Trận chiến bi hùng của Trung đoàn 95, Sư đoàn 325 trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp

(QT) - Trong những chiến công lẫy lừng của Trung đoàn 95 anh hùng, có một trận chiến đấu bi hùng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp chưa được lịch sử ghi lại đầy đủ, chính xác và chưa được nhiều người biết đến, đó là trận chiến đấu chống càn oanh liệt của cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 227, Trung đoàn 95, Đại đoàn 325 ngày 21/5/1954 tại Núi Chùa, xã Thanh Tâm, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam cách đây 57 năm. Trận chiến đấu này diễn ra trong hoàn cảnh thực dân Pháp đã thất bại hoàn toàn tại chiến trường Điện Biên, nhưng ở đồng bằng kẻ địch trong cơn giãy chết vẫn điên cuồng tàn sát nhân dân, chống trả quyết liệt những cuộc tấn công của quân ta. Ngày 21/5/1954, sau thất bại nặng nề tại chiến trường Điện Biên Phủ, thực dân Pháp điên cuồng tổ chức trận càn quy mô lớn có hoả lực pháo binh, xe cóc và máy bay yểm trợ từ nhiều hướng đánh vào khu vực Núi Chùa, xã Thanh Tâm, huyện Thanh Liêm nhằm tiêu diệt bộ đội chủ lực, giết hại nhân dân, phá hoại mùa màng, giải vây cho các đồn bốt trên địa bàn. Tiểu đoàn 227, Trung đoàn 95 (được thành lập ngày 19/9/1945 tại Quảng Trị) là đơn vị mới từ miền Trung ra tiếp nhận địa bàn, phối hợp với Trung đoàn 48, Đại đoàn 320 từ hôm 17/5/1954, bố trí đánh viện quanh núi Khe Non những ngày 18, 19, 20/5, nhưng địch không rút. Đến đêm 20/5, nhận nhiệm vụ của Trung đoàn 95, bố trí chống càn và tiêu diệt một bộ phận trong cánh viện của địch giải vây cho bốt Tâng, Tiểu đoàn hành quân về khu vực núi đất (Núi Chùa), đến địa điểm lúc 24 giờ, bố trí đội hình theo kế hoạch.

Đưa hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh tại Lào về an táng tại NTLS Quốc gia Đường 9. Ảnh: PV

Sáng sớm ngày 21/5/1954, địch tiến đánh vào địa bàn xã Thanh Tâm và khu vực trận địa của đơn vị. Cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 227, Trung đoàn 95 đã phối hợp với một bộ phận của Tiểu đoàn 884, Trung đoàn 48, Đại đoàn 320 và bộ đội, du kích địa phương anh dũng chiến đấu, đánh bật được nhiều đợt tiến công của địch, tiêu diệt, tiêu hao nhiều sinh lực địch. Theo tài liệu lưu trữ tại Bộ Quốc phòng, trận này, quân ta đã tiêu diệt và làm bị thương hơn 300 tên địch, bắn cháy 4 xe cóc, bảo vệ được nhân dân. Bị tổn thất nặng nề, địch điên cuồng dùng máy bay ném bom, bắn phá gây tổn thất, thương vong lớn cho bộ đội và du kích. Trong trận chống càn bi hùng này, bộ đội ta đã chiến đấu rất dũng cảm đến phút cuối cùng, biểu lộ tinh thần tích cực tiến công, tiêu diệt địch như Trung đội 26, Đại đội 120, Trung đội 14, Đại đội 117, Tiểu đội 1, Trung đội 13 và 15, đặc biệt là tinh thần chiến đấu của chiến sĩ trong những phút gay go, ác liệt nhất như xe địch từ ngoài làng bắn vào, trên đồi bắn xuống như mưa vẫn