Thực hiện tốt nhiệm vụ giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa

Giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa là một trong những nhiệm vụ quan trọng luôn được các cấp, các ngành quan tâm thực hiện. Bằng những chủ trương, kế hoạch cụ thể, thời gian qua, các di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh được quan tâm bảo vệ, góp phần phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Di tích quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải -Ảnh: H.T

Trong những năm qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) luôn chú trọng công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử, văn hóa, danh thắng trên địa bàn tỉnh, trong đó. đã tham mưu cấp có thẩm quyền ban hành các cơ chế, chính sách trong lĩnh vực di sản văn hóa; tiếp tục bổ sung, hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý, nâng cao năng lực quản lý nhà nước về lĩnh vực di sản văn hóa.

Công tác lập nhiệm vụ quy hoạch, bảo quản, tu bổ, phục hồi các di tích quốc gia, quốc gia đặc biệt luôn được ưu tiên. Đến nay, tỉnh Quảng Trị đã có 1 di tích quốc gia đặc biệt được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi là Di tích quốc gia đặc biệt Cảng Quân sự Đông Hà; đồng thời tỉnh đã trình Bộ VH,TT&DL thẩm định trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải.

Ngoài ra, tỉnh đã chỉ đạo lập quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích quốc gia Hệ thống làng hầm Vĩnh Linh và Hệ thống khai thác và xử lý nước (14 giếng cổ) ở xã Gio An, huyện Gio Linh; lập nhiệm vụ quy hoạch Thành Cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972. Tập trung hoàn thiện hồ sơ pháp lý và hồ sơ khoa học các di tích được xếp hạng đặc cách của giai đoạn trước; tham mưu Đề án xây dựng dự án “Bảo tàng Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình” tại Quảng Trị.

Các hình thức sinh hoạt văn hóa nghệ thuật cộng đồng, đặc biệt là hoạt động lễ hội ở Quảng Trị cũng đã có bước tiến đáng kể, phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng. Hiện Quảng Trị có 27 lễ hội với 3 loại hình chính: lễ hội dân gian truyền thống, lễ hội cách mạng và lễ hội tôn giáo.

Đặc biệt, năm 2024, tỉnh Quảng Trị đã tổ chức thành công Lễ hội Vì Hòa bình với chủ đề “Chung tay kiến tạo thế giới hòa bình” - mang thông điệp hòa bình, lần đầu tiên được tổ chức ở Quảng Trị và Việt Nam với quy mô cấp quốc gia và quốc tế với nhiều hoạt động như: Ngày hội Đạp xe vì hoà bình; chương trình nghệ thuật đặc biệt khai mạc Lễ hội Vì Hòa bình với chủ đề: “Kết nối những nhịp cầu”; Lễ hội Văn hóa - Ẩm thực “Hương vị miền hoa nắng”; Đêm nhạc Trịnh Công Sơn “Khúc ca hòa bình”; Chương trình “Ước nguyện hòa bình”.

Bên cạnh đó, những lễ hội dân gian cổ truyền như: Lễ tế đầu năm; Lễ hội Chợ Đình Bích La; Hội cù; Lễ hội cầu ngư; Hội chèo cạn... đã góp phần phản ánh một phần ý nghĩa cuộc sống tinh thần của người dân Quảng Trị, góp phần giữ gìn bản sắc văn hoá địa phương và làm phong phú thêm bản sắc văn hoá dân tộc.

Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Trị có 1 bảo tàng nhà nước cấp tỉnh (nay là Nhà trưng bày Bảo tàng Quảng Trị) đi vào hoạt động năm 2008, trở thành trung tâm thông tin về khoa học, lịch sử, văn hoá của tỉnh. Hệ thống trưng bày của bảo tàng gồm 2 phần: trưng bày ngoài trời và trưng bày trong nhà. Trưng bày trong nhà với diện tích 2.350 m² được cơ cấu thành 16 chuyên đề. Phần trưng bày ngoài trời với hệ thống các hiện vật thể khối về chiến tranh cách mạng cùng với các tác phẩm điêu khắc đá của người Chăm.

