Văn hóa giao thông kém, nguyên nhân của nhiều vụ TNGT

(QT) - Hàng năm, trên toàn thế giới có khoảng 1,2 triệu người chết và 50 triệu người bị thương do tai nạn giao thông (TNGT). Việt Nam là nước có số lượng người bị TNGT nhiều bậc nhất thế giới với mức bình quân mỗi ngày xảy ra hơn 40 vụ tai nạn, làm chết 34 người và bị thương 30 người. Tính ra mỗi năm, số người bị thiệt mạng do TNGT gần 12.500 người- một con số kinh khủng. Theo thống kê, số người chết vì TNGT ở nước ta đứng thứ 3, chỉ sau các bệnh tim mạch và bệnh nhiễm khuẩn. Tại Quảng Trị, trong 6 tháng đầu năm 2013 xảy ra 154 vụ TNGT, làm chết 72 người và bị thương 143 người; so với cùng kỳ năm trước thì tiêu chí về số vụ tai nạn và số người bị thương có giảm nhưng số người chết lại tăng thêm 12 người (20%).

Đã đến lúc nên xem việc thiết lập kỷ cương giao thông, xây dựng, nâng tầm văn hóa giao thông cho mọi người là yêu cầu, nhiệm vụ bức thiết của các cấp, các ngành và của toàn xã hội, nhằm giảm thiểu tối đa các vụ TNGT. Vì một tương lai giao thông tươi sáng, vì hạnh phúc của mọi nhà, tất cả chúng ta hãy cùng nỗ lực để xây dựng văn hóa giao thông trong nếp sống thường ngày.

