Dấu ấn của Tổng Biên tập Trần Trọng Tốn trong những số báo Quảng Trị đầu tiên

Nhà báo Trần Trọng Tốn, Tổng Biên tập đầu tiên của Báo Quảng Trị sau ngày tỉnh Quảng Trị được lập lại (1/7/1989) không còn nữa. Ông đã trút hơi thở cuối cùng trong vòng tay yêu thương của con cháu, gia đình, họ tộc nơi làng quê Cam Lộ, trong một ngày tiết xuân Ất Tỵ còn vương vấn, đạt ngưỡng thượng thọ 92 tuổi của một đời người viên mãn sau thời gian ốm đau bởi tuổi già. Ông đã về miền mây trắng nhưng trong ký ức của lớp phóng viên Báo Quảng Trị sau ngày tỉnh Quảng Trị lập lại như chúng tôi vẫn luôn khắc khảm hình ảnh vị Tổng Biên tập kính mến với đầy đủ uy tín, năng lực và phẩm chất của người đứng đầu Báo Quảng Trị.

Tổng Biên tập Trần Trọng Tốn (thứ 2, từ trái sang) cùng các đại biểu dự hội thảo báo chí khu vực miền Trung và Tây Nguyên tại TP. Đà Nẵng, năm 1992 -Ảnh: Đ.T

Cách đây 36 năm, thực hiện Quyết định số 87 ngày 8/5/1989 của Bộ Chính trị về việc chia tỉnh Bình Trị Thiên, lập thành 3 tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, ngày 1/7/1989, tỉnh Quảng Trị được lập lại, bộ máy Đảng, chính quyền, mặt trận, đoàn thể các cấp tỉnh Quảng Trị đi vào hoạt động. Để chuẩn bị điều kiện thành lập cơ quan ngôn luận của Đảng bộ tỉnh, ngày 10/6/1989, Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời tỉnh Quảng Trị ra Quyết định số 01 về việc xuất bản tờ báo Quảng Trị.

Trong quyết định xuất bản báo chỉ rõ, giao cho Báo Quảng Trị nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền đường lối cách mạng xã hội chủ nghĩa, công cuộc đổi mới, các chính sách của Đảng và Nhà nước, động viên phong trào quần chúng thực hiện những nhiệm vụ chính trị của Đảng bộ, tuyên truyền nhân tố mới, đấu tranh chống tiêu cực, phản ánh các ý kiến nguyện vọng của Nhân dân và hướng dẫn dư luận xã hội... Báo Quảng Trị có khổ vừa, trước mắt xuất bản mỗi tuần một kỳ, tiến đến ra mỗi tuần ba kỳ.

Về nhân sự, Báo Quảng Trị chia ra từ tỉnh Bình Trị Thiên chỉ có 9 người, là cán bộ, phóng viên Báo Bình Trị Thiên và các cơ quan khác từ Huế trở về Quảng Trị xây dựng tờ báo. Ông Trần Trọng Tốn là Thường trực Hội Nhà báo Bình Trị Thiên được giao nhiệm vụ Triệu tập viên Báo Quảng Trị từ tỉnh Bình Trị Thiên ra. Ngày 11/9/1989, ông Trần Trọng Tốn được Ban Thường vụ Tỉnh ủy bổ nhiệm chức danh Tổng Biên tập Báo Quảng Trị. Ngày 23/11/1989, Bộ Thông tin cấp giấy phép xuất bản số 831/BTT cho phép xuất bản Báo Quảng Trị...

