Độc đáo ẩm thực Lào

Nổi tiếng với những món ăn dân dã, mộc mạc, văn hóa ẩm thực nước bạn Lào làm hài lòng thực khách Việt chính là hương vị độc đáo, hấp dẫn riêng có. Vì thế, không ít người Việt nói chung và người Quảng Trị nói riêng đã lựa chọn đồ ăn Lào vào dịp Tết đến xuân về. Nhiều nhà hàng, quán ăn chuyên kinh doanh ẩm thực Lào cũng đã xuất hiện tại Quảng Trị, thu hút rất đông thực khách đến tìm hiểu và thưởng thức.

Đồ ăn đậm vị cay, nóng

Nhắc đến món ăn Lào, phần đông người dân ở Quảng Trị đều đã từng nghe và có đôi lần thưởng thức. Với tôi trong dịp đi công tác gần 1 tuần tại các tỉnh Nam Lào, may mắn được đồng nghiệp nước bạn giới thiệu nên đã thưởng thức kha khá các món ăn đặc sản nơi đây. Dễ nhận thấy là người Lào thích ăn các món nướng, rán nhưng phải được chế biến với yêu cầu có độ mặn - ngọt - chua - cay. Điểm chung món ăn Lào không cầu kỳ về tính thẩm mỹ nhưng lại rất chú trọng về hương vị, món nào cũng phải đậm đà và có đủ loại nước chấm kèm theo rất công phu.

Chị Xi Xủ Văn chế biến món xụm Lào và lạp cho thực khách - Ảnh: L.T

Tham quan một vòng tại bản Densavanh, huyện Sê pôn, tỉnh Savannakhet, tôi được người bạn đưa đến nhà hàng Loungaloun chuyên kinh doanh các món ăn đặc sản của Lào. Trao đổi với phóng viên, chị Xi Xủ Văn, chủ nhà hàng chia sẻ, so với ẩm thực Việt Nam thì đồ ăn của Lào có phần đơn giản hơn. Đặc trưng của nền văn hóa ẩm thực ở đây là sự mộc mạc trong cách chế biến và nguyên liệu không đắt tiền. Ngoài ra, cay cũng là vị yêu thích trong các món ăn hằng ngày của người Lào. Lý do có thể là do đa phần người Lào làm các công việc khá vất vả, món cay vì thế sẽ kích thích vị giác và giúp ngon miệng hơn.

Thoăn thoắt gọt quả đu đủ thành sợi để chế biến món xụm Lào, anh Lít Ki Phông, chồng chị Văn góp chuyện, trong văn hóa ẩm thực Lào, mắm là gia vị được sử dụng phổ biến nhất và hầu hết các món ăn đều được chế biến với nước mắm. Trong đó phải kể đến mắm pà đẹc được làm từ cá, cua chưng cất và lên men. Đây là nguyên liệu chính làm nên độ đậm đà cho phần nhiều các món ăn đặc sản của Lào, đơn cử có món xụm.

Xụm theo tiếng Lào là tam mak hung được chế biến từ việc thái sợi quả đu đủ rồi trộn với ớt, cà chua, hành, chanh, muối, đường và mắm để tạo ra một món ăn hấp dẫn. Tam mak hung là món ăn thể hiện rõ nhất sự tổng hợp các vị chua - cay - mặn - ngọt được pha trộn giữa các loại rau củ quả và hương vị cay nồng, mặn mà của mắm pà đẹc. Xụm thường được ăn kèm với xôi nếp, nên thường gọi chung là món xôi xụm.

Người Lào chủ yếu ăn xôi (khao niêu) được đựng trong các giỏ đan bằng tre để giữ độ ấm nóng và tiện lợi khi đem theo. Người Lào thích dùng tay nắm xôi thành từng viên nhỏ, chấm vào nước chấm hoặc ăn kèm cùng thức ăn. Cách ăn mộc mạc này, theo anh Lít Ki Phông sẽ giúp người ăn cảm nhận được hết hương thơm và vị ngọt tự nhiên của từng hạt gạo nếp.

