Tình “không biên giới”

(QT) - Ranh giới, cột mốc phân định biên giới không còn là vật cản quá lớn trong tình yêu của họ. Với niềm khát khao được yêu nhau, nhiều cư dân trên tuyến biên giới Việt – Lào đã không ngần ngại vượt sông, băng rừng tìm đến với nhau để rồi thành vợ, thành chồng. Chung sống dưới mái nhà sàn bạc phếch vì mưa nắng, hạnh phúc của họ đầy tràn nhưng cũng còn lắm trăn trở, khổ đau…bởi giữa nhiều người trong số họ chưa hề biết đến tờ giấy hôn thú. Qua Lào cưới vợ Khi biết lý do khách đến nhà mình, Hồ Văn Hin tất tả đi lên rẫy gọi vợ về để “cùng ngồi nói chuyện cho vui”. Suốt buổi chiều trong căn nhà nhỏ nằm đầu bản Chai (xã Hướng Việt, Hướng Hóa), nụ cười hạnh phúc luôn thường trực trên gương mặt dẫu còn lam lũ của đôi vợ Lào, chồng Việt. “Quê miềng ở bản Tà Păng (xã Hướng Lập). Khoảng năm 1975, miềng mới gặp Pỉ Voòng (tên khai sinh bây giờ là Hồ Thị Vền) ở tận bản Vằng Moòng (Tà Xeng Pa Băng, huyện Sê Pôn, Savannakhet, Lào).

Vợ chồng Hồ Mi trong căn nhà nhỏ của mình ở bản Xa Đưng

Hồi đó, cha Pỉ Voòng có họ hàng ở bản Cù Bai nên mang Pỉ Voòng đến gửi lại nhà bà con để Pỉ Voòng được học chữ của bộ đội Biên phòng. Miềng lúc đó học trước Pỉ Voòng vài tháng nên tranh thủ lúc rảnh rỗi không lên nương, lên rẫy là miềng đến bày cho Pỉ Voòng học. Cứ ngày đến Đồn Biên phòng Cù Bai học chữ, tối đến trai, gái các bản lại tụ tập nhau để đi sim thâu đêm. Miếng nhớ đêm sim mà Pỉ Voòng nhận lời làm vợ miềng. Đêm đó, miềng hát Xà Nớt để ướm thử lòng Pỉ Voòng: Từ thuở núi rừng còn hoang vu chưa có bóng người/Tôi chưa gặp được em/Bây giờ gặp được em rồi/Tôi thấy yêu em và muốn cưới em về làm vợ/Sau này sướng khổ có nhau. Pỉ Voòng đáp lại: Tôi đã mười năm không gặp anh/Bây giờ tôi gặp anh đây/Tôi ưng cái bụng nên muốn cùng anh xây dựng gia đình...Nghe đến đó, miềng vội cầm tay Pỉ Voòng nói “Ai é bưn xem” (anh yêu em). Thế là mấy tháng sau, gia đình miềng băng rừng, lội suối đi bộ cả ngày đường sang bản Vằng Moòng để làm lễ Choõ Van (bỏ của) theo tập tục của người Bru Vân Kiều. Đến năm 1977, miềng với Pỉ Voòng mới thành vợ, thành chồng” – Hồ Văn Hin kể. 32 năm chung sống, vợ chồng anh Hồ Văn Hin có với nhau đến 7 đứa con. Đến đầu năm 2000, họ chuyển nhà từ bản Tà Păng (xã Hướng Lập) về sinh sống tại bản Chai (xã Hướng Việt). Trong căn nhà sàn ấm cúng của họ, cuộc sống vẫn bình lặng trôi đi nhưng tình yêu của họ ngày càng thêm bền chặt. Thỉnh thoảng, vợ chồng anh Hin lại dắt nhau sang bản Vằng Moòng thăm quê vợ. Không dạn dĩ như anh Hin khi kể về mối tình giữa anh với cô gái Lào tên là Hồ Thị Lơ bây giờ đã thành vợ anh. Phải gặng hỏi mãi, anh Hồ Mi (bản Xa Đưng, Hướng Việt) mới kể: “Miềng cũng giống như trai bản thôi. Cứ đến tuổi thì phải đi sim từ bản này sang bản khác để kiếm vợ. Nhưng “duyên số” lấy được vợ bản gần nó không vận vào miềng thì biết làm sao được. Cách đây 6 năm (năm 2003), miềng theo trai bản vượt sông Sêbănghiêng sang bản A Viêng (Tà Xeng Ka Lô, Sê Pôn, Savannakhet, Lào) chơi rồi gặp vợ miềng. Gặp rồi, nhưng để được đi sim với Lơ cũng gian nan lắm. Ngày mới quen biết Lơ, miềng lo lắm. Cùng là người dân tộc Bru Vân Kiều nhưng mỗi nơi đều có tập tục khác nhau. Nhớ hôm miềng qua ngỏ lời yêu Lơ, từ sáng hôm trước miềng đã chuẩn bị áo quần, chai rượu ngon để qua uống rượu với trai bản A Viêng. Bởi theo một “luật lệ bất thành văn” của trai các bản dọc theo tuyến biên giới là muốn tìm vợ bản nào thì phải mang rượu đến uống với trai bản đó để xin được kết thân. Uống rượu với trai bản A Viêng đến khuya thì miềng với Lơ mới rủ nhau ra rẫy để nói chuyện đến khi Lơ nhận lời yêu, miềng mới quay về bản. Từ khi miềng về bản nói với ông cậu mang tiền sang làm lễ Choõ Van đến khi cưới là tròn một năm. Chừ thì miềng với Lơ có với nhau 2 đứa con rồi. Ở bản miềng cũng như nhiều bản khác của các xã Hướng Việt, Hướng Lập có nhiều cặp vợ Lào, chồng Việt hoặc ngược lại có đến UBND xã đăng ký kết hôn như miềng với Lơ là hiếm lắm. Nhiều cặp vợ chồng cưới nhau lâu rồi vẫn không đăng ký kết hôn bởi họ nghỉ chỉ cần có đám cưới ra mắt dân bản là được chứ cần gì đăng ký kết hôn cho phiền phức”. Sống không “hôn thú” Về chuyện trai gái các bản hai bên biên giới Việt – Lào cưới nhau mà không đến đăng ký kết hôn, tôi được anh Hồ Văn Hùng, cán bộ Tư pháp xã Hướng Việt cho biết: Hiện tại, trên địa bàn xã Hướng Việt có 18 trường hợp lấy vợ hoặc chồng là người các bản của nước bạn Lào. Vừa rồi, xã Hướng Việt cũng đã tiến hành thống kê sau đó gửi danh sách lên Phòng Tư pháp huyện Hướng Hóa về những trường hợp này. Nhiều cặp vợ chồng đã đến UBND xã đăng ký kết hôn đàng hoàng.

