Thúc đẩy nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo trong trường học

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, việc phát triển khoa học công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo (ĐMST) đã trở thành nhiệm vụ cấp bách không chỉ của các cơ sở giáo dục mà còn của toàn xã hội. Tại tỉnh Quảng Trị, những năm qua, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã tăng cường công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện các hoạt động nghiên cứu KHCN và ĐMST cho học sinh trung học và đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ.

Đại diện nhóm tác giả Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn thuyết trình dự án “Thiết bị hỗ trợ sử dụng máy tính dành cho bệnh nhân Parkinson” tại cuộc thi KHKT cấp tỉnh năm học 2024-2025 - Ảnh: B.B

Tiếp nối truyền thống nghiên cứu khoa học, năm học 2024-2025, Trường THPT thị xã Quảng Trị đón nhận tin vui khi dự án “Xe lăn điều khiển bằng mắt hỗ trợ người mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên trong di chuyển và giao tiếp” của hai học sinh Cao Trung Quân và Lê Minh Hiếu đoạt giải Nhất tại Cuộc thi Nghiên cứu Khoa học kỹ thuật (KHKT) cấp quốc gia năm học 2024-2025 và được chọn tham dự Hội thi KHKT quốc tế năm 2025 (ISEF 2025) tại Hoa Kỳ.

Đây cũng là lần thứ 2, học sinh Trường THPT thị xã Quảng Trị có dự án KHKT được chọn dự thi quốc tế. Dấu mốc quan trọng đầu tiên trong lịch sử nghiên cứu khoa học (NCKH) của trường là dự án “Cánh tay robot cho người khuyết tật” do em Phạm Huy thực hiện. Dự án này không chỉ thể hiện sự sáng tạo và nỗ lực của cá nhân mà còn trở thành niềm tự hào cho toàn thể nhà trường khi giành được giải Ba tại Intel ISEF 2017, một trong những cuộc thi KHKT lớn nhất thế giới tổ chức tại Mỹ.

Hiệu trưởng Trường THPT thị xã Quảng Trị Phan Thiên Nga vui mừng cho biết: “Nhà trường luôn đặt mục tiêu phát triển NCKH và ĐMST lên hàng đầu. Hằng năm chúng tôi xây dựng kế hoạch chi tiết để hướng dẫn các em cách viết đề tài nghiên cứu bài bản, giúp các em nắm vững kiến thức lý thuyết và thực hành.

Tổ chức cuộc thi cấp trường và Ngày hội STEM để tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm thực tế và vận dụng kiến thức đã học, tuyển chọn ban cố vấn để rà soát và bồi dưỡng cho các em trước khi tham gia thi cấp tỉnh. Với cách làm bài bản, khoa học này, chúng tôi mong muốn ngày càng nhiều học sinh được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để tham gia vào các hoạt động NCKH, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại nhà trường”.

Nhằm thúc đẩy phát triển và ứng dụng KHCN trong giáo dục, Sở GD&ĐT đã ban hành văn bản hướng dẫn triển khai công tác NCKH và tổ chức cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học trong năm học. Hoạt động NCKH và tổ chức cuộc thi KHKT cho học sinh trung học tại tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực.

Học sinh trung học đã vận dụng tốt kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá, thúc đẩy giáo dục STEM trong phổ thông, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của các nhà trường.

Theo thống kê từ Sở GD&ĐT, nhiều sản phẩm KHKT của học sinh THPT đã đoạt giải cao tại các cuộc thi trong nước và quốc tế, trong đó có hai giải Nhất tại cuộc thi KHKT cấp quốc gia được chọn tham gia kỳ thi quốc tế và đã có một dự án đoạt giải quốc tế. Đặc biệt, năm học 2024-2025, đoàn học sinh tỉnh Quảng Trị đoạt 1 giải Nhất, 1 giải Nhì và 1 giải Ba tại Cuộc thi Nghiên cứu KHKT cấp quốc gia dành cho học sinh THCS và THPT.

