Trường Sa, bình yên và sóng ngầm...

Những ngày giữa tháng 5/2025, gặp anh Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam ở Hà Nội, anh bảo: “Rất vui khi thấy anh có tên trong danh sách đoàn đi Trường Sa”. Tôi thầm cảm ơn anh, vẫn háo hức mong chờ, cho dù đã từng đi Trường Sa hơn 15 năm trước. Tôi biết anh đã nỗ lực rất lớn để đưa đoàn 100 nhà báo là lãnh đạo, phóng viên các cơ quan báo chí, hội nhà báo cả nước đi thăm Trường Sa và nhà giàn DK1 nhân kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam; 70 năm thành lập Hải quân nhân dân Việt Nam.

Trước khi lên tàu KN 290 đi thăm huyện đảo Trường Sa và nhà giàn DK1, Đoàn công tác số 25 làm lễ dâng hương tại Đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đoàn tàu không số ở cảng Cát Lái. Trong tiếng nhạc trầm hùng của bài Hồn tử sĩ, các thành viên đoàn rưng rưng xúc động. Những chiến công anh dũng kiên cường của thế hệ cha anh như tiếp thêm năng lượng để chúng tôi khởi hành một hải trình hàng ngàn cây số trên biển.

Đối với tôi, mảnh đất Việt giữa Biển Đông này rất đỗi thiêng liêng, đã được tiền nhân và các thế hệ tiếp nối dày công xây đắp, để lại cho muôn đời con cháu mai sau. Để gìn giữ được quần đảo Trường Sa, đã có biết bao mồ hôi, nước mắt, máu xương đổ xuống để cho Tổ quốc Việt Nam rộng dài, từ đất liền đến mênh mông đại dương xa thẳm.

Tàu KN-290 đưa Đoàn công tác số 25 - Hội Nhà báo Việt Nam thăm Trường Sa - Ảnh: M.T

Trở lại sau hơn 15 năm, giờ đây Trường Sa đã có nhiều đổi thay nhờ sự quan tâm của cả nước. Màu xanh giờ đây đã phủ khắp các đảo. Có một đặc điểm chung thổ nhưỡng ban đầu trên đảo là cát san hô, được phủ một lớp mùn lẫn phân chim, không có đất màu nên việc trồng cây xanh rất khó khăn. Vậy nhưng với bàn tay chăm sóc của cán bộ, chiến sĩ ở đảo, qua thời gian các loại cây trồng đã vươn lên ngát xanh cả hai mùa mưa-nắng.

Vẫn là những cây bàng vuông, phong ba, tra, mù u, dừa, xương rồng, phi lao, muống biển... nhưng giờ đã sinh sôi, nảy nở, phủ một màu xanh trù phú trên đảo. Lại thêm những giàn bầu, bí, rau muống, rau dền, mồng tơi, lá mơ... của bộ đội và người dân được che chắn bởi nhiều loại vật liệu càng làm đảo thêm xanh.

Bộ đội, người dân ở đây tự túc được một phần rau xanh; chăn nuôi thêm gia súc, gia cầm nên cải thiện được bữa ăn hằng ngày. Màu xanh giờ đây bao phủ ở các đảo: Đá Thị, Sinh Tồn, Cô Lin, Len Đao, Đá Tây, Trường Sa, những nơi mà chúng tôi có dịp đến thăm.

Đặc biệt ở đảo Sinh Tồn, Đá Tây, Trường Sa, từ xa chúng tôi thấy một quầng xanh ôm choàng cả đảo. Trên đảo có những con đường bê tông chạy dài dưới hàng cây xanh tỏa bóng, nhiều nhất là phi lao, bàng vuông, mù u...

Ở các đảo này, người dân từ đất liền ra sinh sống đã lâu. Câu chuyện với Phạm Thị Mỹ Diệu ở đảo Sinh Tồn làm chúng tôi có niềm tin về sự phát triển của đảo xanh này. Chồng Diệu là dân quân tự vệ, hai vợ chồng ra xã đảo Sinh Tồn sinh sống cách đây hai năm. Diệu tâm sự khi được chọn ra đảo, hai vợ chồng đều rất quyết tâm.

