Với tinh thần đổi mới, sáng tạo, văn học - nghệ thuật góp sức xây dựng quê hương Quảng Trị giàu đẹp, nghĩa tình

Tiến sĩ, nhà thơ NGUYỄN VĂN DÙNG, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Trị trả lời phỏng vấn

- Thưa ông! Có thể khẳng định, đồng hành trên dặm dài lịch sử và theo dòng văn học - nghệ thuật của cả nước, văn học - nghệ thuật (VHNT) Quảng Trị đã đánh dấu những mốc son góp phần làm nên diện mạo một vùng đất non Mai sông Hãn địa linh nhân kiệt. Đề nghị ông khái quát những đóng góp tích cực của Hội VHNT và đội ngũ văn nghệ sĩ (VNS) Quảng Trị vào sự phát triển của quê hương Quảng Trị từ sau ngày lập lại tỉnh (tháng 7/1989) đến nay?

- Sau khi tỉnh nhà lập lại năm 1989, Hội VHNT tỉnh được thành lập theo Quyết định số 708/QĐ-UB ngày 18/11/1992 của UBND tỉnh Quảng Trị. Là một tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, hội trở thành “ngôi nhà chung” của những người lao động sáng tạo VHNT tự nguyện vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; vì một nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Hội VHNT một mặt luôn đặt nhiệm vụ tập hợp đội ngũ VNS nhận lãnh sứ mệnh cao cả phục vụ Tổ quốc, phục vụ Nhân dân và phục vụ cách mạng dưới lá cờ vẻ vang của Đảng.

Mặt khác, thường xuyên tổ chức thực hiện các hoạt động sáng tác, biểu diễn, triển lãm, sưu tầm nghiên cứu VHNT cùng với việc tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực về các lĩnh vực chuyên ngành cho hội viên. Hội chú trọng hỗ trợ đầu tư chiều sâu để kích thích nội năng sáng tạo của các VNS tích cực. Luôn động viên phong trào cả bề rộng lẫn chiều sâu thông qua các chuyến đi thực tế, các trại sáng tác và không ngừng tìm kiếm, phát hiện những người sáng tác mới, cây bút trẻ triển vọng kết nạp vào hội.

Khai mạc Trại sáng tác VHNT do Trung tâm hỗ trợ sáng tác VHNT và Hội VHNT tỉnh Quảng Trị phối hợp tổ chức tại thành phố Vũng Tàu, tháng 9/2023 -Ảnh: Đ.T

Điều đáng ghi nhận về một minh chứng sống động cho gương mặt văn nghệ tỉnh nhà là Tạp chí Cửa Việt thuộc Hội VHNT tỉnh ra đời. Tạp chí Cửa Việt đã trở thành diễn đàn chính thức của VNS Quảng Trị, là nơi ươm mầm cho nhiều tài năng sáng tạo của quê hương. Tạp chí còn đảm nhận chức năng sưu tầm, nghiên cứu, giới thiệu bản sắc văn hóa Quảng Trị đến với bạn đọc cả nước và quốc tế.

Đội ngũ VNS Quảng Trị ngày càng lớn mạnh và trưởng thành. Từ chỗ vỏn vẹn chưa đến chục người thời chống Pháp, đến nay có 252 hội viên, trong đó có 82 hội viên các chuyên ngành trung ương. Những cái tên nổi tiếng cả nước và được bạn bè quốc tế biết đến trước đây như: nhà thơ Chế Lan Viên, Nghệ sĩ Nhân dân Châu Loan, nhạc sĩ Trần Hoàn, Nghệ sĩ Ưu tú Tân Nhân... thì hiện nay xuất hiện nhiều tên tuổi rất tài năng được cả nước yêu mến.

Đặc biệt, các hội viên Hội VHNT Quảng Trị qua các thời kỳ vinh dự có cố nhà văn Xuân Đức được Chủ tịch nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và 4 hội viên được tặng Giải thưởng Nhà nước về VHNT là: nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường; nhà thơ Lê Thị Mây; nghệ sĩ nhiếp ảnh Sĩ Sô và họa sĩ Trịnh Hoàng Tân. Hội cũng đã có 2 hội viên được Nhà nước tặng danh hiệu cao quý Nghệ sĩ Nhân dân là: Xuân Đàm và Kim Quý và 9 Nghệ sĩ Ưu tú, 8 Nghệ nhân Ưu tú.

