Góp ý dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi): Cần duy trì hình thức giao dịch đối với các loại tài sản có giá trị lớn

Luật sư TRẦN ĐỨC ANH, Đoàn Luật sư Quảng Trị

Dự thảo Bộ luật Dân sự đã được soạn thảo công phu, cơ bản thể chế hóa đầy đủ, toàn diện quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước, cụ thể hóa các quy định về quyền sở hữu, quyền tự do kinh doanh, tăng cường các biện pháp bảo vệ các quyền về tài sản, quyền công dân trong các lĩnh vực dân sự phù hợp với Hiến pháp năm 2013. Bên cạnh đó, dự thảo cũng đã kế thừa một cách triệt để những quy định mang tính thực tiễn của Bộ luật Dân sự 2005, đồng thời phát triển các quy định pháp luật dân sự phù hợp với thực tiễn cuộc sống, bảo vệ các giá trị văn hóa, tập quán, truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc ta. Tuy nhiên với vai trò là luật sư, hoạt động trong lĩnh vực pháp luật, tôi xin tham gia góp ý đối với một số vấn đề trọng tâm của dự thảo được đông đảo người dân quan tâm. Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi) bổ sung Điều 19, theo đó, Tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ, việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Trong trường hợp này, Tòa án căn cứ vào tập quán (Điều 11), nguyên tắc áp dụng pháp luật tương tự, các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự và lẽ công bằng (Điều 12) để xem xét, giải quyết. Về vấn đề này, theo tôi không nên quy định trong Bộ luật Dân sự bởi các lý do: Thứ nhất, để Tòa án có thể giải quyết tất cả các tranh chấp dân sự, kể cả trong trường hợp không có quy định của luật, lúc đó Tòa án sẽ có quyền “giải thích pháp luật”. Và theo qui định của pháp luật hiện hành thì chưa có bất cứ điều luật nào trong Hiến pháp cũng như trong Luật Tổ chức Tòa án có quy định là giao quyền “giải thích pháp luật” cho Tòa án cả. Theo đó, trong trường hợp không có luật thì Thẩm phán, Hội thẩm căn cứ các nguyên tắc chung của pháp luật, niềm tin nội tâm và lẽ công bằng để đưa ra phán quyết. Như vậy rất dễ dẫn đến sự tùy nghi trong việc xét xử. Với phán quyết xét xử theo kiểu này rất khó để cho các đương sự chấp thuận, như dân gian thường nói “chưa tâm phục, khẩu phục”, đồng thời dễ nãy sinh sự phản đối đối với các phán quyết của tòa mang tính cảm tính như đã nói trên. Thứ hai, khoản 2 Điều 103 Hiến pháp năm 2013 quy định, Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Việc quy định Thẩm phán và Hội thẩm phải đưa ra phán quyết kể cả trong trường hợp không có luật là chưa phù hợp với Hiến pháp. Vì lúc này chưa có luật quy định thì Thẩm phán sẽ căn cứ vào đâu để xét xử. Thứ ba, quy định này thiếu tính khả thi vì việc thực tiễn xét xử cho thấy, không phải tất cả các Thẩm phán đều có trình độ am hiểu pháp luật như nhau. Chính vì vậy, để điều này thực hiện được trên thực tế đòi hỏi Thẩm phán, Hội thẩm phải được đào tạo một cách bài bản về nghiệp vụ, kỹ năng giải thích pháp luật, đồng thời phải có trình độ am hiểu pháp luật như nhau thì mới mong việc áp dụng pháp luật là thống nhất trên toàn quốc. Về giao dịch dân sự, qui định từ Điều 133 đến Điều 148, dự thảo quy định, giao dịch dân sự không bị vô hiệu trong trường hợp các bên xác lập giao dịch dân sự không tuân thủ quy định về hình thức, nhưng việc xác lập giao dịch này không nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người khác và chủ thể giao dịch dân sự đã chuyển giao tài sản hoặc đã thực hiện công viêc. Về vấn đề này, theo tôi đề nghị tiếp tục duy trì quy định như Bộ luật Dân sự hiện hành để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật. Cụ thể pháp luật hiện hành quy định một số giao dịch được xác lập bắt buộc phải tuân thủ về mặt hình thức như giao dịch liên quan đến bất động sản và động sản có giá trị lớn (ô tô, xe máy, máy bay...). Việc pháp luật bảo vệ và kiểm soát các giao dịch lớn và rất quan trọng đối với người dân là đúng với tình hình phát triển của đất nước. Thực tế cho thấy, sự am hiểu pháp luật của người dân là không đồng nhất. Trong trường hợp các bên thực hiện giao dịch đối với các loại tài sản có giá trị lớn không tuân thủ về mặt hình thức, không có sự quản lý của nhà nước thì cũng rất dễ dẫn đến sự tùy nghi trong giao dịch. Như vậy, việc bảo vệ quyền tài sản của công dân theo qui định của pháp luật rất khó thực thi. Hơn nữa, việc qui định một số giao dịch phải tuân thủ về mặt hình thức đã đi vào đời sống phần nào hạn chế được rủi ro đối với người dân khi quyết định đến việc giao dịch đối với tài sản lớn của mình. Theo đó, trong trường hợp pháp luật quy định hình thức bắt buộc của giao dịch thì các chủ thể thực hiện giao dịch phải tuân thủ hình thức đó, nếu không tuân thủ thì giao dịch bị tuyên bố vô hiệu và việc quy định các bên bắt buộc phải tuân thủ hình thức này là nhằm góp phần quản lý nhà nước đối với các loại tài sản như đã nêu trên. LÊ MINH (lược ghi)