Hai con nhỏ của Diệu cũng như con của các hộ dân ở đây được các thầy giáo dạy dỗ tận tình. Nếu học xong chương trình tiểu học, các cháu sẽ được vào đất liền học tiếp THCS. Điều đó làm cho các gia đình sinh sống ở đảo yên tâm. Mỗi dịp lễ tết, các hộ dân được lãnh đạo xã đến thăm, tặng quà động viên. Mùa biển động còn được bộ đội chia sẻ lương thực, thực phẩm nên đời sống ổn định.

Những con đường rợp bóng cây xanh ở đảo Đá Tây - Ảnh: M.T

Chúng tôi cũng đã vào thăm người dân ở đảo Đá Tây, đó là hộ gia đình: Nguyễn Thành Long - Hồ Thị Bích Liên; Nguyễn Thanh Trì - Đặng Thị Báu... Nguyễn Thành Long cho biết, các chủ hộ ở đảo như anh đều là dân quân tự vệ, ban đầu mới ra còn bỡ ngỡ nhưng giờ đã quen cuộc sống ở đây, quyết tâm phấn đấu xây dựng đảo, hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ngoài chế độ của hai vợ chồng được cấp, hai con của anh chị được học hành tử tế. Sau vườn nhà của các hộ đều có vườn rau với nhiều loại như mồng tơi, rau dền, bầu bí...

Chị Báu cho biết nhà chị cũng như nhà hàng xóm đều trồng rau xanh có đủ cho bữa ăn hằng ngày; ngoài ra còn nuôi thêm vịt, ngan ở bên thềm đảo, vì nuôi ở vườn nhà không đảm bảo vệ sinh. Ở đảo Trường Sa, tôi còn được nghe tiếng gà gáy, cảm giác như đang ở đất liền...

Trước đây ra Trường Sa, vấn đề nan giải nhất là nước ngọt. Giờ đây ngoài hệ thống thu gom nước mưa, các đảo còn được cung cấp thiết bị lọc nước ngọt từ nước biển nên cơ bản nước ngọt đã đủ cho sinh hoạt, còn tiết kiệm để tưới cây, rau màu...Có nước ngọt, cuộc sống của quân dân Trường Sa được cải thiện rất nhiều.

Trung tá Cấn Văn Sơn, Chỉ huy trưởng, Chủ tịch thị trấn Trường Sa; Thượng tá Nguyễn Tường Tín, Chỉ huy trưởng đảo Đá Tây; Thượng úy Mai Vũ Thanh Nguyên, Chỉ huy trưởng đảo Đá Thị; Thượng úy Đinh Văn Hiền, Chỉ huy trưởng đảo Cô Lin và Thượng úy Phan Hoàng Bửu, Chỉ huy trưởng đảo Len Đao - những chỉ huy trưởng dạn dày với sóng gió biển khơi đã báo cáo với Trưởng đoàn công tác số 25, rằng trong điều kiện khắc nghiệt của thời tiết, các đơn vị luôn nỗ lực vượt qua khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc, không để bị động, bất ngờ.

Đồng thời cán bộ, chiến sĩ các đảo hỗ trợ hết sức, là điểm tựa cho ngư dân đánh bắt hải sản trên vùng biển thuộc chủ quyền của đất nước. Bên cạnh đó, chỉ huy các đảo thực hiện đảm bảo chế độ dinh dưỡng cho cán bộ, chiến sĩ có đủ sức khỏe để công tác, giữ vững lời thề của Quân chủng Hải quân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh đến người lính cuối cùng để bảo vệ biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Đảo Đá Thị - Ảnh: M.T

Quyết tâm đó còn thể hiện ở những người lính trẻ. Gặp ở đảo Đá Thị, chiến sĩ Trần Thanh Dương (sinh năm 2001) quê ở Bình Dương chia sẻ em mới ra đảo công tác một năm. Nắng gió biển khơi làm cho khuôn mặt em rắn rỏi, kiên nghị hơn. Dương là sinh viên ngành công nghệ thông tin, Đại học Bình Dương. Sau khi tốt nghiệp em đã tình nguyện ra Trường Sa công tác và được cấp trên giao nhiệm vụ theo ngành nghề đào tạo. Em tâm sự đã có người yêu đang học đại học vừa đi làm thêm công việc kế toán và cũng rất chia sẻ với em khi ra công tác nghĩa vụ ở Trường Sa.

