Mỹ lên kế hoạch ép Iran trở lại đàm phán

(ĐĐK) - Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo sẽ sớm công bố “kế hoạch B” của chính quyền nước này nhằm đối phó với Iran, dự kiến trong hôm nay, 22/5, một ý tưởng mà giới phê bình cho là “viển vông” trong khi nhiều người khác đặt câu hỏi về mục tiêu thực sự của Washington đối với Iran.

Đường phố thủ đô Tehran

Gây sức ép “cực đại”

Giới chức Mỹ cho hay kế hoạch trên nhằm hình thành một liên minh toàn cầu để gây sức ép đối với Iran, buộc nước này ngồi vào bàn đàm phán để thảo luận về một “cấu trúc an ninh mới” vượt trên cả vấn đề hạt nhân.

“Chúng ta cần một khung làm việc có thể giải quyết được hoàn toàn mối đe dọa từ Iran” - Brian Hook, Giám đốc hoạch định chính sách của Bộ Ngoại giao Mỹ, tuyên bố - “Điều này liên quan tới nhiều thứ liên quan tới chương trình hạt nhân Iran - như tên lửa, công nghệ tên lửa, việc nước này hậu thuẫn khủng bố cùng các hoạt động bạo lực khác ở Syria và Yemen”.

“Một thỏa thuận tốt hơn và lớn hơn là giấc mơ viển vông” - Robert Einhorn, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ kiêm chuyên gia về giải giáp hạt nhân thuộc Viện Brookings, nhận định - “Nhiều thành viên của chính quyền Mỹ đang đặt ra mục tiêu thay đổi chế độ ở Iran”.

Trong khi đó, giới chức chính quyền Washington khẳng định rằng Nhà Trắng có mục tiêu ngăn chặn tầm ảnh hưởng của Iran trong khu vực thông qua chiến dịch gây sức ép “cực đại”.

Theo giới phân tích, kế hoạch mới này được cho là sẽ nhận được sự ủng hộ từ các chính trị gia có quan điểm cứng rắn như cố vấn an ninh quốc gia John Bolton, người hy vọng rằng chiến dịch gây sức ép bằng các lệnh trừng phạt sẽ buộc Iran phải ngừng hết các hoạt động quân sự ở Syria, Yemen và nhiều nơi khác, và tập trung hơn vào việc bình ổn tình hình trong nước.

Việc chính quyền Mỹ hé lộ về “kế hoạch B” đối với Iran xuất hiện chỉ 2 tuần sau khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố rút Mỹ khỏi Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) - hay thỏa thuận hạt nhân Iran - đồng thời sẽ áp đặt lại các lệnh trừng phạt từng được gỡ bỏ theo thỏa thuận này.

Ông Hook, trong lúc công bố thông tin về kế hoạch B của chính quyền Mỹ, nhấn mạnh rằng các đòn trừng phạt này sẽ buộc Iran phải ngồi vào bàn đàm phán.

“Bằng cách áp đặt lại các lệnh trừng phạt từng bị gỡ bỏ theo cam kết của JCPOA, chúng ta sẽ gây sức ép kinh tế đối với Iran” - ông Hook giải thích - “Chính sức ép kinh tế từng mang người Iran trở lại bàn đàm phán cách đây vài năm”.

Giới phân tích hoài nghi

Tuy nhiên, nhiều cựu quan chức Mỹ, các nhà ngoại giao nước ngoài và cả giới phân tích đều tỏ rõ sự hoài nghi về kế hoạch này.

Quyết định rút khỏi JCPOA, cùng với hướng tiếp cận cứng nhắc mà chính quyền Trump đang áp dụng với các đồng minh châu Âu hiện tại, có thể khiến cho các đòn trừng phạt này không hiệu quả như trước kia; giới phân tích nhận định, chỉ ra rằng chính châu Âu cũng đang tìm cách đối phó với các lệnh trừng phạt mà Mỹ sắp áp đặt lại.

Giới phân tích cũng cho rằng việc gây sức ép cực đại cần có một liên minh đoàn kết. Nga và Trung Quốc hiện nay vốn không mặn mà với việc tìm kiếm một thỏa thuận thứ hai thay thế cho JCPOA, và đều đã lên tiếng phản đối việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận gốc này. Bên cạnh đó, việc Mỹ rút khỏi JCPOA cũng khiến các đồng minh thân cận của Mỹ ở châu Âu phẫn nộ, đặc biệt sau khi Tổng thống Trump tuyên bố sẽ trừng phạt cả các công ty châu Âu dám làm ăn thương mại với Iran.

Tuyên bố của ông Trump càng khiến các đồng minh châu Âu nghi ngờ về cam kết của Mỹ trong mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương, đặc biệt là ngay trong bối cảnh ông đang đe dọa sẽ áp thuế đối với một số ngành công nghiệp chủ chốt của khu vực này, dự kiến sẽ công bố vào ngày 1/6 tới.

Ông Einhorn nhận định rằng “các lệnh trừng phạt mới sẽ không hiệu quả như hồi năm 2012”, khi mà chính quyền Barack Obama đang đàm phán với Iran về thỏa thuận hạt nhân, một phần là do các nước khác “cực lực phản đối” quyết định rút khỏi JCPOA của ông Trump.

Trên thực tế, giới lãnh đạo châu Âu đang thảo luận về các biện pháp chống lệnh trừng phạt của Mỹ nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế của họ ở Iran. Họ cũng đang cân nhắc về khả năng rót nguồn vốn từ Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) tới Ngân hàng Trung ương Iran.

Nhiều nhà phân tích còn đặt câu hỏi, tại sao Iran, châu Âu hay các nước khác như Triều Tiên có thể đặt niềm tin ở nước Mỹ nói chung - hay chính quyền hiện tại nói riêng - sau khi mà họ thường xuyên rút khỏi các thỏa thuận đa phương như JCPOA?

Khánh Duy