Chị Lơ cứ tủm tỉm cười khi chồng kể về mối tình "xuyên biên giới" của hai người

Tuy vậy, vẫn còn nhiều cặp vợ chồng chưa đến UBND đăng ký kết hôn mà nguyên nhân cũng chỉ bởi nhận thức họ còn hạn chế. Họ cho rằng khi hai bên gia đình đồng ý sau đó làm lễ cưới ra mắt dân bản là có thể thành vợ, thành chồng chứ không cần phải đăng ký kết hôn. Bản thân họ không hề biết rằng họ đã vi phạm các quy định trong Luật Hôn nhân và gia đình. Và cũng chính những hạn chế trong nhận thức về hôn nhân gia đình như vậy nên có nhiều cặp vợ chồng cưới nhau một thời gian bắt đầu “sinh chuyện”. Như trường hợp anh Hồ.V.T (xin được giấu tên) ở bản Ka Tiêng (Hướng Việt) lấy vợ là người nước bạn Lào. Lấy nhau được ba năm thì người vợ bồng con đi biệt tích. Khi đến bản tìm hiểu mới biết lý do vợ anh T bỏ đi là do anh T thường uống rượu rồi đánh đập vợ. Trong những cuộc hôn nhân “xuyên biên giới” này khi bị đổ vỡ thường thì người phụ nữ phải gánh chịu nhiều đau khổ nhất. Trường hợp chị Hồ.T.S (ở bản Ta Puồng) lấy chồng bên bản A Via (Tà Xeng Ra Ang, Sê Pôn) được một thời gian, chị mang đứa con lên hai tuổi oặt ẹo vì suy dinh dưỡng trở về nhà mẹ đẻ mà chẳng mang theo thứ gì. Bây giờ, cuộc sống của hai mẹ con bữa đói, bữa no…đều trông chờ vào hạt lúa, hạt ngô trên rẫy. Ông Hồ Lành, Phó Chủ tịch UBND xã Hướng Việt cho biết: Không riêng gì xã Hướng Việt mà hiện tại trên địa bàn huyện Hướng Hóa có 58 trường hợp lấy vợ hoặc chồng là người các bản của nước bạn Lào. Các trường hợp đó tập trung ở các xã dọc tuyến biên giới Việt-Lào như thị trấn Khe Sanh, xã A Túc, Hướng Tân, xã Húc, xã Thanh, Hướng Việt, A Xing. Theo Nghị định 68/2002/NĐ-CP, ngày 10/7/2002 của Chính phủ về quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Hôn nhân và gia đình về quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài thì công dân các xã khu vực biên giới khi kết hôn chỉ cần đến đăng ký kết hôn tại UBND xã (nơi có hộ khẩu thường trú). Sau đó, hồ sơ, thủ tục đăng ký kết hôn được xã gửi lên Sở Tư pháp chứng thực thì cuộc hôn nhận đó được xem là hợp pháp. Tuy nhiên, do đồng bào nhận thức còn hạn chế nên vẫn còn tình trạng các cặp vợ chồng về chung sống với nhau mà không đăng ký kết hôn. Chính những trường hợp không đăng ký kết hôn khi xảy ra mâu thuẫn trong hôn nhân, chính quyền, ban ngành đoàn thể rất khó can thiệp. “Hắn thề thốt yêu thương miềng nên miềng tin hắn, yêu thương hắn. Hắn cưới miềng về bữa trước, bữa sau là những trận đòn tới tã chỉ bởi lý do miềng không qua bản bên mua nợ rượu cho hắn uống, không bắt con gà còn lại duy nhất trong nhà làm mồi cho hắn nhậu. Miềng chịu không nổi đòn roi của chồng nên đành gạt nước mắt mang con về nương nhờ nhà mẹ đẻ. Chắc cả đời miềng không dám lấy chồng nữa mô…” Đó là tâm sự của Hồ.T.S (bản Tà Puồng) với tôi khi tôi tìm tới nhà chị. Giọt nước mắt chưa kịp rơi đã khô quắt lại trên khuôn mặt khắc khổ, đau đớn sau sự đỗ vỡ của cuộc hôn nhân. Hiện ra trong trí tưởng tượng của tôi là hình ảnh chị co ro ôm con để mặc giọt nước mắt ướt đẫm mặt gối. Buông bên, mẹ chị dấu tiếng thở buồn trong đêm vắng vì thương con. Bài, ảnh: Hoàng Tiến Sỹ