Còn Trần Minh Hiếu (sinh năm 1999) quê ở Vĩnh Linh, Quảng Trị lại là một sĩ quan chuyên nghiệp. Gặp Hiếu ở xã đảo Sinh Tồn, em rất vui và chia sẻ rằng từng học Học viện Phòng không - Không quân xa nhà nên giờ ra đảo công tác cũng quen dần. Công tác ở Trường Sa nhưng em cho biết người yêu thì đang làm việc ở Hải Phòng. Cũng có lời mời từ doanh nghiệp vào đất liền làm việc với thu nhập cao nhưng vì là quân nhân chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản nên Hiếu quyết tâm ở lại công tác ở đảo. Hiếu chia sẻ bây giờ thông tin liên lạc đã thông suốt nên hằng tuần chỉ huy đảo đều cho gọi điện thoại về nhà gặp người thân.

Đến thăm, tặng quà cho quân, dân ở thị trấn Trường Sa, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh chia sẻ rằng năm ngoái anh ra thăm Trường Sa, khi trở về đã nảy ra ý tưởng lập đoàn công tác gồm lãnh đạo, phóng viên các cơ quan báo chí và hội nhà báo trong cả nước ra thăm Trường Sa nhân kỷ niệm 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam, 70 năm thành lập Hải quân nhân dân Việt Nam.

Chuyến đi đã được Bộ Quốc phòng đồng ý và hôm nay đoàn công tác đến đây, trao những món quà nhỏ nhưng đó là tấm lòng của những người làm báo, góp phần chia sẻ, động viên quân và dân Trường Sa. Tin rằng quân và dân các đảo thuộc huyện đảo Trường Sa sẽ vượt qua khó khăn thử thách, hoàn thành tốt nhiệm vụ cao cả của Tổ quốc giao cho, giữ gìn bình yên biển đảo quê hương...

Khi nói về sự cống hiến hy sinh của những người lính Trường Sa, nhà báo Lê Quốc Minh đã nghẹn ngào không nói nên lời. Chúng tôi phải động viên bằng một tràng pháo tay anh mới có thể chia sẻ hết những cảm xúc của mình mỗi lần được đến thăm quân và dân huyện đảo Trường Sa và nghĩ cần làm một cái gì đó để bày tỏ sự tri ân của những người làm báo với quân và dân ở đảo xa.

Đường vào thị trấn Trường Sa - Ảnh: M.T

Còn mãi trong tôi ấn tượng về sự hy sinh cao cả của người lính Hải quân hôm tàu dừng ở vùng biển Cô Lin, Len Đao, Gạc Ma và nhà giàn DK1 ở thềm lục địa phía Nam của Tổ quốc. Trong không khí trang nghiêm, Đoàn công tác số 25 - Hội Nhà báo Việt Nam đã làm lễ dâng hương, dâng hoa tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống để bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của của Tổ quốc.

Trưởng đoàn công tác số 25, Đại tá Đỗ Hồng Duyên và lãnh đạo Hội Nhà báo Việt Nam cùng các thành viên đoàn công tác đã dâng lên các anh hùng liệt sĩ vòng hoa, hương, những cành hoa, hạc giấy... Chúng tôi lặng người đi khi thấy vòng hoa, hạc giấy cứ quấn quýt mãi bên thân tàu KN 290 như lưu luyến không rời. Ai đó đứng bên tôi đã nấc lên, nghẹn ngào...

Trong đoàn công tác số 25 của chúng tôi ra thăm Trường Sa và nhà giàn DK1 lần này, tôi gặp một người từng là chiến sĩ Hải quân. Đó là nhà báo Thành Châu, Trưởng Văn phòng Báo Nhân Dân tại Nghệ An. Anh chia sẻ năm 1981 nhập ngũ vào lực lượng Hải quân và có 9 năm đóng quân ở các đảo Trường Sa, Tiên Nữ, Núi Le.

