Án oan sai và những hệ lụy

(QT) - Công tác điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan chức năng nhằm làm sáng tỏ hành vi của những người phạm tội để áp dụng các khung hình phạt thích đáng, qua đó giáo dục, răn đe, hạn chế các loại tội phạm, mang lại cuộc sống bình yên cho người dân. Mỗi năm, Tòa án các cấp ở nước ta xét xử hàng chục ngàn vụ án các loại, mang lại lẽ công bằng cho nhiều người khi công lý được thực hiện. Bên cạnh mặt tích cực, cá biệt vẫn còn một số vụ án oan sai, dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng, hủy hoại thanh danh, đời sống, sự nghiệp của một số người. Nhiều người vẫn còn nhớ vụ anh Nguyễn Minh Hùng ở Tây Ninh, 2 lần bị tòa sơ thẩm tuyên án tử hình vì lời khai của một tên trùm ma túy về việc anh vận chuyển 25 bánh hêrôin. Gia đình anh nhiều lần gửi đơn kiến nghị đến các ngành, các cấp kêu oan nhưng không được chấp nhận, mãi đến khi tên trùm ma túy này hối hận, không muốn phạm thêm tội ác một lần nữa nên mới phản cung, khai lại, vì thế anh mới thoát khỏi tội chết. Anh Hùng đã được ngành chức năng xin lỗi và bồi thường 100 triệu đồng. Điều đó cho thấy việc lấy lời khai, kiểm chứng lời khai trong một số vụ án không được thực hiện nghiêm túc, mới chỉ nghe một phía, tiếng nói của người bị hại chưa được quan tâm. Mới đây báo chí đưa tin về việc một cán bộ làm việc trong ngành ngân hàng ở Hà Nội bị án oan. Đó là anh Vũ Ngọc Dương, bị Công an huyện Đông Anh truy tố về hành vi lạm dụng tín nhiệm, chiếm đoạt tài sản. Tại các phiên tòa xét xử, anh Dương một mực kêu oan nhưng qua 2 phiên tòa xét xử, tiếng kêu của anh trở nên vô vọng, chẳng ai để ý tới. Án sơ thẩm tuyên phạt anh 30 tháng tù, Tòa phúc thẩm xét xử vẫn…y án. Không nản chí, anh Dương và gia đình tiếp tục viết đơn đến các ngành liên quan, trong đó có gửi đơn đến Cục Điều tra hình sự, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao. Nhận thấy vụ án có nhiều điều chưa sáng tỏ nên Cục Điều tra đã vào cuộc, tiến hành xác minh, trưng cầu giám định các tài liệu mà Công an huyện Đông Anh đã sử dụng làm chứng cứ điều tra, truy tố anh Dương. Từ những chứng cứ thu thập được, Cục Điều tra hình sự, Viện KSND tối cao xác định vụ án Vũ Ngọc Dương bị Tòa án Hà Nội và Tòa tối cao tuyên phạt 30 tháng tù về tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” được xây dựng trên cơ sở, thủ đoạn làm giả giấy tờ, chữ ký nhằm hợp thức hóa tài liệu, pháp nhân, tạo dựng hồ sơ không đúng sự thật để tố giác tội phạm. Cục Điều tra hình sự, Viện KSND tối cao khẳng định, anh Vũ Ngọc Dương đã bị kết án oan. Việc làm sai của các cơ quan chức năng khiến cho anh Dương và gia đình điêu đứng, sự nghiệp, thanh danh bị hủy hoại. Anh bị mất việc ở ngân hàng, bị khởi tố, bắt giam 4 tháng 15 ngày, gia đình anh bị chiếm đoạt số tiền 297 triệu đồng. Gần đây nhất báo chí đăng tin ngành chức năng ở tỉnh Sóc Trăng đã tạm ứng tiền bồi thường cho 7 đối tượng, mỗi người 20 triệu đồng do bị bắt oan sai. Trước đó là vụ án nổi tiếng cả nước Nguyễn Thanh Chấn, ở Bắc Giang, con gia đình liệt sĩ bị tù oan 10 năm, con cái của ông phải “tan đàn xẻ nghé”, không được học hành đến nơi đến chốn, nhiều người trong gia đình chịu uất ức, danh dự, nhân phẩm bị xâm hại. Nguyên nhân án oan sai là do công tác điều tra, truy tố, xét xử, thu thập chứng cứ không đảm bảo chính xác, khách quan; cán bộ điều tra, xét xử nghiệp vụ yếu; thiếu sự giám sát của cán bộ Viện Kiểm sát và luật sư trong quá trình điều tra, hỏi cung. Không ít trường hợp bị bức cung, ép cung, buộc người không có tội phải nhận tội… Trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, nhìn chung các cơ quan tố tụng có nhiều nỗ lực, cố gắng nên đã hạn chế nhiều vụ án oan. Tuy vậy, thỉnh thoảng vẫn có những vụ án có nhiều ý kiến khác nhau. Án xử sơ thẩm, phúc thẩm, tòa án cấp huyện, cấp tỉnh đôi lúc có cách xét xử, kết án khác nhau. Không chỉ Tòa án mà Viện Kiểm sát cũng có những sai sót đáng tiếc. Trong năm 2013, Viện KSND huyện Hải Lăng phải bồi thường cho một chủ doanh nghiệp ở xã Hải Thượng số tiền 695 triệu đồng. Mới đây, ngày 8/12/2014, Viện KSND huyện Cam Lộ cũng đã tổ chức công khai xin lỗi và bồi thường danh dự cho ông Lê Văn Lẹ, trú tại phường 5, Đông Hà số tiền 75 triệu đồng do cơ quan này khởi tố, truy tố oan đối với ông. Thực tế cho thấy, việc điều tra, truy tố, xét xử có ý nghĩa quan trọng, vì nó liên quan đến tính mạng, danh dự, nhân phẩm của con người. Vì thế, các cơ quan chức năng phải thận trọng, trung thực, khách quan, tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, để hạn chế đến mức thấp nhất những sai sót có thể xảy ra. Bởi khi đã xảy ra sai sót thì dù có bồi thường bằng tiền hoặc tổ chức xin lỗi công khai cũng không lấy lại được danh dự, nhân phẩm mà người bị kết án oan bị mất. HOÀNG NAM BẰNG