Nguyên Tổng Biên tập Trần Trọng Tốn ( thứ 4 từ phải sang) và nguyên Tổng Biên tập Nguyễn Hà Phương (thứ 2 từ trái sang) cùng lãnh đạo, phóng viên, biên tập viên Báo Quảng Trị xem lại những tờ báo Quảng Trị xuất bản năm 1989- Ảnh: Đ.T

Trong một lần trả lời phỏng vấn của chúng tôi, khi kể về hồi ức, cảm xúc được cầm trên tay tờ báo Quảng Trị số ra đầu tiên, ông Trần Trọng Tốn chia sẻ: “Tờ báo Quảng Trị số 1 được xuất bản vào ngày 13/7/1989, in từ Nhà in Báo Nhân Dân 3, Đà Nẵng chuyển ra Đông Hà, anh em cán bộ, phóng viên, kể cả các cộng tác viên, cán bộ một số cơ quan xung quanh xúm nhau lại, hồ hởi đón nhận, chăm chú nhìn ngắm và náo nức dò đọc những thông tin trên tờ báo còn thơm mùi mực. Nhìn cảnh tượng như thế, những người làm báo chúng tôi thấy lâng lâng một cảm giác xúc động, bồi hồi. Xúc động, bồi hồi bởi vì lần đầu tiên, với một số rất ít người làm báo của tỉnh lại xuất bản thành công một tờ báo tại tỉnh nhà. Chúng tôi xem đó là một “công trình” đầy trách nhiệm và tâm huyết.

Tất nhiên, chúng tôi biết rằng, Quảng Trị là một tỉnh có nền báo chí cách mạng sớm nhất so với các tỉnh trong khu vực miền Trung, đó là các tờ báo: Phấn Đấu, Tiến Lên xuất bản vào những năm 1929, 1930 do các nhà cách mạng tiền bối thực hiện. Nhưng ở vào giai đoạn lịch sử quan trọng gắn với sự kiện tỉnh Quảng Trị lập lại, những người làm báo chúng tôi vừa thấy phấn khởi, vừa lo lắng. Phấn khởi vì xuất bản được tờ báo Quảng Trị số đầu tiên, nhưng rồi đây sẽ như thế nào?

Chúng tôi phải thống nhất chủ trương, bàn bạc, thảo luận, quyết tâm lập đề án khả thi để tờ báo có lộ trình phát triển vững chắc, lâu dài. Làm được như vậy vì chúng tôi có một lòng tin. Tờ báo Quảng Trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh.

Cán bộ, phóng viên, những người làm báo Quảng Trị phải bám sát chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, bám dân, bám phong trào, vì tờ báo là cơ quan ngôn luận của Đảng, tiếng nói của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân tỉnh Quảng Trị. Kiên định một lập trường như vậy thì khó khăn nào rồi cũng sẽ vượt qua”...

Báo Quảng Trị số 3, ra ngày 27/7/1989 trên trang nhất đăng xã luận: “Kính chào đất mẹ anh hùng” do Tổng Biên tập Trần Trọng Tốn chấp bút -Ảnh: Đ.T

Dấu ấn về Tổng Biên tập Trần Trọng Tốn trên tờ báo Quảng Trị số 3, ra ngày 27/7/1989, dưới dòng tin họp mặt chào mừng ngày lập lại tỉnh là bài xã luận “Kính chào đất mẹ anh hùng” do chính ông chấp bút với tất cả sự náo nức, hào sảng thấm đẫm trong từng câu chữ: “Trong không khí náo nức của những ngày đầu tháng bảy, 45 vạn Nhân dân tỉnh Quảng Trị hân hoan chào mừng sự kiện lịch sử trọng đại, ngày 1/7/1989, ngày lập lại tỉnh Quảng Trị anh hùng...Từ ngày thành lập tỉnh Quảng Trị đến nay đã gần 2 thế kỷ.

Trải qua biết bao biến thiên của lịch sử, bao sự phũ phàng của thời gian, sự tàn phá ghê gớm của các cuộc chiến tranh xâm lược, đặc biệt phải đương đầu để chiến thắng hai tên đế quốc đầu sỏ trong hai cuộc kháng chiến khốc liệt kéo dài một phần ba thế kỷ.

Rồi phải vắt kiệt mồ hôi để tự nuôi sống trong điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, để đứng vững, tồn tại và đi tới... Biết bao xương máu, mồ hôi, nước mắt của ông cha, của đồng bào, đồng chí đổ xuống trên mảnh đất này để Quảng Trị vẹn nguyên, để Quảng Trị trở lại với tên cũ thân thương, với địa giới ngày xưa, để Quảng Trị hôm nay sánh vai cùng bầu bạn từng bước đi lên theo trào lưu của chủ nghĩa xã hội... Chào mừng Quảng Trị, chúng ta kính chào đất mẹ anh hùng!” .

