếp bài “Bị chết khi đang làm nhiệm vụ phục vụ kháng chiến có được suy tôn liệt sĩ?”: Một số căn cứ pháp lý để xem xét suy tôn liệt

(QT) - Báo Quảng Trị số 5053 ra ngày 20/12/2016 có bài “Bị chết khi đang làm nhiệm vụ phục vụ kháng chiến có được suy tôn liệt sĩ?”, nói về trường hợp ông Nguyễn Văn Thất và con ông là Nguyễn Văn Luyện bị chết vào tháng 6/1972 trong lúc đang làm nhiệm vụ vận chuyển quân, vũ khí, lương thực, thực phẩm, chở dân sơ tán và thương binh trong chiến dịch giải phóng Thành Cổ Quảng Trị nhưng đến nay vẫn chưa được suy tôn liệt sĩ. Qua thông tin báo chí, quan điểm của chính quyền, cán bộ liên quan và hồ sơ, tài liệu thu thập được, chúng tôi thấy có một số vấn đề cần phân tích, trao đổi về trách nhiệm của chính quyền và có được suy tôn liệt sĩ hay không? Theo đơn trình bày của bà Trương Thị Chơn, vợ ông Nguyễn Văn Thất cho biết, năm 1983 bà đã gửi đơn đề nghị UBND xã Triệu Thuận làm hồ sơ suy tôn liệt sĩ cho chồng và con nhưng sau đó chỉ nhận được Huy chương Kháng chiến hạng Nhất. Vì sao?. Có hai khả năng xảy ra: Một là, do Chủ tịch Hội đồng khen thưởng và Chủ tịch UBND xã Triệu Thuận thời đó chỉ đề nghị cấp trên tặng Huy chương Kháng chiến hạng Nhì cho bà Chơn, mà không đề nghị suy tôn liệt sĩ. Điều này được thể hiện rõ trong Bản khai của nhân dân được Chủ tịch UBND và Chủ tịch Hội đồng khen thưởng xã Triệu Thuận chứng nhận: “Bà Chơn có 3 tháng (3/1972-6/1972) cả người và thuyền vận chuyển lương thực, vũ khí. Đưa bộ đội, cán bộ qua sông, chuyển dân sơ tán ra Bắc. Trong lúc làm nhiệm vụ địch thả bom gia đình chết 2 người và hỏng thuyền tải trọng 3 tấn có gắn máy F4. Đề nghị tặng Huy chương Kháng chiến hạng Nhì cho bà Trương Thị Chơn”. Tuy vậy, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đã nâng lên tặng Huy chương Kháng chiến hạng Nhất và tặng cho cả ông Nguyễn Văn Thất và bà Trương Thị Chơn. Hai là, tại thời điểm đó chưa đủ điều kiện theo quy định pháp luật để suy tôn liệt sĩ. Nhưng sau này, Nghị định 28/CP ngày 29/4/1995 ban hành, theo Điều 11 của Nghị định thì một trong những trường hợp được công nhận liệt sĩ là người hy sinh khi “Chiến đấu với địch hoặc trực tiếp phục vụ chiến đấu”. Tại Điều 12 quy định: “Đơn vị, cơ quan, chính quyền địa phương... nơi có người hy sinh có trách nhiệm tổ chức việc chôn cất, giữ gìn phần mộ, lập sơ đồ mộ chí; lập hồ sơ xác nhận liệt sĩ chuyển đến Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh, thành phố nơi thân nhân của liệt sĩ cư trú”. Và theo Thông tư số 16/1998/TTLT-BLĐTBXH-BQP-BCA ngày 25/11/1998 hướng dẫn thực hiện Nghị định 28/CP, thì chỉ cần giấy chứng nhận của hai người biết rõ trường hợp hy sinh là được. Như vậy trước 31/12/2005 (ngày Thông tư số 16/1998/ TTLT-BLĐTBXH-BQP-BCA hết hiệu lực), trường hợp ông Nguyễn Văn Thất và con trai Nguyễn Văn Luyện sẽ được suy tôn liệt sĩ. Tuy nhiên, do gia đình không nắm được các chế độ, chính sách mới ban hành; còn về phía chính quyền địa phương thời đó-nơi có điều kiện nắm bắt kịp thời các quy định mới của nhà nước, đồng thời có trách nhiệm hướng dẫn