dũng cảm tiến lên, đánh bật địch khỏi các cao điểm; tinh thần tương trợ, phối hợp chặt chẽ; cán bộ, chiến sĩ có nhiều sáng kiến đánh địch, bám công sự đẩy lùi địch, cơ động và xử trí linh hoạt các tình huống đánh địch. Đặc biệt, đây là trận chống càn mà lực lượng địch rất mạnh, địch dùng một lực lượng lớn để càn và giải vây, chúng ở cao, ta ở thấp, ta bị địch bao vây, nhưng bộ đội ta mà trực tiếp là Tiểu đoàn 227 đã chuyển sang chia cắt, tiêu diệt địch, đánh lui được chúng, phá được thế càn của chúng giải vây cho bốt Tâng. Trận này ta đã bảo vệ được dân, địch không bắt và giết hại được nhân dân, không phá được mùa màng của bà con. Tuy nhiên do bị động và trong thế tương quan lực lượng bất lợi cho ta nên hơn 200 cán bộ và chiến sĩ đã anh dũng hy sinh. Theo tài liệu lưu trữ của Trung đoàn 95 thì riêng Tiểu đoàn 227 có 175 đồng chí hy sinh và mất tích, 108 đồng chí bị thương, trong đó có Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 227 Đoàn Công Kỷ. Sau trận đánh, đơn vị đã phối hợp với du kích và nhân dân địa phương làm công tác thương binh, tử sĩ và tiếp tục tham gia chiến đấu ở các địa phương khác trong toàn quốc. Sau này, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương đã tìm kiếm, an táng, cất bốc quy tập hài cốt liệt sĩ vào Nghĩa trang liệt sĩ xã Thanh Tâm, song hầu hết không xác định được tên, quê quán, đơn vị. Theo các nhân chứng và người dân địa phương kể lại thì tại khe suối, khu vực Núi Chùa, xã Thanh Tâm, nơi sở chỉ huy Tiểu đoàn 227, Trung đoàn 95 bị trúng bom vẫn còn hài cốt liệt sĩ. Vì sau ngày hôm đó, sau mỗi trận mưa lớn vẫn thấy thi thể và xương người theo khe suối trôi ra, bà con đưa về an táng tại nghĩa trang. Theo giấy báo tử của liệt sĩ “Hoàng Ngọc Luỹ, sinh ngày 20/10/1918, quê quán Vĩnh An, Cam Hiếu, Cam Lộ, Quảng Trị là chiến sĩ, y tá thuộc đơn vị D.227, E.95, F.325, hy sinh ngày 21/5/ 1954 tại Khe Non, Liêm Trực, Thanh Liêm vì sự nghiệp chống Pháp bảo vệ Tổquốc”, tôi đã tìm về Liêm Trực (nay là xã Liêm Sơn và Thanh Tâm, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam) để tìm mộ liệt sĩ. Đến Nghĩa trang liệt sĩ xã Thanh Tâm tôi vô cũng xúc động vì nhìn thấy 214 ngôi mộ liệt sĩ chưa xác định được tên, tuổi, quê quán, song biết được đó chủ yếu là mộ của các liệt sĩ thuộc Tiểu đoàn 227, Trung đoàn 95 là con em các tỉnh miền Trung, trong đó có những người con ưu tú của quê hương Quảng Trị đã anh dũng hy sinh trong trận chiến chống càn ngày 21/5/1954 tại Núi Chùa - Khe Non, chỉ một ngôi mộ duy nhất của liệt sĩ quê Quảng Trị có đầy đủ thông tin đó là liệt sĩ Hoàng Lớn, xã Triệu Ái, huyện Triệu Phong, sinh năm 1926. Để giúp các gia đình ở Quảng Trị có con em hy sinh trong trận càn ngày 21/5/1954 có thêm thông tin về liệt sĩ và trận đánh này, tôi đã liên hệ với các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng và được biết trong trận