4.000 tờ báo Quảng Trị đầu tiên xuất bản ngày 13/7/1989 đầy ắp niềm vui sướng, tự hào của toàn Đảng bộ, chính quyền, quân và dân tỉnh Quảng Trị khi quê hương trở lại với tên gọi thân thương của mình. Số báo này được cán bộ, Nhân dân và bạn đọc gần xa hồ hởi đón nhận.

Tổng Biên tập Báo Quảng Trị Trương Đức Minh Tứ cho biết: “Trong những năm đầu lập lại tỉnh, cơ quan báo vừa tuyển dụng có chọn lọc đội ngũ cán bộ, vừa tạo điều kiện để cán bộ, phóng viên được đi đào tạo văn bằng đại học thứ 2, với các chuyên ngành như: Báo chí, Luật, các lớp trung cấp, cao cấp, cử nhân về chính trị... Vì vậy, đến nay có được đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên vững vàng về bản lĩnh chính trị và chuyên môn nghiệp vụ.

Không chỉ xây dựng đội ngũ phóng viên, biên tập viên của báo, Tổng Biên tập Trần Trọng Tốn còn quan tâm mở rộng mạng lưới cộng tác viên để cung cấp thông tin, viết bài, chụp ảnh, tham gia phát hành báo. Đội ngũ cộng tác viên còn là “cánh tay nối dài” của tòa soạn báo, chiếc cầu nối tình nghĩa và bền chặt kết nối các cơ quan, đơn vị, địa phương trong tỉnh, trong nước với Báo Quảng Trị. Do vậy, ngay từ những ngày đầu tiên đi vào hoạt động, Báo Quảng Trị đã xây dựng được mối quan hệ thân tình và đầy trách nhiệm với đội ngũ công tác viên tin cậy, có thời điểm lên tới 300- 400 người, đóng góp khoảng 30% lượng tin, bài cho báo”.

Nhà báo Hoàng Nam Bằng, nguyên Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội Báo Quảng Trị nhớ lại: “Báo Quảng Trị trong những năm 1990 là một trong những tờ báo địa phương có tiếng nói mạnh mẽ trong đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Nhiều vụ việc được đưa lên báo, thu hút sự quan tâm của bạn đọc. Nhiều bài viết của phóng viên tạo được tiếng vang lớn, giúp cho lãnh đạo tỉnh, các ngành, địa phương khắc phục những hạn chế, thiếu sót. Qua đó, một số phóng viên cũng khẳng định được vị thế, tạo dựng “thương hiệu” của mình.

Người tiếp sức, đồng hành đường dài để phóng viên mạnh dạn đi trên con đường đầy chông gai ấy là Tổng Biên tập Trần Trọng Tốn. Ông luôn ủng hộ anh em viết bài phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, phê phán cái xấu. Đấu tranh chống tiêu cực bằng phương tiện báo chí, những người viết báo và người lãnh đạo cơ quan báo chí chịu không ít phiền hà, nhưng với tấm lòng trong sáng, không vụ lợi, quyết tâm góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp, văn minh, lành mạnh nên Tổng Biên tập Trần Trọng Tốn luôn ủng hộ và kiên định với mục tiêu phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mà Đảng và Nhà nước đã đề ra”...

Trong lần thăm ông Trần Trọng Tốn nhằm ngày Bính Ngọ, tiết Lập xuân năm Giáp Thìn 2024, tôi may mắn được người thủ trưởng cũ của mình đọc cho nghe mấy dòng thơ tự sự chứa đầy tinh thần lạc quan và sự lắng đọng ân tình với đất trời, lòng người:

Chín mươi mùa xuân là bấy nhiêu ngày

Cuộc đời nếm trải đã đầy gió sương

Ơn trời trí vẫn tinh tường

Ơn đời bầu bạn còn thương nhớ mình...

Đối với một đời người, có hạnh phúc riêng chung nào hơn thế!

Đào Tâm Thanh