Lên bờ, ngồi nhớ biển khơi

(QT) - Không còn “sức dài, vai rộng” để cùng cánh ngư dân trẻ lên tàu chẻ sóng, vươn khơi đánh bắt thủy hải sản ở các ngư trường lớn như ngư trường Hoàng Sa, Trường Sa, Vịnh Bắc Bộ … như thời trai trẻ. Nhiều lão ngư dân ở thị trấn Cửa Việt, huyện Gio Linh tự sắm cho mình chiếc thuyền công suất nhỏ chờ “trời yên, biển lặng” thì dong thuyền ra khoảng 5 - 7 hải lý để câu cá hoặc ra sông Hiếu thả lưới cho với nỗi nhớ đại dương.

Lão ngư Nguyễn Văn Quýnh (ngồi bên trái) ở khu 6, thị trấn Cửa Việt chia sẻ kinh nghiệm đánh bắt thủy hải sản gần bờ với các ngư dân trong khu phố

Bây giờ đang là mùa biển động, nên thỉnh thoảng mới có vài ngày biển lặng, sóng êm để lão ngư Nguyễn Văn Huynh (61 tuổi) ở khu phố 6, thị trấn Cửa Việt, huyện Gio Linh tranh thủ dong thuyền ra khơi. Nói là “ra khơi” nhưng ngư trường mà ông Huynh buông câu cũng chỉ cách bờ chừng 4 -7 hải lý. Cứ khoảng 5 giờ chiều là ông cùng vợ nổ máy chiếc thuyền có công suất 12 CV luốn lách qua từng đợt sóng tung bọt trắng xóa tiến ra biển. Chồng cầm lái, vợ tát nước dưới khoang thuyền hoặc chỉnh sửa lại vàng câu cho “thông suốt” để khi buông câu không bị rối. Suốt đêm, hai vợ chồng lão ngư Nguyễn Văn Huynh cứ thay phiên nhau câu cá, mực…mãi đến khoảng 4 giờ sáng thì bắt đầu thả câu vàng. Câu vàng là một đoạn dây to bằng đầu đũa, có chiều dài khoảng 3-4 hải lý và ở các đầu đoạn dây được gắn phao đánh dấu. Trên đoạn dây đó, cứ khoảng cách 2 m thì buộc một sợi dây câu nhỏ hơn có gắn lưỡi câu. Trước khi thả câu vàng, lão ngư Nguyễn Văn Huynh cùng vợ dùng số mực, cá câu được trong đêm cắt nhỏ thành từng miếng mồi bằng đốt ngón tay út rồi móc vào lưỡi câu. Thả câu vàng phải cần đến sự tỉ mỉ trong từng công đoạn nếu không dây câu sẽ bị rối là không thả câu được. Công việc thả câu vàng của vợ chồng ông Huynh kéo dài đến tận 6 giờ sáng thì xong. Thả câu xong, hai vợ chồng ngồi chờ khoảng vài tiếng đồng hồ mới tiếp tục làm công việc kéo câu lên. Thả câu vàng thường bắt các loại cá như cá đổng, cá mú... Nhiều lần kéo câu trúng vài tạ cá đổng, cá mú là chuyện bình thường. Đến khoảng 9 - 10 giờ sáng thì vào bờ.

“Giờ thì những ngư dân như tôi không còn sức khỏe nên không thể đi biển dài ngày trên các tàu đánh bắt xa bờ, trung bờ. Việc mua sắm chiếc thuyền có công suất nhỏ để ra biển cũng chỉ là để được sống trọn vẹn đời ngư dân gắn bó với biển. Nhiều khi con cái trong gia đình can ngăn nhưng cứ biển lặng là tôi ra biển. Bởi mỗi lần ra biển, là được “dụng mưu” để đánh bắt cá, mực, ghẹ, tôm… và đương nhiên là được sống lại cái thời trai trẻ trần lưng mưu sinh trên biển. Vui lắm chứ. Thì đó, cá, mực, ghẹ, tôm…đã đành là nhiều vô số trong lòng đại dương, nhưng không phải cứ buông lưới, buông câu là có ngay. Ngư dân có kinh nghiệm phải biết đặc tính của từng loài theo từng mùa cụ thể trong năm để sử dụng loại ngư lưới cụ phù hợp mới đánh bắt hiệu quả”, ông Huynh cho biết.

