Làng Nam Phú

(QT)- Địa danh Phú Mỹ ngày xưa là làng Nam Phú hôm nay, thuộc xã Vĩnh Nam, huyện Vĩnh Linh. Chốn quê này có những giếng làng cổ, có hội chạy cù mùa xuân, ngày cúng giỗ mộ âm hồn hàng năm đang được gìn giữ, bảo tồn để nhắc nhở con cháu mãi nhớ về nguồn cội, về nét riêng độc đáo của quê nhà, dù trải qua bao dâu bể cuộc đời.

Hội chạy cù xuân ở làng Nam Phú thu hút đông đảo người dân tham gia

Theo gia phả của dòng họ Lê Quang, năm 1622, có 6 vị cao Tổ thuộc 6 dòng họ từ Thanh Hóa vào khai khẩn đất đai, là: Đặng Hữu, Trần Hữu, Lê Văn, Nguyễn Văn, Nguyễn Vinh, Lê Quang. Khi đến vùng đất này, thấy địa thế phong thủy vượng, đất có dáng voi phục, nước có thế rồng thăng nên các bậc tiền nhân dừng chân để dựng làng lập ấp, định cư lâu dài và khai sinh tên làng là Phú Mỹ, với nguyện ước: nơi đây là một làng quê trường tồn giàu đẹp. Làng được sắp xếp theo thế bàn cờ, có đường ngang, ngõ tắt, đường trục chính khá rộng rãi, đi lại thuận tiện. Các vị khai khẩn đã làm sớ trình lên cấp Phủ đương thời, được người đứng đầu phủ là Nguyễn Hoàng ân chuẩn sự hình thành làng. Đến cuối thế kỷ 19, Lý trưởng ở địa phương xin Tri phủ Vĩnh Linh khai phá vùng rừng phía Tây Bắc của xã Vĩnh Nam, lập thêm làng Phường Mộ, mở rộng điền địa, cương thổ của làng Phú Mỹ. Có thêm nhiều dòng họ khác như Lê, Phan, Trần…tìm đến vùng đất mới khai phá định canh định cư, tạo nên cuộc sống nhộn nhịp, ngày thêm sầm uất. Mọi người dân trong làng cùng đoàn kết, đấu tranh chế ngự thiên nhiên, diệt trừ ác thú, chống lại cường quyền áp bức, bảo vệ và xây dựng cuộc sống tươi đẹp.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Phú Mỹ trở thành trung tâm chính trị của Khu ủy Vĩnh Linh. 10 cô gái xã Vĩnh Nam thời chống Mỹ đã lập nhiều chiến công xuất sắc trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu được Bác Hồ gửi tặng Huy hiệu đều là dân quân, con em làng Phú Mỹ. Chiến tranh đi qua, làng Phú Mỹ bị bom đạn cày xới tiêu điều, cơ sở vật chất hầu như bị san bằng. Vừa khai hoang phục hóa để gieo cấy lúa, trồng rau màu chống đói, con dân của làng vừa phải nạo vét, xây dựng lại những giếng cổ bị bom đạn vùi lấp để đảm bảo nguồn nước cho cuộc sống, sinh hoạt cộng đồng. Sau này, khi giếng gia đình được hình thành, làng vẫn bảo tồn 2 giếng cổ trong số 6 giếng có từ xa xưa. Có một nét đẹp về tâm linh của làng được duy trì, đó là hương khói cho các phần mộ âm hồn vào ngày rằm tháng bảy, mùng 4 tết âm lịch hàng năm đối với những người bần cùng, đói rách, tha phương cầu thực nằm lại xứ người, không có thân nhân chăm sóc. Sau ngày đất nước thống nhất, làng Phú Mỹ đổi thành tên gọi mới là làng Nam Phú.

Đến nay, Nam Phú có 5 xóm với hơn 30 dòng họ, 397 hộ, 1.578 nhân khẩu. Trải qua 30 năm đổi mới đất nước, làng Nam Phú từng bước chuyển mình theo nhịp phát triển của quê hương, đất nước. Từ một làng thuần nông có diện tích ruộng đất trên 200 ha lúa, tiêu, cao su, hoa màu, Nam Phú đã xuất hiện nhiều gia đình làm nghề dịch vụ ăn uống, bách hóa tổng hợp, mở mang các nghề rèn, mộc, xây dựng, đại lý vật liệu xây dựng…Thu nhập bình quân đầu người hàng năm đạt ước đạt 30 triệu đồng. Hội chạy cù được người dân nơi đây tổ chức hàng năm vào dịp Tết Nguyên đán. Nét đẹp văn hóa này được các thế hệ con cháu của làng gìn giữ từ đời này sang đời khác. Luật chạy cù rất nghiêm ngặt. Hai phe chơi chọn ra những chàng trai khỏe mạnh, nhanh nhẹn tham gia quân cù, không quy định số lượng người và thời gian. Hai đầu trạng cù trồng 2 cây tre cao, trên ngọn có treo 2 cái rọ đan bằng tre. Phe nào ném được cù vào rọ là chiến thắng. Cù làm bằng quả bưởi to được hơ qua lửa cho mềm và khó vỡ. Ở dưới hai cây tre có những đối thủ của phe này lay tre của phe kia để không cho cù rơi theo ý muốn của đối phương. Sau 3 hồi chiêng trống, khi thấy ông cai ra cù là đối phương xông vào cướp, vật lộn nhau quyết liệt để dành lấy cù ném vào rọ. Để cù rơi lọt vào rọ ở ngọn tre rất khó, vì thế phe nào thắng là một điều may mắn.

Với người dân làng Nam Phú, ngày hội chạy cù mở đầu một năm mới tràn đầy hy vọng trước khi trở lại với cuộc sống lao động bình thường. Dẫu cuộc sống có những thay đổi theo thời gian nhưng con dân của làng Phú Mỹ xưa vẫn giữ được hồn cốt của vùng đất mà các bậc tiền nhân để lại. Du xuân đến một vùng quê còn mang dáng dấp làng Việt xa xưa gợi cho chúng ta nhớ về miền ký ức xưa.

HOÀI NHUNG