Nguyên nhân dẫn đến TNGT thì có nhiều, nhưng có thể tạm chia do các nhóm nguyên nhân sau: cơ sở hạ tầng, phương tiện tham gia giao thông, công tác quản lý nhà nước và văn hóa giao thông. Trong bốn yếu tố trên, cần phải tìm ra yếu tố nào là tác nhân gây ra nhiều vụ TNGT nhất ? Trả lời câu hỏi này cũng có nhiều ý kiến khác nhau. Lâu nay, việc để xảy ra nhiều vụ TNGT thường được quy trách nhiệm cho các bộ ngành, địa phương liên quan, do cầu đường và xe cộ kém chất lượng rồi mới đến ý thức của người tham gia giao thông. Nhưng xem ra điều này chưa xác đáng lắm (?!) Về lý thuyết, TNGT xảy ra thuộc một trong hai trường hợp sau: thứ nhất và nhiều nhất là có sự tương tác giữa các phương tiện tham gia giao thông, trong trường hợp này, ít nhất có một bên đi sai luật, vì nếu cả hai bên đều đi đúng luật thì sẽ không có va chạm xảy ra. Thứ hai là tự gây tai nạn, ở đây có sự liên quan của yếu tố khác nên cần phân tích làm rõ. Cứ giả sử cơ sở hạ tầng giao thông, phương tiện đi lại kém chất lượng, công tác tổ chức giao thông chưa được tốt nhưng nếu người điều khiển phương tiện ý thức được những hạn chế, khó khăn đó mà làm chủ tốc độ, tập trung để xử lý các tình huống xấu thì TNGT cũng rất khó xảy ra; còn trường hợp bất khả kháng như xe hỏng phanh, mất lái, nổ lốp, cầu sập... dẫn đến TNGT thì cũng có nhưng không nhiều. Theo lập luận này thì TNGT xảy ra phần nhiều vẫn do ý thức chủ quan của người tham gia giao thông. Vừa qua, UBND tỉnh Quảng Trị tổ chức Hội nghị sơ kết công tác bảo đảm trật tự an toàn giao thông 6 tháng đầu năm 2013 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm của 6 tháng cuối năm. Dự hội nghị có đầy đủ đại diện các cơ quan hữu quan về vấn đề trật tự an toàn giao thông trên địa bàn tỉnh, với mục đích cốt lõi là tìm ra các nguyên nhân dẫn đến TNGT để đề ra biện pháp xử lý nhằm giảm bớt tình trạng TNGT trong thời gian tới. Trong tất cả các tham luận cũng như báo cáo sơ kết và phát biểu chỉ đạo của đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh tại hội nghị đều thống nhất nhận định: có nhiều nguyên nhân dẫn đến TNGT nhưng nguyên nhân chính vẫn là do ý thức của người tham gia giao thông kém, như đi không đúng phần đường quy định, chuyển hướng không đảm bảo an toàn, vi phạm tốc độ, không chấp hành hiệu lệnh đèn tín hiệu, sử dụng rượu bia khi tham gia giao thông, chở quá số người quy định, không đội mũ bảo hiểm, lạng lách, đánh võng... đó là chuỗi hành vi nằm trong nội hàm “Văn hóa giao thông”. Nhận định này được đúc rút từ thực tiễn không chỉ ở Quảng Trị mà trên phạm vi cả nước hay ở các nước khác cũng giống nhau. Như vậy, thực tế diễn ra đúng với lý thuyết như đã phân tích ở trên, nên chúng ta cần khẳng định dứt khoát, nguyên nhân chủ quan, trực tiếp của nhiều vụ TNGT là do văn hóa giao thông kém. Văn hóa giao thông được hiểu là việc chấp hành các quy định pháp luật giao thông, tuân thủ các chuẩn mực đạo đức xã hội, cách thức ứng xử nhân văn giữa những người cùng tham gia giao thông. Người tham gia giao thông trước hết phải gương mẫu, tự giác trong việc chấp hành pháp luật, nhường nhịn, tôn trọng, giúp đỡ lẫn nhau nhằm bảo đảm an toàn sức khỏe, tính mạng, tài sản của bản thân và của những người cùng tham gia giao thông, đồng thời phải giữ trật tự công cộng. Để giảm bớt số vụ TNGT, ngoài việc cần tăng cường công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực giao thông, đầu tư cơ sở hạ tầng và phương tiện giao thông có chất lượng hơn, thì điều trước tiên và quan trọng nhất là phải nâng tầm văn hóa giao thông. Tức phải loại bỏ các hành vi vi phạm pháp luật, chuẩn mực đạo đức ra khỏi ý thức của người tham gia giao thông, đó là việc phóng nhanh vượt ẩu, chạy quá tốc độ, lạng lách, đánh võng, vượt đèn đỏ, dừng đỗ sai quy định, đi ngược chiều, chen lấn làn đường, không đội mũ bảo hiểm, chở quá quy định... vì đây là những hành vi trực tiếp gây ra TNGT. Ngoài ra người tham gia giao thông phải có trách nhiệm xã hội như cùng tham gia ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật giao thông, cứu giúp người bị tai nạn, giúp đỡ người tàn tật, người già, trẻ em khi họ gặp khó khăn trong tham gia giao thông... Văn hóa giao thông thuộc về ý thức chủ quan của con người, nên để nâng tầm văn hóa giao thông biện pháp tốt nhất vẫn là công tác tuyên truyền, vận động, giáo dục nhằm làm cho mọi người hiểu, nắm vững các quy tắc giao thông, ứng xử có văn hóa với cộng đồng, đồng thời phải gương mẫu, tự giác thực hiện các quy định pháp luật và quy ước đạo đức xã hội đó. Công tác tuyên truyền phải được thực hiện thường xuyên với nhiều hình thức: tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng; truyên truyền trực quan thông qua xây dựng các cụm cổ động, pano, áp phích, băng rôn, tờ rơi, băng đĩa; tuyên truyền, giáo dục trực tiếp từ gia đình, dòng họ, thôn bản, khu phố, nhà trường, các tổ chức đoàn thể, cơ quan, đơn vị nơi công tác... Ngoài biện pháp tuyên truyền thì việc xử phạt vi phạm mang lại hiệu quả cao trong việc giáo dục, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông. Muốn làm tốt điều này, trước hết phải rà soát lại các quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực trật tự an toàn giao thông và nên xem xét điều chỉnh, xây dựng theo hướng mức xử phạt phải nặng mới đủ sức răn đe, ngăn chặn tái phạm (Luật Xử lý vi phạm hành chính đã có hiệu lực từ 1/7/2013 nhưng chưa có văn bản hướng dẫn nên hiện đang phải áp dụng các quy định cũ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ); việc thứ hai là các lực lượng chức năng như cảnh sát giao thông và thanh tra giao thông cần tăng cường tuần tra, kiểm soát, xử phạt nghiêm minh tất cả các trường hợp vi phạm. Muốn vậy, lực lượng này cũng cần được giáo dục nhằm nâng cao nhận thức, ý thức chính trị đối với vấn đề an toàn giao thông, họ phải thực sự trong sạch, vững mạnh, nêu cao trách nhiệm đối với nhiệm vụ được giao. Đã đến lúc nên xem việc thiết lập kỷ cương giao thông, xây dựng, nâng tầm văn hóa giao thông cho mọi người là yêu cầu, nhiệm vụ bức thiết của các cấp, các ngành và của toàn xã hội, nhằm giảm thiểu tối đa các vụ TNGT. Vì một tương lai giao thông tươi sáng, vì hạnh phúc của mọi nhà, tất cả chúng ta hãy cùng nỗ lực để xây dựng văn hóa giao thông trong nếp sống thường ngày. TÙNG LÂM