gia đình hoàn thiện hồ sơ để được suy tôn liệt sĩ nhưng không thực hiện nên sự việc bị bỏ dỡ. Sau khi các văn bản nói trên hết hiệu lực và được thay thế bằng các văn bản khác thì hai trường hợp này không thuộc trường hợp được suy tôn liệt sĩ. Nhưng đến ngày 22/10/2013, Bộ LĐ, TB&XH và Bộ Quốc phòng ban hành Thông tư số 28/2013/ TTLT-BLĐTBXH-BQP hướng dẫn xác nhận liệt sĩ, thương binh, người hưởng chính sách như thương binh trong chiến tranh không còn giấy tờ, thì cơ quan chức năng lại cho rằng: căn cứ quy định hiện hành trong huân, huy chương phải có ghi chữ “liệt sĩ” mới có cơ sở để suy tôn liệt sĩ. Xử lý như vậy là không ổn. Việc bị chết trong lúc đang làm nhiệm vụ phục vụ kháng chiến của ông Nguyễn Văn Thất và ông Nguyễn Văn Luyện được nhiều người biết, trong đó có những người làm chứng hiện vẫn còn sống, được chính quyền thừa nhận và có đầy đủ giấy tờ chứng minh là “Bản kê khai của nhân dân” và “Giấy xác nhận thành tích” được cấp có thẩm quyền chứng nhận. Theo Điều 12 của Nghị định 28/CP nói trên thì việc lập hồ sơ xác nhận liệt sĩ là trách nhiệm của chính quyền địa phương. Vì vậy, chính quyền địa phương phải khắc phục những thiếu sót do mình gây ra trước đó chứ không thể dựa vào kết quả này để tiếp tục giải quyết theo hướng bất lợi cho người dân. Vấn đề ở đây là bản chất sự việc, còn về mặt kỹ thuật, giấy tờ, thủ tục hành chính thì chính quyền, cơ quan chức năng phải có trách nhiệm lập, lưu trữ đầy đủ và hướng dẫn người dân hoàn chỉnh hồ sơ để được hưởng chế độ theo quy định. Công văn số 220/LĐTB&XH ngày 30/8/2016 của Phòng LĐ, TB&XH huyện Triệu Phong gửi Sở LĐ, TB&XH Quảng Trị báo cáo về việc bà Trương Thị Chơn đề nghị xác nhận liệt sĩ đối với ông Nguyễn Văn Thất và ông Nguyễn Văn Luyện, cho rằng: “Tại Điều 3, Thông tư số 28/2013/TTLT-BLĐTBXH-BQP ngày 22/10/2013 của Bộ LĐ,TB&XH và Bộ Quốc phòng hướng dẫn căn cứ xác nhận liệt sĩ gồm: Danh sách liệt sĩ lưu tại cơ quan, đơn vị có ghi tên người hy sinh, hoặc giấy tờ, tài liệu có giá trị pháp lý lập từ ngày 31/12/1994 trở về trước có ghi nhận là liệt sĩ hoặc hy sinh trong chiến đấu, trực tiếp phục vụ chiến đấu. Người hy sinh đã được chính quyền và nhân dân suy tôn đưa vào an táng trong nghĩa trang liệt sĩ nơi hy sinh, được gắn bia mộ liệt sĩ từ ngày 31/12/1994 trở về trước. Trong hồ sơ tổng kết khen thưởng của bà Trương Thị Chơn và ông Nguyễn Văn Thất, Hội đồng khen thưởng xã Triệu Thuận chỉ xét và đề nghị tặng thưởng Huy chương Kháng chiến. Tại Huy chương không ghi “liệt sĩ”. Ở địa phương không có danh sách, giấy tờ, hồ sơ lưu về trường hợp hy sinh của ông Nguyễn Văn Thất và Nguyễn Văn Luyện. Vì vậy chưa đủ cơ sở để lập hồ sơ suy tôn liệt sĩ theo quy định hiện hành”. Xin trích nguyên văn, cách thể hiện chính xác của các điều khoản có liên quan về căn cứ xác nhận liệt sĩ tại Thông tư số 28/2013 để cùng phân tích, xem xét: “Điều 3. Căn cứ xác nhận liệt sĩ 1. Danh sách liệt sĩ lưu tại cơ quan, đơn vị có ghi tên người hy sinh, hoặc giấy tờ, tài liệu có giá trị pháp lý lập từ ngày 31/12/1994 trở về trước có ghi nhận là