Quảng Trị từng trang viết yêu thương

Nói đến Quảng Trị tôi nhớ ngay tới bài hát Xa khơi của Nguyễn Tài Tuệ và người con gái quê làng Mai Xá (Gio Mai, Gio Linh) hát rất hay bài này. Chị là Tân Nhân, giọng nữ cao, trong veo và da diết. Bài hát ấy như sinh ra để dành cho chị. Hát trong ngày đất nước còn chiến tranh, Bến Hải hóa thành con sông giới tuyến. Biết rằng, “Trời vẫn xanh một màu xanh Quảng Trị/Tận chân trời mây núi có chia đâu” như thi sĩ Tế Hanh đã thổ lộ trong thơ mà vẫn nao lòng, xa xót, âu lo.

Tượng đài Thành Cổ -Ảnh:TRÀ THIẾT

Xa khơi như một thông điệp hòa bình được cất lên từ nửa thế kỷ trước. Nỗi “ngày Bắc đêm Nam” giờ đây chỉ còn là hồi ức của dân tộc nhưng khi nhắc tới biết bao người còn bâng khuâng. Nỗi buồn thăm thẳm và khát vọng mênh mang. Xa khơi, đâu chỉ là một bản tình ca mà đó là khúc nguyện hòa bình có sức sống lâu bền.

Bắt đầu từ Quảng Trị. Tại sao tôi lại nói vậy, mặc dầu nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ động bút viết Xa khơi ở miền Bắc? Bởi vì, ý tưởng viết một ca khúc mang tầm vóc biển cả bao la nhưng thẳm sâu trong ấy vẫn là tình yêu quê hương đất nước, tình yêu cuộc đời từ chuyến đi thực tế của ông ở Vĩnh Linh, Quảng Trị vào năm 1958.

Đây nữa, tôi nhớ, mẹ mang nhịp cầu ở vĩ tuyến 17 về cho tôi từ lời ca và giai điệu lắng buồn. Như một khúc ru, một điệu hò vắt qua nắng gió miền Trung. Bài hát “Câu hò bên bờ Hiền Lương” của Hoàng Hiệp tôi nghe từ hồi chưa vào lớp 1. Hò ơ...dù cho bến cách sông ngăn, dễ gì chặn được duyên anh với nàng.

Rẽ mây cho sáng trăng vàng, khai sông nối bến cho nàng về anh. Lúc đó, tôi chưa hiểu được ý nghĩa của bài hát càng chưa thấm chạm nỗi đau bến cách sông ngăn nhưng hình như cũng đã buồn lây bởi lời ca của mẹtừ chiếc võng đay kẽo kẹt đu đưa trong ngôi nhà tranh ở bên cửa Gianh (Quảng Bình).

Cũng như Xa khơi, Câu hò bên bờ Hiền Lương góp vào hành trang cuộc đời tôi những giai điệu đẹp. Càng ngày tôi càng thấm thía, không thể nói khác được, khát vọng bình yên và đoàn tụ chẳng của riêng ai, chẳng của bên tham chiến nào cả. Nó là giai điệu hòa bình của dân tộc đã cất lên từ đây, mảnh đất Quảng Trị yêu thương và đau thương này.

Tôi vẫn chưa hết ngỡ ngàng khi biết rằng Quảng Trị, mảnh đất không rộng, người không đông, kinh tế chỉ đang ở ngưỡng trung bình của Việt Nam, khí hậu khắc nghiệt, luôn xảy ra thiên tai lại là nơi có nhiều nghĩa trang liệt sĩ hơn cả ở nước ta. Bảy mươi hai nghĩa trang liệt sĩ trong đó có hai địa chỉ được xếp hạng quốc gia là nghĩa trang Trường Sơn và Đường 9. Chẳng ai mong, chẳng ai tự hào về điều ấy cả.

Nhưng lịch sử vẫn là lịch sử, Quảng Trị đã từng gánh vác khốc liệt và đau thương của một cuộc chiến kéo dài hai mươi mốt năm bởi vị trí “tuyến đầu”. Cả hai phía ta và địch đều nhận thức được tầm quan trọng của mảnh đất hẹp nóng như rang bởi mùa gió phơn quái ác và sự dầm dề dai dẳng của mùa mưa nơi này vì nó là chỗ tiếp giáp giữa hai chế độ.

Cuộc đối đầu kết thúc cách đây năm mươi năm, non sông thanh bình đã liền một dải nhưng Quảng Trị cũng đã trở thành bảo tàng chiến tranh chứa đủ mọi sắc thái, cung bậc, vật thể, phi vật thể trái ngược nhau.

Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải -Ảnh: HOÀNG TÁO

Hòa bình, tôi nghe tiếng gọi ấy từ hàng nghìn nấm mộ chiến tranh, ở ngay chính nơi tôi đang sống và viết. Trong sự giao hòa cảm động của hai thế giới, một nửa là tâm linh, một nửa là đời thực ta nghe rõ dòng chung chấp chới ánh sáng hòa bình. Từ Trường Sơn, Đường 9. Thành Cổ, Đôi bờ Hiền Lương, Địa đạo Vịnh Mốc, Thành Tân Sở, Nhà tù Lao Bảo, Làng Vây...

