Hòa bình-Từ khát vọng đến hiện thực

Năm 1958, trong “Thư gửi Đại hội Nhân dân Việt Nam bảo vệ hòa bình”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Giữ gìn hòa bình là nhiệm vụ chung của toàn dân. Mỗi người dân Việt Nam phải là một chiến sĩ hăng hái đấu tranh cho hòa bình”. Điều đó khẳng định hòa bình là giá trị sống cơ bản đầu tiên, là điều kiện để các giá trị sống khác hình thành và phát triển.

Màn pháo hoa đêm khai mạc Lễ hội Vì Hòa bình -Ảnh: TRẦN TUYỀN

Lịch sử chọn Quảng Trị

Trong hành trình dựng nước và giữ nước, không có nỗi đau nào lớn hơn nỗi đau chia cắt. Và Quảng Trị đã gánh nỗi đau đó dằng dặc hơn hai mươi năm. Tháng 7/1954, khi Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, đất nước tạm thời chia đôi ở vĩ tuyến 17 nơi có sông Bến Hải, cầu Hiền Lương trở thành “điểm nối” hai nửa non sông. Cuộc phân ly tạm thời tưởng rằng chỉ 2 năm nhưng đã kéo dài tới 21 năm.

Sau ngày hòa bình, từ trong mất mát, đau thương, Quảng Trị kiêu hãnh đứng lên, hàn gắn nỗi đau chiến tranh, hồi sinh mạnh mẽ, giữ cốt cách ân nghĩa, thủy chung, nối dài mạch nguồn văn hóa tâm linh thông qua các hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa”; các lễ hội mang bản sắc của Quảng Trị. Và hơn thế, Quảng Trị được biết đến là vùng đất có nhiều di tích lịch sử gắn với tên đất, tên làng, trở thành minh chứng sống động về khát vọng hòa bình.

Đó là Di tích Thành Tân Sở, nơi Vua Hàm Nghi ban dụ Cần Vương vào năm 1885, kêu gọi Nhân dân cả nước đứng lên chống Pháp; Di tích lịch sử địa đạo Vịnh Mốc và hệ thống làng hầm Vĩnh Linh, công trình kiến trúc kỳ vĩ dưới lòng đất, cho thấy sức mạnh quật cường, bền bỉ của người dân nơi đầu cầu giới tuyến; Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải, lưu giữ ký ức đau thương và khát vọng thống nhất non sông hơn hai mươi năm; Thành Cổ Quảng Trị-Bản tráng ca hào hùng 81 ngày đêm giữ từng tấc đất thiêng đã nhuốm máu đào của cả một thế hệ “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.

Có thể khẳng định rằng, Quảng Trị là một bảo tàng sinh động nhất về chiến tranh cách mạng, một bản đồ khái quát nhất để giới thiệu về chiến tranh Việt Nam, một cuộc chiến tranh khốc liệt nhất trong thế kỷ XX. “Vòng hoa lửa” Quảng Trị ngày hôm qua đã nối “vòng tay lớn” vì hòa bình ngày hôm nay. Từ ý nghĩa đó, hằng năm du khách trong nước về với Quảng Trị là để soi mình vào lịch sử, tri ân, tự hào về truyền thống cha ông.

Đối với nhiều du khách quốc tế, một trong những lý do để họ tìm đến Quảng Trị là để tìm hiểu và cảm kích sức chịu đựng phi thường của những con người “vùng đất lửa”. Lịch sử chọn Quảng Trị để gieo mầm xanh trên “vùng đất chết” bởi sự hủy diệt của bom đạn chiến tranh. Lịch sử chọn Quảng Trị vì mảnh đất này có sức mạnh nội sinh để vươn lên tầm cao của thời đại, khẳng định giá trị sống cơ bản đầu tiên của nhân loại - giá trị hòa bình.

Thông điệp hòa bình từ Lễ hội Vì Hòa bình

Năm 2024 ghi dấu ấn lần đầu tiên Quảng Trị tổ chức Lễ hội Vì Hòa bình với chủ đề “Chung tay kiến tạo thế giới hòa bình” có quy mô quốc gia và quốc tế. Tại khai mạc Lễ hội Vì Hòa bình, Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân nhấn mạnh: “Mỗi tấc đất, dòng sông, mỗi địa danh ở mảnh đất này đều ghi đậm dấu tích của một thời đạn bom với hàng triệu đồng bào, đồng chí và chiến sĩ đã ngã xuống để góp phần cho đất nước nở hoa độc lập, kết trái tự do, cho một nền hòa bình bền vững trên toàn dải đất hình chữ S”.

Thông điệp hòa bình được thể hiện sâu sắc trong chương trình nghệ thuật đặc biệt khai mạc lễ hội mang chủ đề “Kết nối những nhịp cầu” được lấy cảm hứng từ cây cầu Hiền Lương lịch sử, không chỉ biểu trưng cho khát vọng thống nhất non sông mà còn thể hiện tinh thần gắn kết những giá trị của quá khứ, hiện tại và tương lai tại mảnh đất gánh chịu nhiều đau thương, mất mát của chiến tranh. Khi tiếng chuông hòa bình được ngân lên cũng là lúc mảnh đất thiêng Quảng Trị trở thành sứ giả hòa bình, mang sứ mệnh gắn kết mọi người cùng hướng tới mục tiêu dựng xây, kiến tạo nên một thế giới hòa bình.