Những món ăn của người Lào không trang trí cầu kỳ nhưng đậm vị và rất cay - Ảnh: L.T

Theo chị Xi Xủ Văn, vì nhà hàng ở khu vực biên giới nên những món ăn đặc sản của Lào được rất đông người Việt tìm đến để thưởng thức và mua về ăn, nhất là mỗi dịp Tết cổ truyền của người Việt Nam. Ngoài xôi xụm, nhà hàng Loungaloun chuyên chế biến các món lạp được làm từ thịt băm nhỏ rồi trộn cùng nước mắm, chanh, ớt, các loại rau thơm.

Người Lào quan niệm đây là món ăn có ý nghĩa may mắn, thường mang tặng nhau trong các dịp Tết. Hay món or lam (hầm cay), có nguồn gốc từ cố đô Luang Prabang; cá hấp, cá nướng muối... Ngoài ra, các món như bò khô siensavanh, xúc xích sai oua Lào, nem Lào cũng rất hợp để làm quà tặng. Đây là các món ăn khô, để được lâu ngày, chế biến từ thịt heo tươi, nhưng khác với Việt Nam là nguyên liệu có thêm sả, lá chanh, riềng và ớt.

Sau một hồi tìm hiểu, chúng tôi bắt đầu thưởng thức lần lượt các món ăn do vợ chồng chị Xi Xủ Văn chế biến. Quả thực, nhìn qua cách trang trí thì các món cá nướng muối, xôi xụm, lạp rất đơn giản, nhưng vị thì rất đậm đà và cay.

Ẩm thực Lào trên đất Quảng Trị

Tỉnh Quảng Trị có chung đường biên giới với nhiều địa phương của nước bạn Lào, do đó, việc giao thoa văn hóa ẩm thực của hai nước diễn ra khá mạnh mẽ. Với đặc điểm này, văn hóa ẩm thực hai dân tộc có sự hòa quyện, bổ sung cho nhau tạo nên nét đặc trưng ẩm thực rất riêng nơi miền biên viễn.

Để khẳng định cho chất riêng của ẩm thực Lào trên đất Quảng Trị, sau chuyến công tác ở nước bạn, tôi đã đến thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa - khu vực giáp biên để hiểu hơn về ẩm thực Lào. Nơi đây có khá nhiều quán kinh doanh các món ăn Lào. Các quán này được người dân địa phương trong quá trình giao thương buôn bán ở nước bạn trong nhiều năm, họ thưởng thức và thích nghi với món Lào, nên bén duyên và rồi trở thành mặt hàng kinh doanh.

Đến Lao Bảo, nhắc tới món Lào, người dân địa phương sẽ giới thiệu đến quán Mẹ Vắt. Sinh ra và lớn lên ở tỉnh Savannakhet, với kinh nghiệm và tài nấu ăn của mình, Mẹ Vắt đã mở cửa hàng chuyên các món ăn đặc sản Lào tại thị trấn Lao Bảo suốt hơn 10 năm qua và luôn thu hút rất đông khách hàng tìm đến để thưởng thức.

Theo Mẹ Vắt, các món ăn của Lào có đặc điểm là dùng những gia vị như gừng, me, lá chanh và nhiều loại ớt khô rất cay. Vị chính trong các món ăn hầu hết đều có rất nhiều ớt, bởi ớt là một phần không thể thiếu trong ẩm thực của người Lào và vị cay của nó đã trở thành một nét văn hóa.

Với thực khách người Việt khi đến đây phần lớn thích ăn các món nướng, xôi xụm, thịt bò khô, lạp, ... là những món ăn nổi tiếng ở xứ sở Triệu Voi. Do khẩu vị thực khách ở đây ít ăn cay nên quá trình chế biến, chủ quán phải gia giảm các vị để phù hợp với người dùng, nhưng cách làm, dụng cụ thì vẫn giữ y nguyên truyền thống của người Lào.