đánh ngày 21/5/1954 tại Núi Chùa đã có 148 quân nhân hy sinh có hồ sơ lưu trữ tại Cục Chính sách, Tổng cục Chính trị (theo số liệu của Trung đoàn 95 số quân nhân hy sinh và mất tích lớn hơn nhiều so với số liệt sĩ đã được công nhận, lưu trữ tại Cục Chính sách, Tổng cục Chính trị). Như vậy, có thể vẫn còn những chiến sĩ đã hy sinh trong trận chiến bi hùng này, nhưng vì những lý do nào đó mà chưa được công nhận liệt sĩ. Trong danh sách 148 người do Cục Chính sách cung cấp, có 28 liệt sĩ quê Quảng Trị, trong đó huyện Hải Lăng 8, Triệu Phong 9, Cam Lộ 7, Vĩnh Linh 3, Gio Linh 1. Đối chiếu danh sách 28 liệt sĩ do Cục Chính sách, Tổng cục Chính trị cung cấp thì có 4 liệt sĩ chưa có tên trong danh sách liệt sĩ lưu trữ tại Sở LĐ,TB&XH tỉnh, đó là liệt sĩ Lê Văn Dương, quê Bồ Bản, Triệu Phong; Lê Văn Sinh, quê Vĩnh Thuỷ, Vĩnh Linh; Trần Văn Lý, quê Triệu Bình, Triệu Phong; Lê Mại, quê Hải Thanh, Hải Lăng, mặt khác liệt sĩ Hoàng Lớn, quê Triệu Ái, Triệu Phong (đã có tên trong danh sách lưu trữ tại Sở LĐ,TB&XH tỉnh) là người duy nhất có mộ đầy đủ tên tuổi, quê quán, nhưng lại chưa có tên trong danh sách liệt sĩ do Cục Chính sách cung cấp. Tri ân các liệt sĩ đã hy sinh anh dũng trong trận chiến đấu bi hùng ngày 21/5/1954, nhân dân xã Thanh Tâm nơi các liệt sĩ yên nghĩ và huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, từ trước đến nay vào ngày lễ, tết, mồng một, ngày rằm hàng tháng và ngày 19/4 Âm lịch hàng năm (21/5/1954), luôn tới Nghĩa trang liệt sĩ xã Thanh Tâm và khu vực khe Núi Chùa, nơi các chiến sĩ hy sinh (nay còn dấu tích một hố bom rất lớn) để dâng hoa, thắp hương tưởng nhớ và hiện nay đang đầu tư xây dựng Khu tưởng niệm tại Núi Chùa để tri ân các anh hùng liệt sĩ. Nhân đây, chúng tôi đề nghị SởLĐ,TB&XH tỉnh phối hợp với Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh và Trung đoàn 95 rà soát lại danh sách quân nhân quê ở Quảng Trị thuộc Trung đoàn 95 đã tham gia trận đánh ngày 21/5/1954 tại dãy núi Khe Non, Liêm Trực, Thanh Liêm, Hà Nam, để thông báo cho thân nhân các liệt sĩ được biết. Xem xét các trường hợp chưa được công nhận liệt sĩ, kịp thời suy tôn, tri ân những người đã hy sinh, giải quyết chính sách cho thân nhân liệt sĩ. Đối chiếu danh sách liệt sĩ của địa phương hy sinh ngày 21/5/1954 trong trận chiến đấu này để cung cấp chính xác cho tỉnh Hà Nam khắc tên các anh vào danh bia ở Đền tưởng niệm Núi Chùa. Đã 57 năm trôi qua, nhưng nhiều gia đình, thân nhân liệt sĩ chưa biết và chưa bao giờ đến nơi đây để thăm viếng, thắp hương tưởng nhớ các liệt sĩ là người thân của mình. Gần đến ngày giỗ lần thứ 57 năm nay của các anh, ngày 19/4 Tân Mão (cũng trùng ngày 21/5/2011), bài viết này như là một nén tâm hương tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh trong trận đánh ngày 21/5/1954 ở Núi Chùa, Khe Non. HOÀNG ĐỨC CƯỜNG (Chánh Văn phòng Đoàn ĐBQH& HĐND tỉnh)