Ngoài ra, Hội VHNT còn có các VNS xuất sắc, có đóng góp lớn như: nhạc sĩ Lê Anh, cố nhà điêu khắc Hồ Uông, cố nhạc sĩ Lê Quang Nghệ, cố Nghệ nhân Ưu tú Ái Chủng, cố Nghệ sĩ Ưu tú Sỹ Cừ, cố nhà văn Cao Hạnh...

Thành tựu Hội VHNT Quảng Trị đạt được những năm qua được Đảng, Nhà nước và lãnh đạo tỉnh Quảng Trị ghi nhận, đánh giá cao, tặng Huân chương Lao động hạng Ba; cờ thi đua xuất sắc của Chính phủ; được tặng nhiều bằng khen của Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam và UBND tỉnh Quảng Trị...

- Để góp phần tích cực vào tiến trình phát triển nền VHNT đất nước và quê hương Quảng Trị, đề nghị ông cho biết những kết quả hoạt động nổi bật của Hội VHNT Quảng Trị thời gian qua, nhất là từ năm 2015 đến nay?

- Có thể khẳng định, những kết quả hoạt động của Hội VHNT Quảng Trị thời gian qua, nhất là từ năm 2015 đến nay rất hiệu quả. Kết quả nổi bật nhất phải kể đến là liên tục tổ chức các trại sáng tác và tổ chức các cuộc thi sáng tác, quảng bá tác phẩm VHNT. Trung bình hằng năm, Hội VHNT tổ chức được 4 -5 trại sáng tác ở cơ sở.

Các trại sáng tác đều gắn với sự kiện chính trị, các ngày lễ kỷ niệm, phong trào quan trọng của đất nước, quê hương và các địa phương, cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh. Đi đôi với sáng tác, Hội VHNT còn kết hợp với cơ sở trong khâu quảng bá, công bố tác phẩm với các hình thức phát hành đĩa nhạc, xuất bản sách, tổ chức triển lãm ảnh nghệ thuật, tranh mỹ thuật, kiến trúc, xây dựng chương trình văn nghệ với các tác phẩm chọn lọc qua các trại sáng tác ... để phục vụ công chúng.

Hoạt động nổi bật nữa là từ năm 2015 đến nay, Hội VHNT Quảng Trị đã tham mưu, đề xuất lãnh đạo tỉnh cho phép tổ chức nhiều cuộc thi sáng tác, quảng bá tác phẩm VHNT với nhiều chủ đề, sự kiện quan trọng. Các cuộc thi đều tổ chức chu đáo, thu hút đông đảo VNS và tác giả không chuyên trong tỉnh và cả nước tham gia với hàng nghìn tác phẩm có chất lượng về nội dung tư tưởng và giá trị nghệ thuật, phục vụ đông đảo công chúng và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của quê hương, đất nước.

Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Bác Hồ là một chủ đề lớn, quan trọng và bao trùm, không chỉ đối với VNS Quảng Trị còn đối với mọi cấp, mọi ngành, địa phương và các giai tầng của xã hội. Từ khi có chủ trương của trung ương, Hội VHNT Quảng Trị đã chủ động tham mưu, đề xuất và Tỉnh ủy Quảng Trị đồng ý tổ chức các cuộc thi giai đoạn trước năm 2015 đạt kết quả rất cao, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã tặng hàng chục giải thưởng cho các tác phẩm xuất sắc.

Từ giai đoạn 2015 đến nay, Hội VHNT tỉnh chủ động đề xuất và được lãnh đạo tỉnh giao cho Hội VHNT tổ chức ba cuộc thi về chủ đề này. Sau ba lần tổ chức cuộc thi sáng tác, quảng bá tác phẩm VHNT về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Ban Tổ chức đã nhận được 312 tác phẩm của 145 lượt tác giả, đồng tác giả.

Ban Tổ chức đã trao giải thưởng cho 94 tác giả có tác phẩm xuất sắc, trong đó có 14 tác giả đoạt giải A. Hội VHNT tỉnh chọn báo cáo Ban Sơ khảo Tỉnh ủy Quảng Trị xem xét trình Ban Chung khảo Trung ương 67 tác phẩm xuất sắc. Ban Chỉ đạo cuộc thi Trung ương xét trao giải 4 đợt (2015, 2018 và 2020, 2023), Quảng Trị là tỉnh có thành tích cao so với các tỉnh Bắc miền Trung và Tây Nguyên với 7 giải B, 11 giải C và 6 giải Khuyến khích. Hiện nay Hội VHNT tỉnh đang tích cực triển khai cuộc thi chủ đề quan trọng này giai đoạn 2023 - 2025.

