Nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn vốn vay nước ngoài

(QT) - Đối với một tỉnh còn nhiều khó khăn như Quảng Trị, nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) góp phần rất quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Vì vậy, những năm qua, vấn đề thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA luôn được tỉnh quan tâm.

Đoàn công tác Trung ương và lãnh đạo tỉnh kiểm tra kết quả thực hiện Dự án “Thoát nước, thu gom và xử lý nước thải thành phố Đông Hà”

Trước đây, việc thoát nước, thu gom và xử lý nước thải ở thành phố Đông Hà còn nhiều bất cập. Cứ một trận mưa lớn, kéo dài đổ xuống, nhiều tuyến đường, công trình trên địa bàn lại bị ngập úng. Sự bất cập này phần nào được giải quyết khi Dự án “Thoát nước, thu gom và xử lý nước thải thành phố Đông Hà” được triển khai vào năm 2011 với tổng mức đầu tư 367,176 tỷ đồng, trong đó vốn vay ưu đãi của Ngân hàng Thế giới là 272,67 tỷ đồng. Đến nay, các hạng mục, công trình thuộc dự án đã hoàn thành, bàn giao và đưa vào sử dụng hiệu quả. Ông Phạm Văn Dũng, Phó Chủ tịch UBND thành phố Đông Hà cho biết: “Nhờ dự án mà những bất cập về cơ sở hạ tầng đô thị của thành phố Đông Hà đã được giải quyết, giúp hạn chế ngập úng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Đặc biệt, môi trường sống của 1.430 hộ dân với 48.154 nhân khẩu trong vùng dự án được cải thiện đáng kể”.

Thời gian qua, người dân huyện Triệu Phong rất phấn khởi trước những kết quả mà Dự án “Xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn góp phần xoá đói giảm nghèo và ứng phó biến đổi khí hậu” mang lại. Triển khai từ tháng 7/2013, dự án do Quỹ OPEC về phát triển quốc tế tài trợ. Theo bà Nguyễn Triều Thương, Chủ tịch UBND huyện Triệu Phong, Dự án “Xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn góp phần xoá đói giảm nghèo và ứng phó biến đổi khí hậu” triển khai trên địa bàn được chia làm 2 giai đoạn. Trong giai đoạn 1, tổng chiều dài 4 tuyến đường được xây dựng là 22.920,11m, đi qua các xã: Triệu Long, Triệu Đông, Triệu Tài, Triệu Trung, Triệu Trạch, Triệu Lăng, Triệu Sơn và Triệu Vân. Ở giai đoạn 2, dự án đầu tư xây dựng bổ sung 5 tuyến đường giao thông qua các xã Triệu Vân, Triệu Sơn, Triệu Lăng, Triệu Trung và Triệu Long với tổng chiều dài thiết kế bằng 8.905,28m. “Dự án đã góp phần nâng cao khả năng phục vụ cứu hộ, cứu nạn trong mùa mưa bão, đảm bảo mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu. Những con đường do dự án xây dựng đã phục vụ mục tiêu xoá đói giảm nghèo, phát triển kinh tế - xã hội địa phương”, bà Thương khẳng định.

Từ năm 1996, tỉnh Quảng Trị đã thiết lập quan hệ hợp tác với nhiều nhà tài trợ ODA thông qua việc tiếp nhận các dự án tín dụng đầu tư cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ của Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản. Qua từng giai đoạn hợp tác, các đối tác tài trợ ODA ngày càng quan tâm, ủng hộ tỉnh. Tính đến nay, tỉnh Quảng Trị đã tiếp nhận, thực hiện các dự án ODA và vốn vay ưu đãi của 22 nhà tài trợ, gồm 11 nhà tài trợ song phương và 11 nhà tài trợ đa phương như: Đức, Phần Lan, Thuỵ Điển, Na Uy, Tây Ban Nha, Italia, Hàn Quốc, EU, Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển Châu Á, Quỹ OPEC về phát triển quốc tế…

Nhận thức rõ tầm quan trọng của nguồn vốn ODA, thời gian qua lãnh đạo tỉnh luôn quan tâm, chỉ đạo các ngành chức năng thực hiện tốt chính sách, pháp luật về quản lý và sử dụng nguồn vốn vay nước ngoài. Năm 2013, UBND tỉnh ban hành quyết định quy định nguyên tắc và tỷ lệ bố trí vốn đối ứng cho các chương trình, dự án ODA trên địa bàn giai đoạn 2013 - 2015. Quyết định này tạo cơ sở pháp lý cho các chủ đầu tư, địa phương chủ động trong việc bố trí vốn đối ứng từ ngân sách được phân cấp quản lý cho các dự án ODA thực hiện trong tỉnh. Đây cũng là giải pháp góp phần làm giảm gánh nặng ngân sách tỉnh và đẩy nhanh tiến độ thực hiện theo đúng cam kết với nhà tài trợ. Hiện nay, tỉnh đang rà soát để ban hành văn bản mới, phù hợp với quy định hiện hành của pháp luật có liên quan và thực tiễn địa phương. Tỉnh cũng đang đánh giá những hạn chế, bất cập của hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng nguồn vốn vay nước ngoài trên địa bàn. Cùng với đó, nhiều nhiệm vụ quan trọng khác được nghiêm túc triển khai như: Xây dựng kế hoạch huy động vốn vay nước ngoài; theo dõi tình hình giải ngân vốn vay ODA, vay ưu đãi, vay thương mại nước ngoài và việc trả nợ vốn vay; đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội của các dự án ODA…