liệt sĩ hoặc hy sinh trong chiến đấu, trực tiếp phục vụ chiến đấu. 2. Người hy sinh đã được chính quyền và nhân dân suy tôn đưa vào an táng trong nghĩa trang liệt sĩ nơi hy sinh, được gắn bia mộ liệt sĩ từ ngày 31/12/1994 trở về trước”. “Điều 5. Thủ tục xác nhận đối với người hy sinh không thuộc lực lượng quân đội, công an 1. Đại diện thân nhân người hy sinh làm đơn đề nghị xác nhận liệt sĩ (Mẫu LS) kèm giấy tờ, tài liệu quy định tại Khoản 1 Điều 3, gửi ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người hy sinh trước khi tham gia cách mạng; Trường hợp hy sinh quy định tại Khoản 2 Điều 3 Thông tư này thì phải kèm theo giấy xác nhận về phần mộ và thời điểm an táng hài cốt liệt sĩ của giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội địa phương quản lý nghĩa trang liệt sĩ”. Theo Điều 5 thì “Trường hợp hy sinh quy định tại Khoản 2 Điều 3 Thông tư này thì phải kèm theo giấy xác nhận về phần mộ và thời điểm an táng hài cốt liệt sĩ của giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội địa phương quản lý nghĩa trang liệt sĩ”. Đây là điều kiện kèm theo đối với trường hợp hy sinh quy định tại Khoản 2 Điều 3, còn hy sinh theo quy định tại Khoản 1 Điều 3 thì không cần điều kiện này. Như vậy, căn cứ xác nhận liệt sĩ là chỉ cần rơi vào Khoản 1 hoặc Khoản 2 của Điều 3, chứ không phải đủ các điều kiện ở cả 2 khoản này mới được. Mặt khác, cách thể hiện ở Khoản 1 cho thấy, yêu cầu có ghi nhận là “liệt sĩ” chỉ đối với “giấy tờ, tài liệu có giá trị pháp lý lập từ ngày 31/12/1994 trở về trước” còn trường hợp “hy sinh trong chiến đấu, trực tiếp phục vụ chiến đấu” không có yêu cầu trong các giấy tờ đã có phải ghi “liệt sĩ”. Cụ thể, căn cứ xác nhận liệt sĩ theo Khoản 1 Điều 3 bao gồm một trong các trường hợp sau: Danh sách liệt sĩ lưu tại cơ quan, đơn vị có ghi tên người hy sinh; giấy tờ, tài liệu có giá trị pháp lý lập từ ngày 31/12/1994 trở về trước có ghi nhận là liệt sĩ; hy sinh trong chiến đấu, trực tiếp phục vụ chiến đấu. Trường hợp ông Nguyễn Văn Thất và ông Nguyễn Văn Luyện là “hy sinh trong chiến đấu, trực tiếp phục vụ chiến đấu”. Điều này thể hiện rõ trong Bản khai của nhân dân và Giấy xác nhận thành tích: “Bà Chơn có 3 tháng (3/1972-6/1972) cả người và thuyền vận chuyển lương thực, vũ khí. Đưa bộ đội, cán bộ qua sông, chuyển dân sơ tán ra Bắc. Trong lúc làm nhiệm vụ địch thả bom gia đình chết 2 người và hỏng thuyền tải trọng 3 tấn có gắn máy F4. Đề nghị tặng Huy chương Kháng chiến hạng Nhì cho bà Trương Thị Chơn”; “...con Nguyễn Văn Luyện làm nhiệm vụ vận chuyển lương thực, thực phẩm, bộ đội qua sông và bị trúng bom từ trường chết”. Từ những căn cứ, phân tích ở trên cho thấy, trường hợp hai bố con ông Nguyễn Văn Thất là đủ cơ sở pháp lý theo quy định hiện hành để suy tôn liệt sĩ. Vì vậy, chúng tôi tiếp tục kiến nghị UBND xã Triệu Thuận, cơ quan chức năng sớm hoàn thành thủ tục gửi cấp trên để xét suy tôn liệt sĩ, nhằm ghi nhận công lao đóng góp và sự hy sinh mất mát của họ cho cách mạng đúng như chính sách đối với người có công của Đảng và Nhà nước. TÙNG LÂM