Suy nghĩ về tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách

Trong hoạt động lãnh đạo của cấp ủy, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ “phải làm đúng nguyên tắc lãnh đạo tập thể, cá nhân phụ trách”. Đây vừa là một nguyên tắc trong hoạt động lãnh đạo của Đảng, vừa là một nội dung biểu hiện của nguyên tắc tập trung dân chủ. “Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tức là dân chủ tập trung”. Nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách (TTLĐ, CNPT) góp phần xây dựng Đảng vững mạnh trên cả ba mặt chính trị, tư tưởng và tổ chức; xây dựng và tổ chức thực hiện có hiệu quả các chủ trương, nghị quyết của Đảng, tạo sự đồng thuận, đoàn kết thống nhất trong Đảng. Tuy nhiên, một số tổ chức Đảng thực hiện nguyên tắc này còn bộc lộ những hạn chế, yếu kém cả về nhận thức và năng lực vận hành. Tình trạng “cha chung không ai khóc” trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện nghị quyết chậm được khắc phục; việc phân công CNPT ở không ít tổ chức Đảng chưa thật rõ ràng, dẫn tới mọi khuyết điểm, sai lầm đều đổ dồn cho tập thể. Hiện tượng gia trưởng, độc đoán, coi nhẹ trách nhiệm tập thể cấp ủy còn diễn ra ở một số tổ chức Đảng, nhất là những cơ sở đảng yếu kém kéo dài. Ở những tổ chức đảng đó hầu như các chủ trương lớn như đề bạt, cất nhắc cán bộ... đều do người đứng đầu cấp ủy, cơ quan quyết định mà thiếu sự bàn bạc dân chủ của tập thể cấp ủy. Đại hội X kết luận: “Mối quan hệ về trách nhiệm giữa tập thể và cá nhân, nhất là người đứng đầu chưa được quy định cụ thể; chưa phát huy đúng mức vai trò của cá nhân và tập thể, kho đánh giá được kết quả công tác và quy rõ trách nhiệm cá nhân khi có sai phạm”. Nguyên nhân của những yếu kém này trước hết do một số tổ chức Đảng buông lỏng nguyên tắc tổ chức sinh hoạt Đảng, nhất là nguyên tắc tập TTDC; tính đảng và ý thức trách nhiệm của một số cấp ủy viên thấp, sa vào chủ nghĩa cá nhân; chưa xây dựng được quy chế, quy định cụ thể để có sự ràng buộc thực hiện nguyên tắc TTLĐ, CNPT có hiệu quả. Để các cấp ủy Đang thực hiện tốt nguyên tắc TTLĐ, CNPT, cần thực hiện tốt mấy vấn đề sau: - Nâng cao nhận thức trách nhiệm cho các tổ chức Đảng, cấp ủy viên, cán bộ, đảng viên (CB, ĐV) về ý nghĩa, mục đích, bản chất của nguyên tắc TTLĐ, CNPT. “Vì sao cần phải có tập thể lãnh đạo?”. Trước hết xuất phát từ vai trò, bản chất của Đảng phải tiên phong về mặt lý luận để dẫn dắt định hướng sự phát triển của đất nước, dân tộc. Yêu cầu nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ xây dựng Đảng đòi hỏi phải có trí tuệ của một tập thể cấp ủy đoàn kết, dù “một người có khôn ngoan tài giỏi mấy... cũng chỉ trông thấy, chỉ xem xét được một hoặc nhiều mặt của một vấn đề, không thể trông thấy va xem xét tất cả mọi mặt của một vấn đề”. Các vấn đề hệ trọng của tổ chức Đảng mà thiếu vắng sự bàn bạc, thống nhất của cấp ủy thì kết quả lãnh đạo sẽ hạn chế, thậm chí mắc phải những sai lầm, khuyết điểm. “Lãnh đạo không tập thể, thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc”. Điều này sẽ dẫn tới số ít CB, ĐV vi phạm kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước như làm sai nguyên tắc, chế độ, tham nhũng, đặc quyền, đặc lợi...chia rẽ, gây mất đoàn kết nội bộ. Nhưng cần lưu ý rằng, TTLĐ phải luôn đi đôi với CNPT. Sau khi bàn bạc, thống nhất quyết nghị trong tập thể cấp ủy cần phải cá thể hóa trách nhiệm giao cho một người, hoặc một nhóm ít người phụ trách để thi hành thì công việc mới chạy. Do nhiệm vụ chính trị ngày càng nặng nề, phức tạp, nên rất cần đến tính năng động, sáng tạo “dĩ bất biến, ứng vạn biến” của CNPT. Bác Hồ lưu ý rằng “không phai vấn đề gì nhỏ nhặt, vụn vặt, một người vẫn có thể giải quyết được, cũng đưa ra bàn - mới là tập thể lãnh đạo. Nếu làm như vậy, là hiểu tập thể