Trong các năm học 2022-2023, 2023-2024 và 2024-2025, Sở GD&ĐT đã tổ chức và tham dự Cuộc thi “Học sinh, sinh viên với ý tưởng khởi nghiệp” ở cả cấp tỉnh và quốc gia, giành được 1 giải Nhất và 1 giải Ba cấp quốc gia.

Bên cạnh đó, Sở GD&ĐT cũng phối hợp với Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh tổ chức Cuộc thi Chinh phục năm học 2022-2023 và 2023-2024. Đồng thời, hợp tác với Tỉnh đoàn tổ chức các cuộc thi “Sáng tạo trẻ tỉnh Quảng Trị” và “Tin học trẻ tỉnh Quảng Trị”, từ đó lựa chọn những sản phẩm tiêu biểu tham gia Cuộc thi Sáng tạo thanh, thiếu niên, nhi đồng toàn quốc.

Việc tập huấn phương pháp nghiên cứu khoa học cho cán bộ quản lý và giáo viên trên toàn tỉnh đã mang lại nhiều kết quả thiết thực trong ứng dụng các thành tựu KHCN vào công tác quản lý và giảng dạy. Các đề tài NCKH được triển khai bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau như: xây dựng kế hoạch, tổ chức hoạt động trong nhà trường, đổi mới nội dung giảng dạy, kiểm tra đánh giá học sinh, cũng như ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý giáo dục.

Hằng năm, toàn ngành có hơn 1.300 đề tài khoa học và sáng kiến được Hội đồng khoa học cấp ngành và cấp huyện công nhận. Giám đốc Sở GD&ĐT Lê Thị Hương chia sẻ: “Trong những năm qua, thành tích nổi bật của học sinh trong hoạt động NCKH, đặc biệt là trên các sân chơi cấp quốc gia không phải là ngẫu nhiên mà là kết quả của sự kết tinh từ nhiều yếu tố quan trọng.

Để đạt được những thành tựu này, ngành giáo dục đã làm tốt công tác tham mưu lãnh đạo tỉnh, tạo mọi điều kiện thuận lợi để các trường có thể triển khai hiệu quả các hoạt động NCKH. Hằng năm, Sở GD&ĐT đều có hướng dẫn chỉ đạo cụ thể, giúp tạo ra hành lang pháp lý quan trọng để các cơ sở giáo dục chủ động thực hiện. Việc tổ chức các hội thi và cuộc thi NCKH đã được thực hiện quy mô và bài bản.

Từ hình thức tổ chức khoa học đến nội dung lựa chọn và tập huấn, huấn luyện cho các đề tài đều được chú trọng nhằm đảm bảo đáp ứng yêu cầu thi cấp tỉnh và cấp quốc gia. Phong trào NCKH trong toàn ngành đã trở nên sâu rộng, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học”.

Trong năm 2025, Sở GD&ĐT sẽ tiếp tục đẩy mạnh phát triển nghiên cứu KHCN và ĐMST với những định hướng cụ thể. Một trong những mục tiêu hàng đầu là xây dựng nền tảng GD&ĐT trực tuyến, cũng như phát triển mô hình giáo dục số nhằm nâng cao năng lực số trong xã hội. Triển khai hệ thống quản lý học tập (LMS) để hỗ trợ việc dạy và học hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, giáo dục STEM sẽ được tiếp tục triển khai mạnh mẽ trong các cơ sở giáo dục phổ thông. Sở sẽ phối hợp với Quỹ Dariu để xây dựng 2 phòng không gian sáng chế (Makerspace) tại 2 trường THPT. Đồng thời, nghiên cứu tham mưu UBND tỉnh ban hành kế hoạch triển khai giáo dục STEM giai đoạn 2026- 2030 nhằm hoàn thiện môi trường giáo dục sáng tạo, khuyến khích sự phát triển tư duy phản biện và khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn cho thế hệ trẻ.

Bảo Bình