Xử lý nghiêm các trường hợp khai thác, sử dụng đất trái pháp luật

Thời gian qua trên địa bàn tỉnh Quảng Trị liên tiếp xảy ra các vụ vi phạm về khai thác, sử dụng đất bị phát hiện, xử lý. Dưới đây xin điểm lại một số vụ vừa mới xảy ra được dư luận quan tâm.

Ngày 23/1/2024, ông Nguyễn Vĩnh ở thôn Bến Hà, thỏa thuận với ông Trần Sỹ Hùng ở thôn Bến Tắt (cùng ở xã Linh Trường, huyện Gio Linh) về việc hạ độ cao của thửa đất thuộc quyền sử dụng của ông Vĩnh. Sau đó, ông Hùng sử dụng máy múc hạ độ cao thửa đất này và vận chuyển đến đổ làm mặt bằng tại Khu tái định cư xã Linh Trường nằm liền kề với khối lượng khoảng 23.000 m3.

Làm việc với cơ quan chức năng, ông Vĩnh thừa nhận việc hạ độ cao thửa đất khi chưa được cấp phép là vi phạm pháp luật. Sau đó ông Vĩnh bị chính quyền xử phạt 45 triệu đồng vì đã có hành vi hủy hoại đất do làm biến dạng địa hình và buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu của thửa đất.

Điều đáng nói, trước đó ngày 22/1/2024, UBND xã Linh Trường đã xử phạt vi phạm hành chính 3,5 triệu đồng đối với người lái máy múc vì đã thực hiện hành vi vi phạm hành chính, hủy hoại đất làm biến dạng địa hình cũng tại thửa đất do ông Vĩnh được giao quyền sử dụng nói trên, đồng thời buộc khôi phục lại tình trạng thửa đất như ban đầu. Về phần khối lượng công trình khu tái định cư được san lấp từ đất khai thác trái phép, các bên liên quan cũng lúng túng trong xử lý.

Gần đây nhất là ngày 11/3/2024, cơ quan chức năng tiếp tục phát hiện một đối tượng khai thác đất trái phép ở thôn Linh Hải, xã Vĩnh Thủy, huyện Vĩnh Linh. Trước đó, ngày 9/3/2024, tại thửa đất thuộc thôn Bình Minh, xã Phong Bình, huyện Gio Linh cũng diễn ra việc khai thác đất trái phép.

Không chỉ cá nhân mà doanh nghiệp cũng vi phạm, như tại Khu Dịch vụ - Du lịch Cửa Việt (thị trấn Cửa Việt, huyện Gio Linh), từ ngày 18-19/2/2024, một doanh nghiệp đã dùng máy múc và xe tải tiến hành khai thác đất cát trái phép. Các vụ việc khai thác đất cát khi chưa được cấp phép sau khi phát hiện đều bị cơ quan chức năng xử lý theo quy định pháp luật.

Vậy, do đâu mà tình trạng vi phạm trong sử dụng đất xảy ra nhiều? Trước tiên, có lẽ do nhận thức pháp luật về sử dụng đất chưa được đầy đủ. Một số người nghĩ đơn giản, đất của mình thì mình có quyền sử dụng vào bất cứ việc gì, dẫn đến các sai phạm thường gặp như làm nhà ở, xây dựng cơ sở kinh doanh, đào hồ nuôi cá trên đất nông nghiệp, tùy tiện hạ độ cao hoặc có các tác động khác làm biến dạng địa hình...

Bên cạnh đó, hiện nay trên địa bàn tỉnh có nhiều công trình giao thông, khu tái định cư đang thi công nên nhu cầu đất làm vật liệu san lấp rất lớn, trong lúc các mỏ đất được cấp phép không đáp ứng đủ hoặc ở xa, chi phí vận chuyển lớn, vì vậy, một số người biết việc khai thác đất khi chưa được cấp phép là sai quy định nhưng vẫn cố tình khai thác, mua bán đất làm vật liệu, vì nghĩ rằng sẽ khó bị cơ quan chức năng phát hiện, xử lý.

Theo Luật Đất đai hiện hành, việc thay đổi độ dốc bề mặt đất; hạ thấp bề mặt đất do lấy đất mặt dùng vào việc khác hoặc làm cho bề mặt đất thấp hơn so với thửa đất liền kề là làm biến dạng địa hình, nếu chưa được cấp thẩm quyền cho phép thì đó là hành vi “hủy hoại đất”. Hành vi hủy hoại đất bị xử lý theo Nghị định 91/2019/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai.

Mặt khác, theo Luật Khoáng sản thì đất, sỏi, sạn là khoáng sản, vậy nên việc khai thác đất để sử dụng san lấp công trình là hoạt động khai thác khoáng sản, nếu chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép thì đó là khai thác khoáng sản trái phép.

Các hành vi khai thác khoáng sản trái phép bị xử lý theo Nghị định 36/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản và Nghị định số 04/2022/NĐ-CP về sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai; tài nguyên nước và khoáng sản; khí tượng thủy văn; đo đạc và bản đồ. Như vậy, theo luật nào thì hành vi khai thác đất làm vật liệu hoặc với các mục đất khác khi chưa được cấp phép đều bị xử phạt vi phạm hành chính.

Ngoài ra, người sử dụng khối lượng đất được khai thác trái phép cũng vi phạm pháp luật do đã tiêu thụ tài sản bất hợp pháp. Với người được thuê khai thác đất cũng không tránh khỏi liên lụy, bởi đất chưa được cấp phép khai thác mà người được thuê đã trực tiếp tác động làm biến dạng địa hình.

Thiết nghĩ, đất đai gắn bó với cuộc sống, nhiều hoạt động trong đời sống, lao động sản xuất hằng ngày đều có tác động trực tiếp đến đất, trong khi đó pháp luật về quản lý đất đai rất chặt chẽ, đặc biệt là việc sử dụng đất phải đúng mục đích.

Vì vậy, người dân, doanh nghiệp, cũng như các tổ chức, cá nhân có sử dụng đất phải tìm hiểu, nắm vững quy định pháp luật về đất đai, nhằm tránh những sai phạm thường gặp như trên. Về phía cơ quan chức năng, cần tăng cường công tác kiểm tra nhằm phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp liên quan đến việc khai thác, sử dụng đất trái quy định pháp luật.

Tùng Lâm