Ở đâu cũng đằm sâu hai tiếng hòa bình. Hòa bình là biểu tượng xứng đáng nhất của mảnh đất Quảng Trị. Vùng đất nhiều đau thương này xứng đáng để thay mặt cho dân tộc Việt Nam nói về hòa bình một cách trung thực và thiết tha nhất.

Mùa thu 2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đến Quảng Trị. Thành Cổ Quảng Trị, Nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, Đường 9, Khu lưu niệm cố Tổng Bí thư Lê Duẩn, đảo Cồn Cỏ anh hùng...là những địa chỉ đỏ in dấu chân người đứng đầu Đảng ta hiện nay.

Trong lưu bút ở Khu lưu niệm cố Tổng Bí thư Lê Duẩn đồng, chí Tô Lâm đã ghi: “Chúng tôi nguyện tiếp tục phấn đấu theo sự nghiệp và mong ước, chỉ dẫn lãnh đạo của đồng chí Lê Duẩn để xây dựng đất nước Việt Nam thống nhất, độc lập, tự do và hùng cường.”

Niềm tin và những hy vọng mới mẻ cho mảnh đất mang nhiều dấu tích chiến tranh khốc liệt được bừng sáng hơn từ đây. Khi Hành lang kinh tế Đông- Tây sẽ được mở rộng không gian phát triển về phía Tây; quốc lộ 15D sớm hoàn thành nối cảng biển Mỹ Thủy tới cửa khẩu quốc tế La Lay và tuyến cao tốc Cam Lộ-Lao Bảo sẽ có phương án đầu tư xây dựng.

Đây nữa, các dự án điện gió ở đất liền và ngoài khơi, điện mặt trời, điện khí LNG sẽ được nghiên cứu bổ sung quy hoạch, phát triển ở Quảng Trị. Như sự tri ân với quá khứ bi tráng thiêng liêng, một bảo tàng cấp quốc gia mang tên “Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình” sẽ sớm được nghiên cứu, xây dựng trên mảnh đất này.

Đề án phát triển đảo thép-đảo ngọc Cồn Cỏ mạnh về kinh tế, vững về quốc phòng, an ninh cũng như sớm triển khai thí điểm mô hình Khu kinh tế thương mại xuyên biên giới chung Lao Bảo (Việt Nam)-Densavan (Lào) đã được bàn tới.

Trước đó, như ai cũng biết sân bay Quảng Trị đã được khởi công xây dựng. Bây giờ, nói quê hương ta cất cánh có lẽ còn sớm quá nhưng những gì đã được đề cập đến đã đủ phác thảo về tương lai tươi sáng của vùng đất hẹp miền Trung từng đi qua cuộc chiến tranh tàn khốc nhất của dân tộc trong thế kỷ 20.

Có lẽ từ những cảm nhận về chiến tranh và hòa bình bắt nhịp vào cuộc sống hôm nay khi Quảng Trị cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới mà vùng đất linh thiêng này luôn thôi thúc tôi sáng tác. Một Quảng Trị từ đau thương đứng dậy và từ đó vươn mình vào tương lai bằng tình yêu và nghị lực cùng những sáng tạo mới. Để cho mảnh đất này không chỉ linh thiêng mà còn là nơi đáng sống trên đất nước ta.

Quá khứ vẫn không bị mất đi trong hiện tại, hay nói cách khác truyền thống giữ nước vẫn truyền dẫn năng lượng vào công cuộc dựng xây và bảo vệ Tổ quốc hôm nay. Tuy nhiên, viết về cái hay cái đẹp của cuộc sống không có nghĩa là ta làm ngơ bỏ qua những điều dở, điều xấu nhất là những biểu hiện của tham nhũng, lãng phí, cục bộ địa phương, chia rẽ bè phái, lợi ích nhóm...Trong hành trình chuyển đổi số, nhà báo phải tự vượt qua mình, tiếp cận và thực hành phong cách làm báo hiện đại, nhanh nhạy và cẩn trọng, trực tiếp và trung thực, đa chiều và mới mẻ.

Bước ra từ chiến tranh khốc liệt với rất nhiều đổ nát tan hoang, nhiều thương đau không kể xiết, Quảng Trị đang từng ngày đổi mới. Những nét đẹp về phẩm chất căn tính của người Quảng Trị hầu như vẫn được giữ nguyên.

Viết về Quảng Trị nên làm nổi bật “chất Quảng Trị” trong tác phẩm văn học, báo chí của mình. Niềm thôi thúc viết về Quảng Trị, cho Quảng Trị, vì Quảng Trị vẫn còn nguyên vẹn trong tôi. Tin chắc rằng nhiều nhà văn, nhà báo cũng chung suy nghĩ như tôi. Bởi một lý do rất giản dị. Chúng ta yêu Quảng Trị.

Nguyễn Hữu Quý