Anh kể đang dạy học ở Thành phố Hồ Chí Minh thì có lệnh tổng động viên, thế là nhập ngũ, ra Trường Sa vào thời điểm rất khó khăn. Cuộc sống ở đảo luôn thiếu nước ngọt, rau xanh. Giờ đây anh bồi hồi trở lại thăm Trường Sa và rất vui vì cuộc sống của cán bộ, chiến sĩ ở đảo được cải thiện hơn nhiều so với trước đây.

Thế hệ tiếp nối mà tôi gặp như Thượng tá Cao Xuân Diễn, ở đảo Trường Sa, quê ở Vĩnh Linh, Quảng Trị cũng luôn gắn bó với đảo xa. Anh đã có 8 cái tết ở các đảo để làm nhiệm vụ trong khi vợ con thì vẫn ở quê nhà. Nắng gió biển khơi làm cho những người lính thêm trui rèn bản lĩnh, gác tình riêng để hoàn thành nhiệm vụ của người lính ở tuyến đầu Trường Sa.

Còn nhớ buổi chiều chia tay quân và dân ở đảo Trường Sa. Khi chiều buông, nghe tiếng chuông chùa ngân vang, bất chợt tôi nghĩ để có màu xanh phủ lên các đảo và cuộc sống bình yên như hôm nay, mảnh đất Việt giữa trùng dương đã thấm bao mồ hôi, công sức, kể cả máu của bao thế hệ cán bộ, chiến sĩ Trường Sa. Phía sau người lính là sự quan tâm của đất liền cả nước với tinh thần “Tất cả vì biển đảo quê hương. Vì tuyến đầu Tổ quốc”.

Vẫn biết bên cạnh sự bình yên hôm nay còn lớp lớp sóng ngầm đang âm thầm diễn ra. Đó là âm mưu độc chiếm Biển Đông của các thế lực bên ngoài mà sự kiện Trung Quốc cưỡng chiếm đảo Gạc Ma của Việt Nam ngày 14/3/1988 là bài học không thể nào quên.

Làm sao có thể quên 64 người lính Hải quân đã anh dũng chiến đấu, thân thể nằm lại ở biển khơi trong một cuộc chiến không cân sức, trong tay họ chỉ có cuốc xẻng, mấy khẩu súng phải đối đầu với quân Trung Quốc tàu to, súng lớn, tấn công dã man.

Thiếu úy Trần Văn Phương, Phó Chỉ huy đảo Gạc Ma trước khi ngã xuống đã hô to: “Thà hy sinh tất cả chứ không để mất đảo”. Không thể nào quên hành động dũng cảm của Thuyền trưởng tàu HQ 505 Vũ Huy Lễ trong khi đang làm nhiệm vụ ở đảo Cô Lin gần đó đã ra lệnh nhổ neo đâm tàu vào bãi cạn san hô làm công sự chiến đấu, chấp nhận hy sinh để xác lập chủ quyền ở đảo Cô Lin, Len Đao, để bây giờ chúng tôi được đặt chân đến đây, có những nghĩa cử tri ân những người lính quên mình, chiến đấu hy sinh để bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Tác giả thăm đảo Đá Thị - Ảnh: M.T

Tôi từng viết những dòng trong nhật ký phóng viên năm 2008: “Người ta nói rằng biển ở Trường Sa mặn hơn và san hô ở đây cũng đỏ thắm hơn nơi khác vì vùng biển này đã nhuốm biết bao máu xương của người lính Hải quân nhân dân Việt Nam, để bây giờ đến đây chúng tôi cảm nhận được một sức sống mới đang nảy nở, sinh sôi...”.

Trở về đất liền, chúng tôi mang theo bao kỷ niệm về người lính Trường Sa. Có lẽ chúng tôi là những người may mắn, hạnh phúc được đến thăm Trường Sa nhân kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam và 70 năm thành lập Hải quân nhân dân Việt Nam.

Đến với đảo xa, những người làm báo cả nước mang đến những món quà thiết thực và tiếng hát, lời ca để chia sẻ với quân và dân trên đảo. Để rồi bây giờ khi đã xa thật xa rồi, trong mỗi chúng tôi còn ngân vang tiếng chuông chùa Trường Sa, như nguyện cầu cho cuộc sống bình yên, hòa bình để phát triển, dẫu những cơn sóng ngầm đây đó vẫn còn hiện hữu giữa Biển Đông.

Ghi chép: Minh Tứ