Tính đến nay, Bảo tàng tỉnh có 33.039 hiện vật, trong đó đã sưu tập được các bộ hiện vật quý, hiếm, mang tính đặc thù của vùng đất Quảng Trị như: Sưu tập công cụ đá; sưu tập tiền đồng Việt Nam và Trung Quốc; sưu tập hiện vật Champa; sưu tập bình vôi; sưu tập đồ đồng Đông Sơn; sưu tập hiện vật nông nghiệp...

Đặc biệt, trưng bày 4 bảo vật quốc gia được Thủ tướng Chính phủ công nhận (Phù điêu lá nhĩ Trà Liên 1, Phù điêu lá nhĩ Trà Liên 2, Tượng Uma Dương Lệ và Trống đồng Trà Lộc). Những năm qua, Nhà trưng bày Bảo tàng tỉnh đã ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý hiện vật, xây dựng 3 phần mềm (quản lý hiện vật; điều tra di vật, cổ vật và bảo vật quốc gia; quản lý phim ảnh) và số hóa sổ đăng ký hiện vật; phối hợp với các Bảo tàng Trung ương và bảo tàng của một số địa phương trong nước tổ chức các cuộc trưng bày lưu động, trưng bày chuyên đề để phục vụ nhiệm vụ chính trị trong các dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn của tỉnh và đất nước.

Ngoài ra, thực hiện các quyết định của UBND tỉnh về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá phi vật thể, từ năm 2020 đến nay, Sở VH,TT&DL đã thực hiện hỗ trợ kinh phí hoạt động cho 30 câu lạc bộ (CLB) di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời mở các lớp truyền dạy về di sản văn hóa phi vật thể cho đông đảo các hạt nhân văn nghệ, nghệ nhân.

Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã có nhiều CLB được hình thành và phát triển như: CLB Dân ca làng Tùng (huyện Vĩnh Linh); CLB Hò Như Lệ, xã Hải Lệ (thị xã Quảng Trị); CLB Bài chòi làng Ngô Xá Tây, xã Triệu Trung (huyện Triệu Phong); CLB Cồng chiêng Ka Tăng - Khe Đá, thị trấn Lao Bảo (huyện Hướng Hóa); CLB Cồng chiêng thôn Kỳ Nơi, xã Lìa (huyện Hướng Hóa); CLB Trống quân làng Điếu Ngao, Phường 2 (TP. Đông Hà)...

Một số di sản văn hóa phi vật thể có giá trị cũng được tư liệu hóa như: Nghề chằm nón ở thôn Bố Liêu, xã Triệu Hòa (huyện Triệu Phong); nghề làm bánh dầy làng Đạo Đầu, xã Triệu Trung (huyện Triệu Phong); nghề làm vôi và giấy Phổ Lại (huyện Cam Lộ)... Mặt khác, toàn tỉnh hiện có 27 nghệ nhân ưu tú được vinh danh; có 2 di sản văn hóa phi vật thể: Nghệ thuật trình diễn dân gian Hò giã gạo và Lễ hội Ariêu piing của người Tà Ôi (Pa Kô) được ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Thời gian tới, để tiếp tục thực hiện hiệu quả công tác bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di sản văn hóa, Sở VH,TT&DL sẽ tập trung khai thác giá trị di sản để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Tham mưu với tỉnh có chính sách ưu tiên nhằm huy động tối đa các nguồn lực xã hội (cá nhân, tổ chức, đoàn thể, doanh nghiệp) tự nguyện phát huy sáng kiến, ý tưởng và đóng góp công sức, kinh phí cho các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Đồng thời, phối hợp với các cơ quan, đơn vị, địa phương thực hiện tốt công tác nghiên cứu, gắn kết, tích hợp hoạt động bảo vệ, tu bổ, tôn tạo, phục dựng, phát huy giá trị di sản văn hóa lồng ghép với thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, xóa đói giảm nghèo bền vững...

Thu Hạ