Cuộc thi sáng tác tác phẩm VHNT về chủ đề “Đồng chí Tổng Bí thư Lê Duẩn với cách mạng Việt Nam và quê hương Quảng Trị” do Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị chỉ đạo, nhân kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Lê Duẩn 7/4 (1907 - 2017) đã thu hút đông đảo VNS và Nhân dân trên địa bàn tham gia. Ban Tổ chức nhận được 60 tác phẩm, xét chọn trao giải thưởng cho 28 tác phẩm xuất sắc, gồm 6 giải A, 8 giải C và 10 giải Khuyến khích.

Chào mừng kỷ niệm 50 năm ngày giải phóng tỉnh Quảng Trị, Hội VHNT tỉnh đề xuất và tham mưu UBND tỉnh tổ chức cuộc thi sáng tác tác phẩm VHNT chủ đề “Quảng Trị - 50 năm xây dựng, đổi mới và phát triển”. Cuộc thi thu hút đông đảo tác giả trong và ngoài tỉnh dự thi với 239 tác phẩm.

Ban Tổ chức đã trao 29 giải thưởng cho các tác phẩm xuất sắc (5 giải A, 10 giải B, 14 giải C). Cuộc thi sáng tác ca khúc chủ đề “Quảng Trị - Niềm tin và khát vọng” 2023 thu hút 106 nhạc sĩ cả nước gửi 142 tác phẩm dự thi. Ban Tổ chức đã trao 17 giải (1 giải Nhất, 2 giải Nhì, 4 giải Ba, 10 giải Khuyến khích).

Nhằm tạo cơ chế, chính sách khích lệ, động viên VNS sáng tạo nên những tác phẩm có chất lượng cao, UBND tỉnh đã ban hành quy chế Giải thưởng VHNT Chế Lan Viên, tỉnh Quảng Trị (5 năm/ lần). Qua hai lần trao giải (2015 và 2020) UBND tỉnh tặng 60 giải thưởng cho các tác phẩm xuất sắc. Hằng năm, Hội VHNT tỉnh trình UBND tỉnh xét công nhận trung bình 20 - 27 tác phẩm VHNT xuất sắc. Các tác phẩm đoạt giải cao được hội lựa chọn gửi Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam và các chuyên ngành trung ương xét trao hàng chục giải thưởng hằng năm.

Ngoài ra, Hội VHNT tỉnh đã quan tâm chỉ đạo Tạp chí Cửa Việt tổ chức nhiều cuộc thi sáng tác thơ, truyện ngắn, ký về các chủ đề khác nhau. Đặc biệt cuộc thi sáng tác ký, truyện ngắn về chủ đề “Đất và người Quảng Trị” nhân kỷ niệm 30 năm ngày lập lại tỉnh 1/7 (1989 - 2019) và kỷ niệm 300 số Tạp chí Cửa Việt, thu hút 256 tác phẩm của 109 tác giả Quảng Trị và mọi miền đất nước tham gia. Ban Tổ chức xét trao giải thưởng cho 22 tác giả có tác phẩm xuất sắc, trong đó có 2 giải Nhất, 4 giải Nhì, 6 giải Ba và 10 giải Khuyến khích...

- Trong những năm tới, mang theo hành trang kinh nghiệm dồi dào, đầy ắp tinh thần đổi mới, sáng tạo, Hội VHNT Quảng Trị sẽ triển khai những giải pháp gì để tiếp tục đồng hành, thúc đẩy công cuộc đổi mới quê hương Quảng Trị, đóng góp tích cực vào sự nghiệp VHNT nước nhà, thưa ông?

- Trước hết, Hội VHNT Quảng Trị tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục chính trị tư tưởng, quán triệt sâu sắc tới hội viên quan điểm của Đảng về VHNT trong tình hình mới. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao bản lĩnh chính trị, năng lực sáng tạo, đạo đức nghề nghiệp cho các VNS.

