Tháo gỡ vướng mắc từ mô hình kiểm tra “Một cửa, một điểm dừng”

(QT) - Ngày 25/12/2014, Hải quan Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (Việt Nam) và Hải quan cửa khẩu Đensavan (Lào) triển khai mô hình kiểm tra “Một cửa, một điểm dừng” (SWI/SSI) tại cửa khẩu Đensavan và ngày 5/1/2015 triển khai thủ tục SWI/SSI tại Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo.

Lực lượng Biên phòng làm thủ tục XNC cho hành khách

Sau hơn 6 tháng triển khai, mô hình này đã mang lại những lợi ích vô cùng thiết thực. Hành khách, phương tiện và hàng hóa chỉ phải dừng đỗ một lần tại địa điểm làm các thủ tục xuất nhập cảnh (XNC), xuất nhập khẩu (XNK), các cơ quan chức năng hai bên cùng phối hợp làm thủ tục thông quan. Do đó, đã giảm khá nhiều về thời gian chờ đợi hoặc chi phí về bốc dỡ hàng hóa phục vụ công tác kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng. Ngoài ra mô hình SWI/SSI còn góp phần minh bạch hóa hoạt động quản lý của các cơ quan chức năng, chống thất thu thuế, chống sách nhiễu, gây phiền hà đối với hành khách. Đặc biệt qua hoạt động hàng ngày đã gắn chặt tình đoàn kết, hỗ trợ, giúp đỡ giữa các lực lượng chức năng hai nước Việt- Lào. Theo đánh giá ban đầu, quá trình thực hiện mô hình SWI/SSI đã đem lại hiệu quả rất rõ nét về công tác cải cách thủ tục hành chính ở cửa khẩu, tạo điều kiện thuận lợi cho người, phương tiện, hàng hóa XNC, XNK qua biên giới. Nếu trước đây khi chưa triển khai SWI/SSI, có lúc khu vực Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo bị quá tải do có nhiều người, phương tiện và hàng hóa cả xuất lẫn nhập chờ làm thủ tục, mặc dù các lực lượng chức năng đã làm việc hết công suất. Hiện nay, quy trình hành khách qua cặp Cửa khẩu Lao Bảo và Đensavan, nếu nhập từ Lào vào Việt Nam, khi làm thủ tục, chỉ cần vào một bốt làm việc, sau khi đóng dấu xuất của Công an Lào thì đã có lực lượng Biên phòng Việt Nam chờ nhận hộ chiếu để đóng dấu nhập. Lấy hộ chiếu, khách qua cổng kiểm tra an ninh, tiếp tục kiểm tra hành lý bằng máy soi của lực lượng Hải quan và hoàn thành mọi thủ tục. Khi được hỏi sau khi triển khai kiểm tra, kiểm soát theo mô hình SWI/SSI thì việc làm thủ tục có gì thuận lợi và khó khăn, anh Thái Lê Hữu Tuấn, đại diện Công ty vận tải quốc tế K.A chi nhánh Lao Bảo cho biết: “Chi nhánh của tôi thường xuyên làm thủ tục XNC, XNK ở cửa khẩu Lao Bảo. Kể từ khi triển khai mô hình “Một cửa, một điểm dừng” tôi thấy việc kiểm tra hàng hóa nhanh chóng thuận lợi hơn, rút ngắn thời gian chờ đợi thông quan tại cửa khẩu, giảm chi phí, giúp cho việc kinh doanh của tôi gặp nhiều thuận lợi”. Theo thống kê, đến cuối tháng 6/2015, Chi cục Hải quan cửa khẩu Lao Bảo và Hải quan Đensavan đã thực hiện kiểm tra chung cho 4.617 tờ khai XNK hàng hóa, trọng lượng 195.227 tấn, trị giá 319,4 triệu USD. Trong đó, hàng xuất khẩu chủ yếu là vật liệu xây dựng, hàng bách hóa tổng hợp, thực phẩm với 1.591 tờ khai, trọng lượng 23.225 tấn, trị giá 18,8 triệu USD; hàng nhập khẩu chủ yếu là thạch cao, gỗ, trái cây, cao su 44 tờ khai, trọng lượng 6.879 tấn, trị giá 5,1 triệu USD; Hải quan hai bên miễn kiểm tra 1.409 tờ khai, Hải quan Việt Nam miễn kiểm tra, Hải quan Lào kiểm tra riêng 1.573 tờ khai. Kiểm tra chung 15.696 lượt phương tiện xuất cảnh và 15.694 phương tiện nhập cảnh. Ông Đinh Ngọc Thanh, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo cho biết, qua hơn 6 tháng chính thức triển khai mô hình SWI/SSI tại cặp Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo-Đensavan vẫn còn nhiều vướng mắc, bất cập cần tháo gỡ. Trước hết là do Biên phòng Việt Nam và Hải quan Lào không ký quy chế phối hợp kiểm tra, giám sát hàng hóa XNK tại điểm kiểm tra chung cửa khẩu Đensavan. Do đó, Hải quan Lào cho rằng, việc Biên phòng Việt Nam bố trí người tham gia giám sát tại cửa khẩu Đensavan khi Hải quan Việt Nam làm thủ tục xuất khẩu là chưa đúng quy định. Đồng thời, việc Công an Lào tham gia kiểm tra, giám sát phương tiện vận tải là xe khách, xe chở hàng khi làm thủ tục tại cửa khẩu Lao Bảo là không đúng quy định. Đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có quy trình kiểm tra, kiểm