Kiểm soát, ngăn chặn vi phạm trong thương mại điện tử

Thương mại điện tử (TMĐT) là phương thức kinh doanh mới với nhiều tiện lợi, góp phần thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển. Bên cạnh ưu điểm thì tình trạng các website TMĐT chưa được cấp phép, không đăng ký với cơ quan chức năng ngang nhiên hoạt động, rao bán hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ; hàng nhập lậu, hàng hóa giả mạo nhãn hiệu tràn lan trên không gian mạng, các nền tảng giao dịch trực tuyến đang là vấn đề nhức nhối của xã hội, nếu không được quản lý sẽ chứa đựng nhiều nguy cơ gây thiệt hại cho nền kinh tế và người tiêu dùng.

Trong báo cáo đánh giá kết quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả tháng 7/2024 của Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Trị, có một thông tin đáng chú ý, đó là hoạt động kinh doanh hàng hóa vi phạm trên môi trường TMĐT ngày càng nhiều.

Vụ việc mới nhất được lực lượng chức năng phát hiện, xử lý là vào ngày ngày 18/7/2024, Đội Quản lý thị trường số 1 tiến hành kiểm tra đột xuất hộ kinh doanh M.N.N.U., ở Phường 1, TP. Đông Hà.

Tại thời điểm kiểm tra, chủ hộ kinh doanh không xuất trình được hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ của 205 sản phẩm thời trang gồm áo quần, nón mũ, dép giả mạo các nhãn hiệu CHANEL, GUCCI, Louis Vuitton, Adidas và 219 sản phẩm dệt may các loại. Số hàng hóa này ước tính trị giá gần 32 triệu đồng. Chủ hộ kinh doanh thừa nhận đã tạo và sử dụng tài khoản facebook cá nhân đăng tải hình ảnh các sản phẩm nêu trên để bán cho khách hàng.

Đây chỉ là một trong số rất nhiều vụ việc vi phạm liên quan kinh doanh hàng hóa trên môi trường TMĐT mà Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Trị đã phát hiện và xử lý trong thời gian qua.

Theo thống kê, trong 6 tháng đầu năm 2024, Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Trị đã kiểm tra và phát hiện 22 vụ vi phạm, xử lý 21 vụ, xử phạt vi phạm hành chính, buộc nộp lại số tiền thu lợi bất hợp pháp hơn 320 triệu đồng, tịch thu hàng và buộc tiêu hủy hàng hóa trị giá hơn 320 triệu đồng. Các hành vi vi phạm chủ yếu gồm kinh doanh hàng hóa nhập lậu, không rõ nguồn gốc xuất xứ, hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ...

Hiện nay, các tổ chức, cá nhân có thể dễ dàng lập và sử dụng nhiều tài khoản khác nhau để thực hiện việc kinh doanh hàng hóa trên các nền tảng mạng xã hội, như Zalo, Facebook, Tiktok, Instagram, YouTube...

Trên không gian mạng, nhiều đối tượng quảng cáo hàng giả, hàng kém chất lượng, thậm chí lừa đảo người tiêu dùng. Lực lượng chức năng rất khó kiểm tra, kiểm soát khi đa số đối tượng kinh doanh không có địa điểm và kho hàng cố định mà chỉ thông qua các website, trang mạng xã hội để quảng bá, giới thiệu sản phẩm, sau đó chuyển hàng, giao hàng qua các đơn vị chuyển phát và thanh toán trực tiếp hoặc chuyển khoản theo thỏa thuận. Hàng hóa được phân tán nhỏ lẻ, cất giấu ở nhiều nơi, thậm chí chỉ bán hàng qua cộng tác viên, trung gian...

Các gian hàng, các trang mạng xã hội dễ dàng được tạo lập và đóng lại trong thời gian ngắn. Thông tin sản phẩm đăng tải trên mạng là hàng thật, nhưng khi khách hàng nhận được sản phẩm có thể là hàng giả. Mặt khác, việc phát hiện, xử lý hành vi vi phạm cần sự phối hợp của nhiều cơ quan chức năng như quản lý thị trường, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, công an, hải quan, y tế...

Từ năm 2022, Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Trị đã thành lập tổ TMĐT với nhiệm vụ thường xuyên rà soát, tiếp cận các tổ chức, cá nhân có hoạt động mua bán hàng hóa qua mạng intenet, các website TMĐT, các tài khoản mạng xã hội để kịp thời phát hiện, đề xuất kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm.

Theo dự báo của Bộ Công thương, đến năm 2025, tổng bán lẻ hàng hóa trên môi trường TMĐT sẽ đạt trên 32 tỉ USD và trở thành một kênh mua sắm quan trọng của người tiêu dùng. Như vậy, việc tăng cường chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên môi trường TMĐT càng trở nên cấp thiết.

Để thực hiện hiệu quả công tác này, lực lượng QLTT cần tiếp tục chủ động nắm tình hình về đối tượng, địa bàn, rà soát việc chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động TMĐT của các tổ chức, cá nhân. Kịp thời phát hiện, kiểm tra, xử lý đối với các hành vi vi phạm pháp luật của các đối tượng lợi dụng các website, ứng dụng TMĐT để kinh doanh hàng lậu, hàng giả, hàng cấm, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ và hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Tăng cường kiểm soát chặt chẽ luồng hàng hóa và hóa đơn, chứng từ kèm theo tại các đơn vị chuyển phát nhanh, giao nhận hàng hóa, tập kết tại kho hàng, rà soát thông tin thanh toán qua các dịch vụ thu hộ của các đơn vị chuyển phát, tăng cường kiểm tra việc tuân thủ pháp luật đối với các đơn vị này.

Song song đó, cơ quan chức năng tiếp tục kiểm tra, rà soát, phân loại danh sách các website, ứng dụng TMĐT kinh doanh các nhóm mặt hàng như dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng và nhóm các mặt hàng giả mạo nhãn hiệu sở hữu trí tuệ xuất hiện nhiều trên mạng như quần áo, giày dép, túi xách, đồng hồ... và các nhóm mặt hàng kinh doanh có điều kiện khác.

Trên thực tế, hiện nay chưa có đơn vị quản lý nhà nước chịu trách nhiệm về các thông tin chủ sở hữu của các tài khoản mạng xã hội, ứng dụng di động nên lực lượng chức năng rất khó để xác định đối tượng vi phạm.

Do đó, nếu chỉ áp dụng mức phạt tiền như hiện nay sẽ không có tính răn đe mà cần tăng cường, bổ sung các chế tài xử lý như đình chỉ hoạt động kinh doanh, buộc thu hồi tên miền của website TMĐT vi phạm, khóa tài khoản mạng xã hội, buộc nộp lại số lợi nhuận bất hợp pháp...

Tăng cường kết nối, trao đổi thông tin, dữ liệu giữa các cơ quan quản lý nhà nước cũng như cơ quan quản lý nhà nước với doanh nghiệp; siết chặt hơn nữa việc quản lý, giám sát hàng hóa trên môi trường mạng nhằm tạo niềm tin cho người tiêu dùng trong hoạt động mua sắm trực tuyến, bảo vệ các thương nhân, tổ chức kinh doanh lành mạnh và thúc đẩy TMĐT phát triển.

Thanh Trúc