Đào tạo nghề cho lao động nông thôn vẫn còn nhiều bất cập

QTO - Thời gian qua, công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn (LĐNT) trên địa bàn tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Nhiều địa phương đã có những cách làm hay, sáng tạo, thiết thực, cơ bản đáp ứng yêu cầu học nghề, tạo việc làm, nâng cao chất lượng LĐNT. Tuy nhiên, vẫn còn đó những khó khăn, bất cập cần được tháo gỡ kịp thời.

Học nghề nhưng…khó theo nghề

Một lớp học nghề trồng hoa tại xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong- Ảnh: L.N

Hai năm trước, sau khi được tạo điều kiện để tham gia lớp học nghề chăn nuôi gà, anh Hồ Văn Nhân, thôn Làng Cát, xã Đakrông, huyện Đakrông được Dự án Plan hỗ trợ xây dựng chuồng trại, con giống để chăn nuôi 80 con gà và ngan.

Với những kiến thức học tập được, sau hơn 4 tháng chăn nuôi, mô hình của anh Nhân đã đem lại thành công bước đầu, cho thu nhập ngay từ lứa đầu tiên. Tuy nhiên, sau khi xuất chuồng, anh Nhân không tái đàn mà quay trở lại chăn nuôi theo phương thức truyền thống.

Trường hợp của anh Nhân là thực trạng chung của nhiều học viên học nghề trên địa bàn xã Đakrông. Chủ tịch Hội Nông dân xã Đakrông Hồ Văn Tân cho biết: “Bình quân mỗi năm, Hội Nông dân xã được tạo điều kiện để mở từ 1-2 lớp học nghề cho các hội viên, mỗi lớp thu hút khoảng 30 học viên tham gia với các nghề chủ yếu như kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, kỹ thuật xây dựng...

Tuy nhiên, sau khi hoàn thành khóa học, tỉ lệ học viên áp dụng nghề đã học còn hạn chế. Ví dụ như đối với nghề kỹ thuật xây dựng, với hơn 500 hội viên nông dân toàn xã, hiện tại có khoảng trên 100 người được học nghề kỹ thuật xây dựng, tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% số học viên tìm được việc làm đúng ngành đã học, số còn lại phải đi làm việc khác không liên quan đến nghề kỹ thuật xây dựng. Hay như các nghề chăn nuôi, trồng trọt cũng vậy, sau khi hoàn thành khóa học, đa số hội viên vẫn không áp dụng vào thực tế mà ngược lại vẫn duy trì lối sản xuất truyền thống”.

Đakrông là xã thuộc diện khó khăn của huyện Đakrông với trên 99% đồng bào dân tộc Vân Kiều sinh sống. Toàn xã có 1.403 hộ với 6.363 nhân khẩu, phân bổ ở 8 thôn.

Thời gian qua, được sự quan tâm của các cấp, chương trình, dự án đã tạo điều kiện cho người dân địa phương được tham gia học nhiều ngành nghề mới.

Phó Chủ tịch UBND xã Đakrông Hồ Văn Chiến thông tin thêm: “Để nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề cho LĐNT, trước khi mở lớp, địa phương đã khảo sát nhu cầu của người dân, qua đó chọn nghề phù hợp nhất, người dân cần nhất để phối hợp đào tạo.

Tuy nhiên, sau khi đào tạo xong, tỉ lệ học viên theo nghề đã học vẫn chưa cao, đa số bà con vẫn trung thành với lối sản xuất cũ. Để tìm được một nghề phù hợp với trình độ, phong tục, tập quán, đem lại thu nhập cho bà con vùng cao đến thời điểm hiện tại quả thực không dễ dàng”.

Với các địa phương vùng đồng bằng, hiệu quả từ công tác đào tạo nghề cho LĐNT mang lại khả quan hơn. Tuy nhiên, vẫn còn đó những bất cập, khó khăn cần tháo gỡ.

Theo nhu cầu của hội viên phụ nữ, mỗi năm, Hội LHPN xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong cũng được tạo điều kiện để mở các lớp dạy nghề với các nghề chủ yếu như kỹ thuật chế biến món ăn, trồng hoa, trồng rau màu, chăn nuôi gà thả vườn…

Tiếp thu kiến thức từ các lớp học nghề, nhiều hội viên đã thay đổi nếp nghĩ, cách làm trong phát triển kinh tế, tăng thu nhập cho gia đình.

Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận nhỏ chị em hội viên tham gia học nghề nhưng không theo được nghề. Chị Nguyễn Thị Lành, thôn Vân Tường, xã Triệu Trạch cùng 30 học viên khác tham gia lớp học nghề trồng hoa được mở ngay tại địa phương.

Thế nhưng, sau khi hoàn thành khóa học, chị Lành vẫn không thể áp dụng kiến thức đã học vào phát triển kinh tế gia đình. Chị Lành giải thích: “Ngoài trồng lúa, tôi muốn học thêm nghề phụ để thay thế những cây trồng truyền thống trong vườn, tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích. Tuy nhiên, khi được cấp chứng chỉ, tôi thấy rất khó để theo nghề vì vườn nhà nằm ở vùng thấp trũng, đất đai không phù hợp cho cây hoa phát triển”.

Đâu là nguyên nhân?

Dạy nghề nuôi cá cho người dân trên địa bàn huyện Hướng Hóa- Ảnh: L.N

Là một cán bộ hội tại địa phương, trước thực trạng LĐNT khó tìm việc làm sau khi được học nghề, Chủ tịch Hội Nông dân xã Đakrông Hồ Văn Tân luôn trăn trở. Anh bộc bạch: “Với đặc thù của một xã vùng cao, điều kiện KT-XH còn nhiều khó khăn thì “nút thắt” để gỡ “bài toán” việc làm sau đào tạo nghề chính là nâng cao nhận thức của người dân.

Tuy nhiên, để những người dân thay đổi nhận thức là công việc không dễ”. Như để minh chứng cho nhận xét của mình, anh Tân dẫn cho chúng tôi những con số rất ấn tượng: chỉ tính riêng trên địa bàn xã Đakrông, trong độ tuổi từ 45-50 tuổi, có đến 70% người dân có trình độ học vấn thấp. Do không đọc được chữ, bất đồng về ngôn ngữ nên quá trình tiếp thu các kiến thức tại các lớp học nghề rất hạn chế.

Do vậy, tuy tham gia đầy đủ các lớp học nghề nhưng khi áp dụng kiến thức đã học vào thực tế lại lúng túng. Bên cạnh đó, tư tưởng trông chờ ỷ lại vào sự hỗ trợ của nhà nước vẫn còn tồn tại trong một bộ phận người dân địa phương nên bà con chưa quan tâm với việc học nghề.

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Đakrông Hồ Văn Chiến, nguyên nhân các lao động có chứng chỉ nghề nhưng không làm nghề đã học là do chính những nghề đó không thể trang trải đủ cho cuộc sống hằng ngày.

Đối với nghề nông nghiệp, khi học xong áp dụng vào quá trình sản xuất nhưng đầu ra sản phẩm còn hạn chế nên người dân không mặn mà với nghề mới.

Đối với những nghề phi nông nghiệp, khả năng tìm việc sau học nghề của học viên cũng gặp khó do địa bàn xã không lớn, số người học đông nên không có nơi để học viên hành nghề. Nếu tìm việc ở địa phương khác, người dân còn e ngại vì phải xa gia đình, hạn chế về giao tiếp…

Một nguyên nhân nữa dẫn đến hiệu quả đào tạo nghề cho LĐNT nhiều nơi chưa cao là do một số địa phương chưa xác định được ngành nghề đào tạo. Chưa tư vấn được cho người lao động (NLĐ) chọn nghề phù hợp để sau đào tạo tìm được việc làm và nâng cao thu nhập.

Công tác tổ chức điều tra, khảo sát nhu cầu học nghề ở một số địa phương chưa bám sát thực tiễn, do vậy NLĐ lựa chọn nghề gặp nhiều khó khăn, sau khi tham gia học nghề NLĐ chưa phát huy được hiệu quả trong phát triển kinh tế.

Việc đào tạo nghề trình độ sơ cấp và dạy nghề dưới 3 tháng cho LĐNT đa số là các nghề chủ yếu được dạy lưu động tại các xã nên chất lượng đào tạo chưa cao, người học sau khi tốt nghiệp có việc làm với mức thu nhập ít ỏi nên việc duy trì việc làm của NLĐ thiếu bền vững.