soát theo một dây chuyền thống nhất giữa các ngành của hai bên Việt Nam và Lào. Điều này khiến cho công tác thực hiện thủ tục hành chính trở nên lúng túng; hành khách, doanh nghiệp phải dò hỏi ở các điểm, các bộ phận làm thủ tục, kiểm tra, kiểm soát khác nhau. Mặt khác, sự khác biệt về chính sách, pháp luật của mỗi nước cũng cần phải có những văn bản hướng dẫn cụ thể mang tính pháp lý cao ở tầm vĩ mô để phù hợp với điều kiện thực tế ở cặp cửa khẩu này. Việc UBND tỉnh Quảng Trị triển khai thu phí sử dụng các công trình kết cấu hạ tầng đối với phương tiện xuất cảnh theo Quyết định số 49/2014/QĐ-UBND ngày 24/12/2014 là không phù hợp. Trước hết là do mức thu quy định quá cao, lại thu thêm phí của phương tiện vào cửa khẩu để sang tải hàng hóa bằng với phương tiện chở hàng qua cửa khẩu nên nảy sinh gấp đôi mức phí đối với doanh nghiệp. Địa điểm thu không hợp lý do cơ quan của Việt Nam làm việc tại Lào để thu phí xe vào địa điểm của Lào và cơ quan của Lào làm việc tại Việt Nam để thu phí của Lào. Do thực hiện SWI/SSI nên đề nghị hai bên thống nhất chỉ thu phí ở lãnh thổ nước nhập (vì không làm việc, không dừng đỗ ở lãnh thổ của nước xuất). Ngoài những vướng mắc, bất cập kể trên, hiện đang tồn tại một số khó khăn, hạn chế về cơ sở hạ tầng và con người, khiến cho mô hình SWI/SSI tại cặp Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo-Đensavan chưa phát huy hiệu quả cao. Đơn cử, cầu Xà Ớt phía bạn Lào nhỏ hẹp nên việc giao thông đi lại và vận chuyển hàng hóa thường bị ùn tắc và nguy hiểm. Tại cửa khẩu Đensavan, cơ sở vật chất còn nghèo nàn, mặt bằng chật hẹp, thường xuyên dẫn đến quá tải, ùn tắc xe và hàng hóa. Trình độ ngoại ngữ của cán bộ hai bên còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của công việc… Từ những vướng mắc, bất cập kể trên, Chi cục Hải quan Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo kiến nghị: SWI/SSI là mô hình cải cách có tính riêng biệt, mang tính quốc tế, cần có sự rõ ràng, minh bạch về cơ chế quản lý, vì thế Chính phủ cần có quy định quản lý thí điểm, đặc thù. Theo đó, chỉ có cơ quan Hải quan làm thủ tục đối với phương tiện XNC và hàng hóa XNK, Biên phòng và Công an Lào làm thủ tục đối với hành khách và hành lý XNC. Ngoài ra, hiện nay các cơ quan kiểm dịch cùng phối hợp làm thủ tục kiểm dịch chung cả khi xuất khẩu, nhập khẩu; xuất cảnh, nhập cảnh tại cả hai địa điểm làm việc chung trên lãnh thổ Việt Nam và Lào. Điều này là không cần thiết, mà nên cải cách theo hướng công nhận kết quả kiểm dịch lẫn nhau, theo đó hai bên chỉ nên kiểm dịch một lần khi nhập khẩu, nhập cảnh vào lãnh thổ của nhau (bãi bỏ việc kiểm dịch xuất khẩu, xuất cảnh). Trao đổi thêm về những bất cập xung quanh việc triển khai mô hình SWI/SSI, đại úy Trần Bình Quy, Phó Trưởng Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo cho biết: “Từ khi triển khai mô hình SWI/SSI đã rút ngắn thời gian làm thủ tục, đồng thời tạo ra sự gắn bó mật thiết giữa lực lượng Công an của nước bạn Lào với lực lượng Biên phòng Việt Nam. Tuy nhiên hiện nay các bốt làm việc chung cho hai lực lượng có diện tích nhỏ nên ảnh hưởng đến quá trình triển khai nhiệm vụ của mỗi bên. Mặt khác, việc kiểm tra, giám sát hàng hóa cũng gặp khó khăn vì khu vực làm thủ tục rộng, lực lượng Biên phòng phải sang nước bạn để làm nhiệm vụ với thời gian nhiều, cường độ công việc căng thẳng nhưng quân số của đơn vị chưa đủ đã tạo áp lực cho cán bộ, chiến sĩ”. Trong quá trình thực hiện mô hình, thực tiễn tất yếu sẽ có những vấn đề nảy sinh, song ưu điểm nổi bật chính là thủ tục hành chính đã được cải cách triệt để và có tính cách đột phá nên đã đem lại hiệu quả tích cực, tạo điều kiện thông thoáng cho hành khách, phương tiện, hàng hóa XNC, XNK qua cặp cửa khẩu có khá nhiều điều kiện thuận lợi này. Mong rằng, UBND tỉnh Quảng Trị sớm kiến nghị với Chính phủ đề xuất hướng tháo gỡ những vướng mắc, tồn tại trong quá trình triển khai mô hình SWI/SSI tại Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và Cửa khẩu Đensavan, tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy kinh tế- xã hội của địa phương phát triển. Bài, ảnh: HỒ NGUYÊN KHA