Nhiều món ăn của Lào được giới thiệu tại Chợ phiên biên giới Lao Bảo thu hút rất đông người mua - Ảnh: L.T

Đến Lao Bảo, ngoài việc thưởng thức các món khô của Lào tại quán Mẹ Vắt, không thể không nhắc đến cháo bột Lào. Đây chính là món ăn thể hiện rõ nhất cho sự giao thoa ẩm thực Việt - Lào. Một bát cháo được chế biến từ 2 nguyên liệu chính là thịt vịt của người Việt và sợi bột mỳ của Lào. Sự khác biệt của cháo bột Lào đó là dùng sợi mỳ Lào có độ dày, trắng muốt, dai và thơm ngon. Quan trọng hơn cả chính là bí quyết của chủ quán với kinh nghiệm học hỏi từ nước bạn Lào trong nhiều năm sinh sống.

Cùng gu với “món nước” như cháo bột Lào, thực khách có thể thưởng thức món xịn đạt - lẩu nướng đặc trưng của Lào ngay tại thị trấn vùng biên này. Với thiết kế nồi lẩu đặc trưng, những món nướng được đặt quanh lò than nhô lên cao còn xung quanh là nước. Thực khách có thể dùng món nướng ở trên và lẩu phía dưới.

Khi ăn, rất nhiều người sẽ ngỡ ngàng với cách thức chế biến lạ mắt và hình thù khác lạ của nồi lẩu xịn đạt này. Và khi thưởng thức, người dùng sẽ cảm nhận được mùi thơm thịt nướng, chất béo ngậy chảy từ lò nướng xuống nồi nấu nước dùng cùng với “combo” nước chấm chua cay từ các loài rau lạ của Lào.

Không chỉ ở thị trấn Lao Bảo, giờ đây, các món ăn đặc sản Lào đã được nhiều bạn trẻ ở TP. Đông Hà, Cam Lộ, Vĩnh Linh... vì yêu thích và đam mê với ẩm thực Lào đã mạnh dạn mở quán ăn, cửa hàng để kinh doanh hay mở các phiên livestream trên mạng xã hội để giới thiệu, quảng bá và bán các sản phẩm là nguyên liệu, dụng cụ chế biến món ăn Lào thu hút rất đông khách hàng quan tâm tìm hiểu và thưởng thức.

Là một người con sống ở huyện miền núi Hướng Hóa, có mẹ là người Lào và cha là người dân tộc Pa Kô nên chị Lê Thị Chưng Nhi sau khi tốt nghiệp đại học luôn tìm cách lan tỏa nhiều hơn văn hóa ẩm thực của người Lào đến với đông đảo người Việt.

Sau nhiều tìm tòi, Nhi quyết định rẽ hướng kinh doanh đồ ăn, các nguyên liệu và dụng cụ chế biến món ăn của Lào bằng việc thường xuyên có các phiên livestream trên facebook, tiktok để giới thiệu, quảng bá và bán hàng. Hiện các kênh mạng xã hội của Chưng Nhi thu hút khá đông lượt người theo dõi để tìm hiểu và mua hàng.

Cũng là xôi, cá, rau, nước chấm... nhưng người Lào có cách chế biến rất riêng khiến du khách, nhất là người Việt luôn muốn tìm đến để thưởng thức. Cuối tháng 12/2024 vừa qua, UBND thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa đã tổ chức Chợ phiên biên giới Lao Bảo vào Thứ 7 hằng tuần tại Trung tâm Thương mại Lao Bảo với rất nhiều gian hàng về ẩm thực đất nước Triệu Voi. Hy vọng đây sẽ là địa chỉ kết nối những người yêu thích ẩm thực Lào đến tìm hiểu, thưởng thức.

Lê Trường