Khích lệ, động viên hội viên sáng tạo những tác phẩm có giá trị tư tưởng, đạo đức, nghệ thuật cao, thấm đẫm giá trị chân - thiện - mỹ; những tác phẩm có chiều sâu, có tính định hướng, dự báo và phản ánh sinh động cuộc sống, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần phong phú của các tầng lớp nhân dân trên địa bàn tỉnh và đóng góp cho sự nghiệp VHNT nước nhà.

Đội ngũ VNS cần tích cực, chủ động, nhạy bén, sáng tạo, tổ chức hiệu quả các hoạt động sáng tác, quảng bá tác phẩm VHNT; tích cực tham gia sáng tác các tác phẩm có giá trị ca ngợi đất nước, quê hương và Nhân dân anh hùng của chúng ta; sáng tạo nhiều tác phẩm chất lượng chứa đựng nội dung và nghệ thuật nêu cao tinh thần đổi mới, hội nhập, phát triển kinh tế - xã hội; bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Đặc biệt quan tâm khai thác chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; thực hiện các nhiệm vụ chính trị, những thành tựu đạt được trong phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh; chủ đề đất và người Quảng Trị; tích cực tham gia vào nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Chú trọng bảo tồn văn hóa nghệ thuật đỉnh cao; quan tâm hơn nữa lĩnh vực lý luận phê bình; văn nghệ các dân tộc thiểu số và văn nghệ dân gian...

Để VHNT phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng sáng tác, có nhiều tác phẩm sống được trong lòng bạn đọc, đòi hỏi VNS Quảng Trị nỗ lực cao hơn, quyết tâm cao hơn và nhiệt huyết hơn nữa. Ban Thường vụ Hội rút kinh nghiệm tạo ra không gian sáng tạo thông thoáng, cởi mở để hội viên có điều kiện, cơ hội sáng tạo phù hợp sở trường, khả năng sáng tạo của VNS.

Không chỉ phối hợp các địa phương, cơ quan, sở, ngành trong tỉnh tổ chức các trại sáng tác với các chủ đề quan trọng ở từng thời điểm phù hợp mà còn tổ chức liên tục các cuộc thi sáng tác VHNT theo các chủ đề khác nhau.

Đồng thời hội tổ chức các cuộc giao lưu nghiệp vụ với các hội VHNT các tỉnh, thành phố để học hỏi lẫn nhau, nâng cao trình độ, tay nghề; tổ chức đi thực tế, điền dã ở các cơ sở trong tỉnh và ngoài tỉnh để có thông tin, tư liệu cần thiết phục vụ nghiên cứu, sáng tác. Chủ động đề nghị và tổ chức cho hội viên dự các trại sáng tác, các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ do cơ quan trung ương tổ chức ...

Kiến nghị đề xuất với lãnh đạo tỉnh quan tâm chỉ đạo, có chủ trương kịp thời và hiệu quả cho phát triển văn hóa, VHNT về mọi mặt, theo tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; Nghị quyết số 23-NQ/TW, ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị (khóa X) về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học nghệ thuật trong tình hình mới” và các chủ trương được kết luận tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc họp ngày 21/11/2021.

Tập trung xây dựng và sớm triển khai Quy chế chi tiêu hỗ trợ sáng tạo tác phẩm VHNT, công trình VHNT giai đoạn 2021- 2025. Vừa duy trì được tổ chức các hoạt động có tính chất phong trào thu hút đông đảo hội viên tham gia sáng tác tác phẩm VHNT phục vụ các sự kiện quan trọng của quê hương, đất nước, vừa đầu tư chiều sâu có trọng điểm cho một số VNS có khả năng sáng tạo tác phẩm có tầm cỡ với nội dung tư tưởng và giá trị nghệ thuật cao phục vụ sự nghiệp phát triển và đổi mới của quê hương, đất nước. Trong đó quan tâm nhiều hơn đến việc phát triển các lĩnh vực nghệ thuật và lý luận, phê bình VHNT hiện còn hạn chế.

Quan tâm củng cố và phát triển Tạp chí Cửa Việt cả về tổ chức đội ngũ và chất lượng nội dung, giá trị nghệ thuật mang bản sắc rõ nét của vùng đất Quảng Trị, có chỗ đứng ngày càng vững vàng trong lòng độc giả, được công chúng yêu mến và đón nhận.

- Xin cảm ơn ông!

Đan Tâm (thực hiện)