Gìn giữ mĩ tục, nhân thêm niềm vui

(QT) - Lì xì (mừng tuổi đầu năm) là mĩ tục của người Việt vào dịp Tết Nguyên đán, mang ý nghĩa cầu chúc may mắn, bình an, vạn phúc cho người được nhận lì xì. Ngày nay mĩ tục này đang ít nhiều bị thay đổi so với ý nghĩa vốn có của nó.

Lì xì, mừng tuổi đầu năm mới là mĩ tục đẹp của người Việt Nam từ xưa đến nay. Ảnh: Tú Linh

Không rõ bắt nguồn từ bao giờ, chỉ biết mừng tuổi đầu năm mới được người Việt truyền nhau từ đời này qua đời khác. Bắt đầu từ thời khắc thiêng liêng, chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, sau khi dâng cúng mâm cỗ giao thừa, mọi người trong gia đình cùng quây quần bên nhau, người lớn lì xì cho trẻ nhỏ với mong muốn các con, cháu chăm ngoan, học giỏi; con cháu mừng tuổi ông bà, cha mẹ thể hiện lòng thành kính, biết công ơn công sinh thành, dưỡng dục, mong ông bà, cha mẹ sống lâu, rồi cùng nhau nâng li rượu đón mừng một mùa xuân nữa lại về.

Tuy không có quy định nhưng ai cũng ngầm hiểu tiền lì xì phải là tiền mới, được đựng trong các phong bì nhỏ, thường có màu đỏ thắm. Lì xì với ý nghĩa chúc năm mới đầy hi vọng, may mắn, còn giá trị số tiền trong phong bao lì xì chỉ mang tính tượng trưng. Không ít gia đình xưa nay vẫn duy trì mĩ tục này như một cách giữ gìn tết truyền thống. Tôi có cô bạn lập gia đình và làm ăn, sinh sống ở thành phố lớn, năm nào về quê đón tết cùng gia đình, ngoài việc mừng tuổi cha mẹ hai bên, cô còn lì xì cho tất cả anh em, cháu chắt những phong bao đỏ rực nhân ngày đầu năm mới. Số tiền trong phong bao không phải là lớn nhưng đã làm mọi người vui vẻ, ấm áp và cảm thấy niềm vui khi mùa xuân về, năm mới đến luôn được mọi người chia sẻ. Đặc biệt có nhiều thành viên trong gia đình lưu giữ phong bao lì xì đó với quan niệm giữ vận may của năm mới.

Cùng với sự phát triển của xã hội hiện đại, tục lì xì đã có nhiều thay đổi, sáng tạo hơn. Nếu trước kia việc trao nhận tiền mừng tuổi chỉ bắt đầu từ ngày mồng một tết thì ngày nay, người ta có thể lì xì trước, sau tết tùy vào thời điểm đến thăm, chúc tết. Không chỉ trẻ con, người già mới được mừng tuổi, mà thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp đều có thể lì xì cho nhau kèm những lời chúc tốt đẹp để khởi đầu một năm mới suôn sẻ. Người bạn thân của tôi mỗi năm tết đến đều chuẩn bị tiền lì xì cho người già ở quê. Suốt mấy ngày tết anh đi chúc mừng năm mới và lì xì cho tất cả những người trong làng từ 60 tuổi trở lên với lời chúc sức khỏe, bình an.

Tuy nhiên, chuyện lì xì lắm lúc khiến người khác bối rối. Chị Trần Tuyết Trinh ở Phường 1, thành phố Đông Hà, mới có công việc vài tháng trước tết, cho biết tết nay chị vừa gặp tình huống khá khôi hài trong chuyện lì xì. Ngày đầu năm, chị đến nhà một đồng nghiệp thăm chơi. Một em nhỏ ngay sau khi nhận được phong bao lì xì của chị, liền mở ra xem và nói gọn lỏn: “Răng tiền ít rứa, chỉ 20.000 đồng thôi à”. Mấy đứa nhỏ cạnh đó cũng ồ lên trong khi cả khách lẫn chủ đều ngượng ngùng vì sự ngây ngô của con trẻ.

Bàn về vấn đề này vào những ngày đầu năm mới Canh Tý, nhà nghiên cứu Lịch sử và Văn hóa Lê Đức Thọ, Phó giám đốc Trung tâm Quản lí Di tích và Bảo tàng tỉnh Quảng Trị, lí giải mĩ tục mừng tuổi bằng tiền mặt xuất phát từ văn hóa ứng xử giữa con người với con người, đặc biệt là những người có quan hệ huyết thống trong những gia đình giàu có ngày xưa. Còn trong giới bình dân, họ đến với nhau bằng những món vật chất thiết thực như chục quả trứng gà, mớ gạo nếp, chai rượu… để chúc mừng nhau vào những dịp đặc biệt. Sau đó tục mừng tuổi bằng tiền mặt được mở rộng ra trong các mối quan hệ xã hội khác nhau như bây giờ. Mừng tuổi còn thể hiện ở lễ khai trương, tân gia, đầy tháng và cả trong lễ thành hôn, chứ không chỉ trong dịp Tết Nguyên đán. Thế nhưng, trong cuộc sống ngày nay, nhiều người xem việc mừng tuổi, lì xì như một cơ hội để trả ơn các giao dịch xã hội đã làm mất đi ý nghĩa nhân văn của mĩ tục này. Nhất là đối với trẻ em, khi mở ra một phong bì với lượng tiền có giá trị lớn và sự việc lặp đi lặp lại nhiều lần thì sẽ hình thành trong các em suy nghĩ thực dụng, so sánh, ích kỉ, ảnh hưởng đến tâm lí, thái độ ứng xử của trẻ nhỏ về sau. Vì vậy, người lớn phải cẩn thận khi lì xì, chúc mừng. “Trách nhiệm thuộc về người lớn trong việc hướng dẫn, giải thích cho con trẻ ý nghĩa của việc lì xì, không để mĩ tục này dần bị biến tướng”, ông Lê Đức Thọ chia sẻ.

Tục mừng tuổi, lì xì chỉ đúng với nét đẹp văn hóa truyền thống vốn có của nó khi cả người nhận và người trao đều quan tâm nhiều đến ý nghĩa nhân văn của nó, mà không băn khoăn, lo nghĩ về mệnh giá đồng tiền bên trong phong bao.

Tú Linh