lãnh đạo một cách quá máy móc”. Người yêu cầu: Người lãnh đạo phải tự mình chỉ đạo những người phụ trách trong bộ phận đó, giúp họ giải quyết những vấn đề thực tế, để rút kinh nghiệm. Cần có quy định rõ loại công việc, những vấn đề nảy sinh nào CNPT phải báo cáo với tập thể cấp ủy, thường vụ để xem xét xử lý. Những việc quan trọng, bức xúc, liên quan đến lợi ích của nhân dân mới cần tập thể quyết định. TTLĐ, CNPT luôn luôn đi đôi với nhau, ràng buộc chế ước lẫn nhau, tuyệt đối hóa một yếu tố nào đó đều không đúng. Mọi vấn đề được thảo luận, cân nhắc kỹ, quyết nghị thống nhất nhưng CNPT không rõ ràng, nhất là không làm rõ được quyền hạn và trách nhiệm thì tính khả thi của nghị quyết đó sẽ không cao. Ngược lại, CNPT mà thoát ly trách nhiệm, trí tuệ, ràng buộc của cấp ủy thì dễ dẫn đến gia trưởng, độc đoán thậm chí tùy tiện xử lý các vấn đề nảy sinh trái với định hướng chung của cấp ủy. - Đầu tư xây dựng quy chế, quy định để thực hiện nguyên tắc và giám sát có hiệu quả. Sự lượng hóa đầy đủ, chặt chẽ thì càng có cơ sở để thực hiện tốt bấy nhiêu. Cần “xây dựng quy chế ra quyết định của Đảng, bảo đảm phát huy trí tuệ tập thể; hoàn thiện quy chế kiêm tra, giám sát trong Đảng”; “Cụ thể hóa, thể chế hóa nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ đi đôi với phát huy trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu tổ chức trong hệ thống chính trị về công tác cán bộ”. Sự vận dụng nguyên tắc này ở mỗi cấp cũng có tính chất tương đối. Do đó, ở mỗi cấp khi xây dựng quy chế, quy định cần làm rõ loại công việc nào phải do tập thể cấp ủy bàn bạc quyết định; loại công việc nào do CNPT giải quyết...; làm rõ chế độ báo cáo, kiến nghị, đề xuất khi được phân công phụ trách một nhiệm vụ nào đó. Sự minh bạch, rõ ràng của quy định cũng là cơ sở để CB, ĐV, nhân dân giám sát, góp ý cho cán bộ lãnh đạo, tổ chức có thẩm quyền kịp thời điều chỉnh những sơ hở của chủ trương, nghị quyết cũng như khuyết điểm, sai phạm của CB, ĐV. - Tăng cường sự chỉ đạo của tổ chức Đảng cấp trên. Các cấp ủy cần duy trì tốt chế độ lãnh đạo có kiểm tra để giúp tổ chức Đảng cấp dưới hoạt động đúng hướng, kịp thời khắc phục các khuyết điểm, sai phạm. Thực tiễn cho thấy, khi tổ chức Đảng trong sạch, vững mạnh thì việc thực hiện các nguyên tắc tổ chức luôn được giữ vững, có nền nếp, nội bộ đoàn kết thống nhất; CB, ĐV luôn giữ vững phẩm chất, đạo đức lối sống. Khi tổ chức Đảng mất sức chiến đấu thì các dấu hiệu vi phạm kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước là khó tránh. Bởi vậy đặt ra cho các cấp ủy đảng phải thường xuyên giám sát, chỉ đạo, kiểm tra để giáo dục, ngăn chặn các dấu hiệu vi phạm của cấp ủy, CB, ĐV, của tổ chức Đảng cấp dưới khi mới manh nha dấu hiệu vi phạm, nhất là biểu hiện vi phạm nguyên tắc TTDC, mất đoàn kết; độc đoán, chuyên quyền. Không để các dấu hiệu đó trở thành bản chất, thao túng làm biến dạng TTLĐ, rốt cuộc mọi quyết định đều thuộc về cá nhân người đứng đầu cấp ủy. Định kỳ tổng kết rút kinh nghiệm việc thực hiện nguyên tắc TTLĐ, CNPT, giúp các cấp ủy Đảng tham khảo, vận dụng một cách tốt nhất. - Tạo điều kiện cho quần chúng tham gia giám sát tổ chức Đảng, CB, ĐV. Bởi theo Hồ Chủ tịch: Họ chẳng những trông thấy những người tốt, việc tốt, mà họ cũng trông thấy những người xấu, việc xấu trong Đảng. Mọi hoạt động của cấp ủy, CB, ĐV đều tác động tới đối tượng lãnh đạo - quần chúng nhân dân, do đó họ có khả năng để nhận xét, đánh giá ưu, khuyết điểm trong hoạt động lãnh đạo của cấp ủy, CB, ĐV. Cần “xây dựng quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc...và nhân dân đối với việc hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách, quyết định lớn của Đảng và việc tổ chức thực hiện, kể cả đối với công tác tổ chức và cán bộ”. T.S Nguyễn Thế Tư