Một số nghề được đưa vào chương trình đào tạo chưa phù hợp với khả năng và điều kiện sản xuất của NLĐ.

Đồng thời, nhiều người tham gia học nghề còn mang tính tự phát, chưa định hướng được nghề cần học. Bởi vậy, hiệu quả chương trình đào tạo nghề cho LĐNT chưa cao, đặc biệt là tại các xã miền núi.

Cần giải pháp để nâng cao chất lượng đào tạo nghề

Nếu có đầu ra ổn định, chị Dương Thị Thủy, thôn Tân Linh, xã Hướng Tân, huyện Hướng Hóa sẽ mở rộng diện tích trồng rau sạch để nâng cao thu nhập- Ảnh: L.N

Sau khi tham gia lớp học nghề về kỹ thuật sản xuất rau sạch, chị Dương Thị Thủy, thôn Tân Linh, xã Hướng Tân, huyện Hướng Hóa áp dụng ngay trên diện tích trồng màu của gia đình với những loại rau, củ mới như súp lơ, cải thảo, cà rốt, dưa chuột…

Tuân thủ quy trình sản xuất rau sạch từ khi xuống giống đến thu hoạch nên năng suất đem lại khá cao. Tuy nhiên, chị lại trăn trở về đầu ra sản phẩm, bởi các sản phẩm rau sạch bán trên thị trường chỉ ngang giá với nhiều loại rau củ không rõ nguồn gốc xuất xứ khác. Gặp những vụ được mùa, rau củ của chị Thủy còn khó tiêu thụ, từ đó ảnh hưởng lớn đến thu nhập của gia đình.

Chị Thủy trăn trở: “Sau khi tham gia học nghề, tư duy sản xuất rau sạch của tôi được thay đổi đáng kể. Áp dụng những kiến thức đã học trên 2 sào rau của gia đình đã mang lại những hiệu quả rõ nét. Tuy nhiên, cái khó nhất đối với người trồng rau chính là đầu ra sản phẩm. Nếu được tạo điều kiện để xây dựng thương hiệu, tìm được đầu ra ổn định cho sản phẩm, tôi có thể mở rộng vườn trồng rau sạch lên gấp 3-4 lần diện tích hiện tại để nâng cao thu nhập cho gia đình”.

Qua đó thấy rằng, để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho LĐNT, việc quan tâm đến công tác liên kết, tạo đầu ra cho sản phẩm nông sản là rất giải pháp rất cần thiết, qua đó giúp nông dân yên tâm áp dụng nghề đã học vào quá trình sản xuất.

Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, công tác đào tạo nghề cho LĐNT đã thực sự có tác dụng chuyển đổi nhận thức về học nghề, việc làm, trang bị những kiến thức cơ bản, nâng cao tay nghề cho NLĐ.

Để từng bước khắc phục những hạn chế, bất cập, nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề cho LĐNT cần đẩy mạnh công tác truyền thông về giáo dục nghề nghiệp, có sự đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền phù hợp với các đối tượng, thực hiện tốt công tác tư vấn, hướng nghiệp để người học lựa chọn các ngành nghề phù hợp, hiệu quả.

Đặc biệt, đối với vùng miền núi, nơi trình độ dân trí của người dân chưa cao nên chăng có phương pháp, cách thức dạy nghề phù hợp, vừa kết hợp với tuyên truyền, vận động để người học nghề được gắn bó với nghề đã học, cải thiện thu nhập cho người dân…

Chuyển mạnh đào tạo nghề cho LĐNT với hướng đào tạo theo nhu cầu học nghề của NLĐ và yêu cầu của thị trường lao động. Tăng cường công tác tuyên truyền, tư vấn học nghề cho LĐNT bằng nhiều hình thức và phương pháp thích hợp để đạt hiệu quả cao.

Tin tưởng rằng, với nhiều giải pháp hiệu quả và sự vào cuộc tích cực của các cấp, ngành, chất lượng công tác đào tạo nghề cho LĐNT trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới sẽ được nâng cao hơn nữa, hướng tới đáp ứng nguồn nhân lực để phục vụ quá trình phát triển KT-XH của địa phương.

Lệ Như