Khát vọng hòa bình lan tỏa, bay cao khi được giao thoa bằng âm nhạc. Đêm nhạc Trịnh Công Sơn “Khúc ca hòa bình” được tổ chức tại Công viên Fidel mang đến những giá trị tinh thần lớn lao. Hòa bình-Từ khát vọng đến hiện thực đã tạo nên giá trị riêng để Quảng Trị trở thành biểu tượng cho khát vọng hòa bình, là khúc ca thanh bình, hun đúc khí thiêng đất trời vọng từ ngàn xưa đến mai sau. Lễ hội Vì Hòa bình do tỉnh Quảng Trị tổ chức và cộng đồng chung tay kiến tạo giá trị là một sản phẩm du lịch hoàn toàn mới, riêng có của Quảng Trị, tạo động lực quan trọng để Quảng Trị quảng bá tiềm năng, thu hút đầu tư, du lịch.

Để Quảng Trị trở thành điểm đến vì hòa bình

Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị Võ Văn Hưng nhấn mạnh: “Hy vọng lễ hội sẽ tạo động lực quan trọng để Quảng Trị không chỉ trở thành không gian văn hóa vì hòa bình, điểm đến vì hòa bình, là nơi hội ngộ của bạn bè bốn phương yêu chuộng hòa bình, mà còn góp phần quảng bá tiềm năng, thu hút đầu tư, du lịch, đóng góp vào sự phát triển KT-XH bền vững của Quảng Trị và các địa phương trong khu vực”.

Hòa bình còn là nền tảng thiết yếu cho sự phát triển bền vững và thịnh vượng của các quốc gia. Lễ hội Vì Hòa bình được tổ chức tại Quảng Trị với mong muốn đóng góp vào việc kiến tạo, gìn giữ hòa bình cho nhân loại.

“Bởi lẽ hòa bình không chỉ là một vấn đề của các thỏa thuận chính trị, nó dựa trên ký ức được phát triển và chia sẻ thông qua cuộc đối thoại; nó dựa trên một khát khao thực sự vì hòa bình, thịnh vượng”, đó là thông điệp của bà Audrey Azoulay, Tổng giám đốc UNESCO gửi đến Lễ hội Vì Hòa bình.

Sức hút của lễ hội mang thông điệp hòa bình rất lớn, theo đó, để nâng tầm giá trị của các lễ hội tiêu biểu ở Quảng Trị, nhằm khai thác hết tiềm năng, lợi thế du lịch, đặc biệt đối với các lễ hội được tổ chức ở Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải, Quảng Trị cần đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ hơn.

Từ góc nhìn của du khách tham dự Lễ hội Vì Hòa bình, chị Nguyễn Thị Thu Phương (Hà Nội) cho biết: “Chương trình khai mạc lễ hội rất hay, có ý nghĩa kết nối quá khứ và hiện tại thông qua thực cảnh được thể hiện trong không gian đa chiều. Khi đứng trên cầu Hiền Lương, thấy tự hào về mảnh đất Quảng Trị anh hùng.

Tuy nhiên, nếu có được không gian sân bãi rộng hơn, sẽ thuận lợi cho du khách và người dân địa phương đến tham dự lễ hội”. Để xây dựng hình ảnh đẹp trong lòng du khách và bạn bè đến với “vùng đất lửa” trong các dịp lễ hội, Quảng Trị cần chú trọng phát triển hạ tầng các khu du lịch phục vụ lễ hội.

Trước hết cần xây dựng chuỗi văn hóa tâm linh trở thành nơi tìm về trong niềm ngưỡng vọng của cả nước, từ đó làm sống dậy những giá trị lịch sử vĩnh cửu trong tâm thức dân tộc. Đó cũng là cách thiết thực để nối vòng tay hòa bình với bạn bè bốn phương. Chính vì vậy, sẽ có ý nghĩa thực tiễn rất lớn khi không gian tâm linh nơi 2 Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, Đường 9 và những nghĩa trang liệt sĩ khác trên toàn tỉnh được kết nối với những nét văn hóa của chính những vùng đất quê hương của các anh hùng liệt sĩ đã nằm lại với mảnh đất này. Mục đích là kiến tạo không gian tâm linh miền đất thiêng Quảng Trị trở thành không gian văn hóa của đất nước ngàn năm hội tụ.

Vĩ thanh hòa bình

Tiếng chuông ngân vang giữa không gian linh thiêng của 2 Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, Đường 9 và hình ảnh đàn chim bồ câu trắng sà xuống bên nhà hành lễ như một lời nhắc nhớ về khát vọng hòa bình, đặc biệt hơn là về sự bao dung, nhân nghĩa của một dân tộc trọng hòa hiếu, đạo lý “Đem đại nghĩa để thắng hung tàn/Lấy chí nhân để thay cường bạo” (Nguyễn Trãi).

Đặc biệt, khi hình tượng chim bồ câu ngậm nhành lúa vàng là biểu tượng nền văn minh lúa nước Việt Nam xõa tung đôi cánh đã làm cho tất cả mọi người cùng hướng đến một mục tiêu chung là tôn vinh, gắn kết giá trị của hòa bình trên toàn thế giới. Từ đó đưa ra lời khẳng định, đối với bất kỳ dân tộc nào, hòa bình là yếu tố cốt lõi để tạo nên mọi giá trị cuộc sống và giá trị trong mỗi con người.

Và hôm nay, trên mảnh đất từng được xem là “chiến địa”, “trấn biên”, “phên dậu” và 3 lần được chọn làm “thủ phủ” của đất nước, hòa bình không còn là khát vọng mà đã trở thành hiện thực. Đó là minh chứng sống động để Quảng Trị cùng cả nước và các dân tộc yêu chuộng hòa bình trên thế giới cùng nhau kiến tạo hòa bình, đoàn kết và phát triển.

Hồ Nguyên Kha