Thực phẩm chức năng: Hiểu đúng, làm đúng và dùng đúng

Những năm gần đây, nhờ thành tựu của công nghệ enzym- một mũi nhọn của công nghệ sinh học (CNSH) trong việc tạo ra các peptid có chuỗi ngắn, trọng lượng phân tử thấp và có hoạt tính sinh lý, đang mở ra triển vọng mới đóng góp cho sự phát triển của công nghiệp sản xuất thuốc và thực phẩm chức năng (TPCN). Vấn đề sử dụng đúng thực phẩm chức năng là rất cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong thời điểm thực hiện tháng ATVSTP hiện nay. Thực phẩm chức năng là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể người, có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng và giảm bớt nguy cơ gây bệnh. TPCN nằm ở ranh giới giữa thức ăn và thuốc chữa bệnh. Thức ăn này không chỉ đảm bảo đủ calo, mà còn phải chứa các hoạt chất sinh học tự nhiên cần cho sức khỏe và sắc đẹp; không chỉ điều khiển được các hoạt động chức năng của từng bộ phận trong cơ thể, điều khiển các hệ enzym trong cơ thể tạo cho con người khả năng miễn dịch cao, chống sự lão hóa, tăng tuổi thọ, mà còn giúp con người phòng chống được một số bệnh, kể cả ung thư. Theo dự báo của các chuyên gia, thì "thức ăn của con người trong thế kỷ XXI là thực phẩm chức năng". Thực phẩm chức năng, tùy theo công dụng, hàm lượng vi chất và hướng dẫn sử dụng có các tên gọi khác nhau: Thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng (như bổ sung iôt vào muối, vitaminA vào đường, sữa...), thực phẩm bổ sung (viên tăng lực, viên canxi đề phòng loãng xương, viên phòng ngừa, hỗ trợ điều trị các bệnh cao huyết áp, tim mạch, tiểu đường, ung thư...), thực phẩm bảo vệ sức khỏe, sản phẩm dinh dưỡng y học... TPCN có tác dụng với sức khỏe nhiều hơn các chất dinh dưỡng thông thường và liều sử dụng thường nhỏ, thậm chí được tính bằng miligram hoặc gram. Theo quan điểm phòng bệnh hơn chữa bệnh, các nước phát triển có xu hướng ưa chuộng các thực phẩm chức năng hơn là dùng thuốc. Vì vậy, việc ứng dụng CNSH trong sản xuất TPCN đang được các quốc gia, các tập đoàn kinh tế đặc biệt quan tâm vì nó đem lại lợi nhuận rất lớn. Trong khu vực, Malaysia đã xây dựng Viện CNSH dược phẩm nằm trong "Thung lũng CNSH- Bio Valley"; Trung Quốc xây dựng "Thung lũng thuốc" lớn nhất thế giới để sản xuất dược phẩm và là nước có nhiều thành công trong việc nâng cấp công nghệ y dược cổ truyền thành công nghệ cao. Đối với nước ta, đây là lĩnh vực có nhiều triển vọng, bởi nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng, bởi giàu kinh nghiệm y học cổ truyền, và chúng ta cũng đã đạt được những thành công bước đầu đáng ghi nhận. Thực tế, TPCN có những ưu điểm nhất định, người tiêu dùng đang kỳ vọng rất nhiều vào tác dụng của TPCN... Tuy nhiên, các cơ quan y tế trong và ngoài nước khuyến cáo TPCN không phải hoàn toàn vô hại và không phải là thần dược. Các sản phẩm TPCN thường được quảng cáo có nguồn gốc thiên nhiên, thảo dược, không gây hại, nhưng đã là dược liệu đều có thể có tác dụng không mong muốn. Ở nước ta đang "bùng nổ" các công ty sản xuất, kinh doanh và phân phối thực phẩm chức năng theo phương thức kinh doanh đa cấp. Vì lợi nhuận, nhiều công ty đã quảng cáo quá mức công dụng thật sự của TPCN. Vi phạm chủ yếu là quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng và hướng dẫn sử dụng sai với công bố đã được phê chuẩn. Không ít doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh TPCN đã vô tình hoặc cố ý tận dụng sự mới mẻ và phức tạp của mặt hàng này, sự thiếu thông tin của các cơ quan chức năng và sự thiếu hiểu biết của người dân để tiến hành kinh doanh, quảng cáo quá mức, không đúng quy định. Việc hướng dẫn sử dụng sai liều dùng có thể làm người bệnh phải trả giá đắt về tiền bạc, sức khỏe. Việc không ghi nhãn giá trị dinh dưỡng có thể khiến người tiêu dùng ngộ nhận là đã được dùng sản phẩm bổ dưỡng. Hoặc việc sử dụng TPCN thường xuyên và kéo dài có thể sinh ra bệnh mới... Bên cạnh tình trạng hiểu sai, dùng sai TPCN, còn có hiện tượng một số doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh TPCN chưa đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm, hoặc chưa công bố tiêu chuẩn sản phẩm mà đã đưa các sản phẩm TPCN ra thị trường cho người tiêu dùng. Do TPCN mới phổ biến ở Việt Nam trong vài năm gần đây, nên dù Bộ Y tế đã ban hành Thông tư hướng dẫn việc quản lý các sản phẩm TPCN, nhưng công tác quản lý loại sản phẩm này ở nước ta còn tồn tại nhiều bất cập. Sự hiểu biết của người tiêu dùng và một số cán bộ tham gia quản lý về thực phẩm chức năng còn nhiều hạn chế... " Thực phẩm chức năng: hiểu đúng, làm đúng và dùng đúng "- Đó là chủ đề của " Tháng hành động vì chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm " năm 2008. Mục tiêu nhằm nâng cao nhận thức của toàn xã hội về vai trò, tác dụng của TPCN đối với sức khỏe con người; nâng cao hiệu quả của công tác quản lý an toàn thực phẩm của loại thực phẩm này; hạn chế sự hiểu sai, dùng sai và vi phạm quy định trong sản xuất, kinh doanh, quảng cáo TPCN. Để sử dụng TPCN an toàn và hiệu quả, GS.TSKH Lưu Duẩn, Trường Đại học Công nghệ Sài Gòn đưa ra ba lời khuyên "không nên" cho người tiêu dùng trong việc sử dụng TPCN. Đó là: Không nên sử dụng quá mức hay lạm dụng TPCN; không ngộ nhận: phải hiểu biết tường tận, không hiểu sai về tính năng và hiệu quả của TPCN; không cả tin: tức là làm theo lời người khác nói một cách thiếu thận trọng, thiếu khách quan, không phù hợp với mình.