Đánh bắt cá, mực, tôm… “tùy mùa” theo kinh nghiệm gần 70 năm gắn bó với nghề biển của lão ngư Nguyễn Văn Quýnh (85 tuổi) ở khu 6, thị trấn Cửa Việt thì đến mùa hè chắc chắn phải làm nghề câu mực ống. Muốn câu mực ống phải dùng mồi giả, là thỏi chì nặng và dài bằng ngón tay cái người lớn được quấn vải ngũ sắc xung quanh. Một đầu thỏi chì gắn lưỡi câu, còn đầu kia thì buộc vào dây câu, cần câu. Công việc câu mực ống là cứ chờ đêm xuống, những chiếc thuyền công suất nhỏ rời bến ra khơi. Ánh điện từ trên thuyền chiếu xuống lòng biển có sức hút kỳ lạ với loài mực ống. Chúng tụ tập quanh ánh điện để kiếm mồi. Và chính những thỏi chì quấn vải ngũ sắc lung linh trong ánh điện đêm làm chúng nhầm tưởng mồi ngon mà dùng xúc tu quấn lấy để rồi mắc vào lưỡi câu. Ngồi trên thuyền, ngư dân chỉ việc cầm cần câu có buộc thỏi chì nhịp nhàng kéo lên, thả xuống sao cho thỏi chì nhúc nhích, sinh động như con mồi thật của mực ống. Khi thấy cần câu nặng trĩu thì cuốn ống câu mà kéo mực lên thuyền. Còn về mùa thu thì làm nghề câu mực lá bằng mồi câu là con tôm sú bằng gỗ mít, trắc, mun…được sơn phết nhiều màu sắc sặc sỡ. Cách câu cũng tương tự như câu mực ống. Còn trong những ngày chớm đông, biển thường động nhẹ, dòng hải lưu luân chuyển mạnh làm xáo trộn tầng đáy biển cũng là lúc những con cá hố, thu, ngừ…ngoi lên gần mặt nước kiếm mồi. Vậy là, chỉ cần lông gà, vải ngũ sắc buộc vào lưỡi câu rê trên mặt nước dụ là cá tưởng mồi ngon lao vun vút theo để đớp…

Tôi gặp bà Lê Thị Thẻo (60 tuổi) ở khu phố 2, thị trấn Cửa Việt ở bến thuyền khi bà trở về sau một đêm ra sông Hiếu thả vàng câu rợ. Khi được hỏi về nghề đang làm, bà Lê Thị Thẻo vui vẻ nói: “Tuổi cao, sức yếu” như vợ chồng tôi thì đương nhiên là không thể lên tàu để ra biển đánh bắt xa bờ. Cả đời gắn bó với biển khơi, đến tận bây giờ nhiều khi cứ nhớ quay quắt thời mình còn trẻ. Nói không phải tự hào, chứ mỗi chuyến ra khơi hồi tôi còn trẻ là phải đánh bắt ở ngư trường cách bờ đến 40-50 hải lý. Khi tàu buông neo, ngoái nhìn lại đảo Cồn Cỏ chỉ còn lại chấm xanh nhỏ xíu giữa màu xanh bao la của biển. Để với đi nỗi nhớ biển, nhớ nghề, tôi bàn với chồng mua chiếc thuyền công suất nhỏ để khi biển lặng thì ra biển, còn biển động thì ra sông Hiếu thả câu, buông lưới. Như hôm qua, từ 6 giờ chiều là vợ chồng tôi ra sông thả vàng câu rợ để đánh bắt cá bơn, cá vược. Câu rợ là một đoạn dây to với chiều dài khoảng 500 - 700 m. Trên đoạn dây cứ cách một gang tay thì buộc sợi dây câu nhỏ có gắn lưỡi câu sắc bén. Câu bằng câu rợ khác với các cách câu khác là không cần mồi câu. Vàng câu rợ được thả theo chiều ngang của dòng sông và chìm sâu xuống tận đáy sông. Khi cá bơn, vược hoặc nhiều loại cá to khác ở tầng đáy sông bơi ngang qua sẽ vướng vào lưỡi câu rồi mắc câu. Đến sáng nay, ra thăm câu chỉ kiếm được ít cá bơn nhỏ đủ phục vụ cho bữa ăn hàng ngày của gia đình. Nhưng hai vợ chồng tôi cảm thấy vui, thấy mình sống có ích…”.

Những buổi sáng của ngày biển lặng hiếm hoi, các làng biển ở thị trấn Cửa Việt với không khí đông đúc, tấp nập tàu, thuyền rẽ sóng trở về từ biển khơi. Vẫn còn hình ảnh những chiếc thuyền nhỏ của nhiều lão ngư lặng lẽ cập bến sau một đêm ra biển, ra sông… chỉ để thấy vui, thấy có ích với xã hội, với cháu con. Và họ từng một thời trai trẻ là “kình ngừ” lừng lẫy trên vùng biển quê hương.

Sỹ Hoàng