Giai đoạn 2011 - 2016, trên địa bàn tỉnh các dự án ODA sử dụng vốn vay của các nhà tài trợ nước ngoài được Trung ương cấp phát qua ngân sách, không có dự án nào vay lại. Kết quả giải ngân các dự án ODA giai đoạn 2011 - 2016 là 3.389,67 tỷ đồng. Tỷ lệ giải ngân đạt 209% so với kế hoạch. Theo ghi nhận, các dự án ODA được thực hiện có hiệu quả, đúng mục tiêu, tuân thủ chặt chẽ quy chế và nguyên tắc của nhà tài trợ nước ngoài. Trong điều kiện ngân sách tỉnh gặp nhiều khó khăn, việc huy động, sử dụng hiệu quả nguồn vốn ODA đã bổ sung nguồn vốn rất quan trọng cho đầu tư phát triển, nhất là đầu tư từ ngân sách nhà nước. Tính riêng giai đoạn 2011 - 2016, nguồn vốn nước ngoài thực hiện giải ngân chiếm 6,7% tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội và chiếm 26% tổng đầu tư từ ngân sách nhà nước trên địa bàn. Nguồn vốn ODA còn góp phần phát triển kinh tế - xã hội; xoá đói giảm nghèo; đào tạo nguồn nhân lực; hỗ trợ phát triển thể chế; bảo vệ môi trường; thực hiện chính sách đối ngoại…

Bên cạnh nhiều kết quả đạt được, hiện nay việc thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA trên địa bàn vẫn gặp một số khó khăn, hạn chế. Hệ thống các văn bản pháp luật liên quan đến vốn vay ODA thiếu đồng bộ, vẫn còn một số khác biệt về quy trình, thủ tục giữa Việt Nam và nhà tài trợ trong việc tiếp nhận, triển khai các dự án. Các nhà đầu tư thường áp dụng phương thức “trình duyệt kép” cả hai phía để đảm bảo an toàn trước thanh tra, kiểm toán, dẫn đến mất nhiều thời gian trình, duyệt và ra quyết định trong quá trình thực hiện dự án. Bên cạnh đó, việc thiếu vốn đối ứng, vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, đấu thầu… cũng khiến cho thời gian thực hiện dự án bị kéo dài. Ngoài ra, còn một số khó khăn khác nảy sinh như năng lực đội ngũ cán bộ quản lý dự án ODA còn hạn chế; một số Ban quản lý dự án chưa thực hiện nghiêm túc chế độ báo cáo; việc tuyển dụng nhân sự gặp khó khăn do các dự án ODA đặt ra yêu cầu quá cao…

Vốn ODA là một nguồn lực bên ngoài, góp phần quan trọng vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội, xoá đói giảm nghèo cho đất nước nói chung và đặc biệt là các địa phương còn khó khăn như Quảng Trị. Tuy nhiên, vốn ODA không hoàn toàn là viện trợ không hoàn lại mà hơn 97% số lượng các dự án ODA là vốn được Chính phủ vay lại để cấp phát cho các địa phương. Vì thế, trong quá trình sử dụng nguồn vốn ODA, nhất thiết phải tính toán, thẩm định chặt chẽ phương án trả nợ của ngân sách nhằm sử dụng hiệu quả cao nhất các nguồn vốn này, tránh tình trạng tham nhũng, lãng phí, gây sức ép cho ngân sách nhà nước và tạo gánh nặng trả nợ cho thế hệ sau. Do đó, điều cần thiết là phải tập trung tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước nhằm nâng cao nhận thức cũng như hiệu quả trong quản lý và sử dụng nguồn vốn.

Về giải pháp cụ thể, UBND tỉnh tập trung đơn giản hoá thủ tục hành chính liên quan đến thẩm định, phê duyệt chủ trương, quyết định đầu tư; rút ngắn quy trình lấy ý kiến các đơn vị liên quan để đẩy nhanh tiến độ đàm phán, ký kết điều ước quốc tế, thoả thuận về vốn ODA và vốn vay ưu đãi; tăng cường phối hợp trong theo dõi, kiểm tra, thanh tra việc thực hiện kế hoạch của các đơn vị liên quan; kiểm tra, rà soát, đánh giá khả năng thực hiện của từng dự án để có thể bổ sung, điều chỉnh kịp thời; tăng cường chỉ đạo các đơn vị được giao nhiệm vụ vận động, thu hút và triển khai các dự án ODA; nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị, thiết kế dự án… Ngoài ra, nhiệm vụ không kém phần quan trọng là duy trì tốt chế độ thông tin, báo cáo tình hình thực hiện chương trình, dự án; nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thực địa, giám sát; kịp thời đánh giá, xử lý các vướng mắc nảy sinh; thúc đẩy tiến độ thực hiện và nâng cao tỷ lệ giải ngân các chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi…

Tây Long