Thực trạng quản lý, sử dụng đất và giải pháp tháo gỡ. Bài 4: Những bất cập, vướng mắc và hướng khắc phục hiệu quả

> Thực trạng quản lý, sử dụng đất và giải pháp tháo gỡ. Bài 1: Sử dụng đất hiệu quả đem lại lợi ích nhiều mặt

>> Thực trạng quản lý, sử dụng đất và giải pháp tháo gỡ. Bài 2: Nhiều diện tích đất thuê bị bỏ hoang, sử dụng lãng phí

>>> Thực trạng quản lý, sử dụng đất và giải pháp tháo gỡ. Bài 3: Vướng mắc trong giao nhận đất rừng

(QT) - Qua tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy, việc giao đất, cho thuê đất nhưng sử dụng không đúng mục đích, kém hiệu quả, gây lãng phí, ngoài nguyên nhân thuộc về ý thức trách nhiệm của các doanh nghiệp, sự buông lỏng quản lý của chính quyền địa phương, còn có nguyên nhân chủ quan từ những ưu đãi trong chính sách thu hút đầu tư của tỉnh Quảng Trị đã bị các doanh nghiệp lợi dụng khai thác. Đơn cử như chính sách miễn tiền thuê đất trong thời gian xây dựng cơ bản từ ngày có quyết định cho thuê đất tối đa không quá 3 năm. Sau thời gian xây dựng cơ bản đối với các dự án thuộc danh mục lĩnh vực đặc biệt ưu đãi đầu tư được miễn tiền thuê đất 15 năm; 11 năm đối với các dự án thuộc lĩnh vực ưu đãi đầu tư và 7 năm đối với các dự án khác. Ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp (thu 17%) và được miễn thuế xuất, nhập khẩu theo quy định tại Điều 16 Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu số 107/2016/QH13 ngày 6/4/2016.

Một góc Khu công nghiệp Nam Đông Hà

Ngoài ra việc thực hiện Luật Đất đai năm 2003, chính sách thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất có rất nhiều văn bản, nhưng thực tế vẫn còn không ít bất cập dẫn đến việc sử dụng đất không đúng mục đích, lãng phí, gây thất thu thuế cho nhà nước. Hay như Luật Đầu tư năm 2005 và các văn bản dưới luật không quy định rõ chế tài trong vi phạm đầu tư như chưa có quy định ký quỹ đầu tư nên giải quyết các dự án sử dụng đất có sai phạm trong quản lý, sử dụng còn nhiều vướng mắc.

Lợi dụng những chính sách ưu đãi của tỉnh về thời hạn miễn thuế thuê đất nên không ít doanh nghiệp đã “mạnh tay” xin cấp đất nhằm mục đích tích tụ đất rồi đem cho thuê lại đất, cho thuê sử dụng hạ tầng sai quy định hoặc sử dụng vào mục đích khác đã gây lãng phí quỹ đất. Từ thực tế đó, cùng với việc tăng cường các biện pháp quản lý; cấp ủy, chính quyền các cấp cần mạnh dạn thu hồi những diện tích đất đã cho thuê nhưng sử dụng sai mục đích hoặc cố tình lợi dụng chính sách để kéo dài thời gian đầu tư gây lãng phí, hoặc trục lợi vì mục đích cá nhân. Việc sử dụng đất lãng phí còn là trách nhiệm chính trị của cấp ủy, chính quyền địa phương, vì vậy cần sớm có cách giải quyết phù hợp. Hơn nữa, Chính phủ cần sớm có những quy định cụ thể hơn trong việc xác định cơ chế ưu đãi đối với các doanh nghiệp khi thuê đất.

Chúng tôi cho rằng chỉ nên cho phép các doanh nghiệp được hưởng chính sách miễn tiền sử dụng đất trong thời gian xây dựng cơ bản của dự án theo tiến độ đã được ghi trên giấy chứng nhận đầu tư. Ngoài thời gian cụ thể được ghi trên giấy chứng nhận đầu tư nếu chậm tiến độ doanh nghiệp phải có nghĩa vụ nộp thuế theo đúng quy định của pháp luật. Tăng cường công tác quản lý, kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp doanh nghiệp lợi dụng các chính sách ưu đãi về đất để trục lợi, việc thay đổi chính sách về thuế là hết sức cần thiết để tài nguyên của quốc gia không bị lãng phí, thất thoát.

Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Đoàn, Trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh cho biết: “Trước hết do nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa nghiêm túc nên để xảy ra tình trạng sử dụng tùy tiện, thiếu cơ sở xác định quy mô dự án, diện tích sử dụng đất của các sự án trong khu công nghiệp, khu du lịch dẫn đến lãng phí quỹ đất và kết cấu hạ tầng đã được đầu tư. Mặt khác công tác quản lý nhà nước về đất đai trên cơ sở dữ liệu, bản đồ địa chính với thực tế chưa có sự trùng khớp, chậm điều chỉnh. Trong khi đó công tác quản lý đất đai giữa Sở Tài nguyên và Môi trường với các địa phương, nhất là sự phối hợp kiểm tra đất đai, thẩm định nhu cầu sử dụng đất của các dự án đầu tư thiếu chặt chẽ, chưa xử lý căn cơ các xung đột lợi ích. Hiện nay trách nhiệm của BQL Khu kinh tế là chỉ phối hợp với các cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra quá trình sử dụng đất của các doanh nghiệp, nhà đầu tư. Nhưng với phương châm là tạo mọi điều kiện cho doanh nghiệp đến đầu tư thuận lợi và ổn định lâu dài trên địa bàn, tỉnh đã chỉ đạo các ngành chức năng liên quan đẩy mạnh cải cách hành chính, đơn giản hóa các thủ tục và thay đổi tư duy tiếp cận, phong cách giao tiếp và xử lý công việc để tạo điều kiện thuận lợi và sự thiện cảm đối với nhà đầu tư. Tuy nhiên cũng kiên quyết xử lý nghiêm đối với các dự án chậm tiến độ, sử dụng đất sai mục đích để tạo sự công bằng và chấp hành đúng luật pháp đã quy định”.

Để khắc phục những bất cập, vướng mắc trong công tác quản lý và sử dụng đất trước hết đối với đất trong khu công nghiệp, khu kinh tế, UBND cần ban hành danh mục dự án thuộc ngành nghề ưu tiên thu hút đầu tư, thu hút đầu tư có điều kiện, danh mục dự án thuộc ngành nghề tạm dừng thu hút đầu tư; ban hành quy định tỷ suất đầu tư phù hợp với tình hình mới; đặc biệt là thực hiện ký quỹ đầu tư theo đúng quy định hiện hành.

Tiếp tục chỉ đạo rà soát, kiểm tra xử lý dứt điểm toàn bộ diện tích đất của các dự án sử dụng sai mục đích, kéo dài quá thời hạn kể cả những dự án đã được gia hạn mà không thực hiện. Quản lý chặt chẽ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, việc giao đất, cho thuê đất đúng mục đích, thực hiện đúng, đủ, kịp thời nghĩa vụ tài chính về sử dụng hạ tầng trong khu công nghiệp, khu kinh tế. Có hình thức chế tài và xử lý trách nhiệm của người đứng đầu tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp sử dụng đất đai dẫn đến những sai phạm. Đối với đất tại các công ty lâm nghiệp, BQL rừng phòng hộ cần tăng cường thực hiện đề án tăng cường quản lý đối với đất đai có nguồn gốc từ các nông lâm trường theo Nghị quyết 112/2015/NQ-QH13 ngày 27/11/2015 của Quốc hội; Chỉ thị 11/CT-TTg ngày 4/4/2016 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý đất đai có nguồn gốc từ nông, lâm trường quốc doanh do các công ty nông, lâm nghiệp, BQL rừng và các tổ chức, hộ gia đình cá nhân khác sử dụng.

Chỉ đạo rà soát hiện trạng sử dụng đất về vị trí, ranh giới, sử dụng đất; xác định diện tích đất đang sử dụng đúng mục đích, sử dụng không đúng mục đích, diện tích không sử dụng, diện tích giao khoán, cho thuê, mượn,bị lấn chiếm,liên doanh, liên kết trái pháp luật và diện tích tranh chấp để có phương án thu hồi phù hợp giao về địa phương quản lý, sử dụng. Chỉ đạo rà soát, tách toàn bộ diện tích 3.156 ha đất rừng phòng hộ ra khỏi diện tích đất của các công ty lâm nghiệp để giao cho cộng đồng quản lý và thực hiện khoán bảo vệ rừng. Đặc biệt là dành từ 15-20% quỹ đất trồng rừng của các công ty lâm nghiệp giao cho người dân địa phương đảm bảo nhu cầu sản xuất; dành quỹ đất để quy hoạch phát triển khu dân cư, xây dựng hạ tầng nông thôn mới và quỹ đất cho việc thu hút các dự án đầu tư. Công tác cổ phần hóa đối với các công ty lâm nghiệp phải định giá đúng thực chất trữ lượng rừng, tài sản trước khi cổ phần hóa; xây dựng phương án sử dụng đất phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương, trong đó cần ưu tiên hình thức cho thuê trả tiền hàng năm...

Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt, là địa bàn phân bố dân cư xây dựng các công trình kinh tế, xã hội, an ninh- quốc phòng. Vậy nên việc bảo vệ tài nguyên đất đai là vô cùng quan trọng, việc quản lý sử dụng đất có hiệu quả sẽ góp phần tích cực vào sự phát triển bền vững của địa phương.

Hồ Nguyên Kha