Chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa

Lịch sử dân tộc đã để lại trên mảnh đất Quảng Trị một hệ thống di tích lịch sử chiến tranh cách mạng phong phú về số lượng, đa dạng về nội dung. Đây là tiềm năng, lợi thế để tỉnh khai thác và phát triển du lịch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, thời gian qua, tỉnh đã và đang triển khai nhiều giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa hiện có.

Di tích Nhà tù Lao Bảo - Ảnh: M.L

Hiện nay, Quảng Trị có hơn 500 di tích đã được xếp hạng các cấp, trong đó có 4 di tích quốc gia đặc biệt (gồm 28 điểm di tích thành phần), 20 di tích quốc gia (gồm 57 điểm di tích thành phần) và 476 di tích cấp tỉnh.

Hệ thống di tích của tỉnh Quảng Trị đã phản ánh một cách đầy đủ, phong phú về vùng đất anh hùng trong quá trình mở mang bờ cõi, dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Quảng Trị còn có nhiều di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc như các lễ hội: Chợ Đình Bích La, Cầu ngư, Thống nhất non sông, hoa đăng trên sông Thạch Hãn, A riêu ping của đồng bào Pa Kô...Sức hấp dẫn của các điểm đến đã góp phần thúc đẩy phát triển du lịch, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân và kinh doanh, thúc đẩy phát triển KT-XH địa phương.

Xác định công tác bảo tồn, tôn tạo di tích và trên cơ sở lợi thế của hệ thống di tích lịch sử chiến tranh cách mạng mang tính độc đáo, riêng có của tỉnh, Quảng Trị gắn công tác đầu tư bảo tồn, tôn tạo di tích với công tác phát triển kinh tế du lịch, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng và tiến tới trở thành ngành kinh tế mũi nhọn như tinh thần Nghị quyết 08-NQ/TW ngày 16/1/2017 của Bộ Chính trị.

Nhờ vậy, đến nay toàn tỉnh có 11 di tích quốc gia đặc biệt và di tích quốc gia được đầu tư từ ngân sách nhà nước thuộc dự án “Quy hoạch tổng thể đầu tư tôn tạo di tích lịch sử văn hóa tỉnh Quảng Trị” của Chính phủ và từ các nguồn xã hội hoá gồm: Di tích quốc gia đặc biệt Thành Cổ Quảng Trị, Địa đạo Vịnh Mốc và hệ thống làng hầm Vĩnh Linh, Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải, Khu trụ sở Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, Khu lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn, Sân bay Tà Cơn, Nhà tù Lao Bảo, Cầu treo Bến Tắt, Đình làng Hà Thượng, Đình làng Câu Nhi và Địa điểm vụ thảm sát Mỹ Thủy.

Đặc biệt, năm 2021, Nhà trưng bày bổ sung di tích Thành Cổ Quảng Trị và di tích Khu lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn, di tích Địa đạo Vịnh Mốc đã được trung ương chấp thuận chủ trương đầu tư theo nguồn vốn đầu tư công giai đoạn 2021 - 2025 với tổng kinh phí dự toán hơn 100 tỉ đồng. HĐND tỉnh ban hành nghị quyết đầu tư, bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp hệ thống di tích lịch sử văn hóa tỉnh Quảng Trị, giai đoạn 2022-2025, với tổng kinh phí hơn 43 tỉ đồng.

Năm 2022, di tích Thành Cổ Quảng Trị và di tích Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải đã được trung ương chấp thuận chủ trương đầu tư theo nguồn vốn đầu tư công trong “Chương trình bảo tồn và phát huy bền vững giá trị di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2025” với tổng kinh phí 170 tỉ đồng; Tập đoàn T&T đầu tư xây dựng công trình điện chiếu sáng với kinh phí 65 tỉ đồng.

Hiện nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ quan trọng như: xây dựng đề án Bảo tàng quốc gia “Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình” tại Quảng Trị. Triển khai thực hiện nhiệm vụ quy hoạch của 2 di tích quốc gia đặc biệt sau khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải, Cảng Quân sự Đông Hà).

Phối hợp Sở Tài chính thẩm định dự toán lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Địa đạo Vịnh Mốc và hệ thống làng hầm Vĩnh Linh. Phối hợp Cục Di sản văn hóa triển khai lập quy hoạch di tích quốc gia đặc biệt Thành Cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972.

Tham mưu UBND tỉnh ban hành Quyết định phân cấp quản lý các di tích - danh thắng đã được xếp hạng trên địa bàn tỉnh Quảng Trị/ Quyết định ban hành Quy chế quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích trên địa bàn tỉnh.

Đối với các di tích cấp tỉnh được phân cấp cho UBND huyện, thị xã, thành phố quản lý, hằng năm chính quyền các địa phương tùy theo nguồn lực ngân sách để xây dựng kế hoạch, phương án bố trí ngân sách và các nguồn vốn huy động từ sự tài trợ, đóng góp của Nhân dân và xã hội hóa để đầu tư, tôn tạo, xây dựng khuôn viên, bia, biển, cắm mốc chỉ giới nhằm phát huy tác dụng trong xây dựng KT-XH và giáo dục truyền thống cách mạng ở địa phương.

Bên cạnh công tác đầu tư, bảo tồn, tôn tạo di tích, công tác quy hoạch di tích luôn được quan tâm và hiện đang được ưu tiên đầu tư, đặc biệt là các di tích quốc gia đặc biệt và các di tích quốc gia quan trọng có lợi thế trong phát triển kinh tế du lịch.

Với sự quan tâm đầu tư của Nhà nước cũng như từ các nguồn xã hội hóa, hệ thống di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đã từng bước được đầu tư bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp. Công tác phát huy giá trị di tích trong phát triển kinh tế - xã hội được đặc biệt chú trọng khai thác. Công tác bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể được quan tâm. Năm 2020, UBND tỉnh ban hành quyết định phê duyệt Đề án bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể truyền thống tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2020 - 2030.

Giai đoạn 2022-2024, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2025 và Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chính phủ đã bố trí nhiều kinh phí cho tỉnh Quảng Trị thực hiện nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa. Đặc biệt, năm 2024, Lễ hội Vì Hòa bình được tổ chức thành công tôn vinh các giá trị hòa bình, chuyển tải thông điệp yêu chuộng hòa bình của Nhân dân Việt Nam và nhân loại yêu chuộng hòa bình trên thế giới.

Để thực hiện có hiệu quả việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong công tác phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong những năm tới, Quảng Trị xác định bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa là sự nghiệp của toàn dân, Nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Huy động tối đa các nguồn lực cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa; tạo điều kiện cho các tầng lớp nhân dân tham gia bảo vệ, gìn giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Phát huy vai trò của các cấp chính quyền, các tổ chức, đoàn thể trong việc thực hiện nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng, ý thức, trách nhiệm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong cộng đồng.

Làm tốt công tác quy hoạch gắn với khai thác phát triển du lịch, tạo sự phát triển bền vững, tránh những biểu hiện tự phát, manh mún, tùy tiện xây mới làm biến dạng, xâm hại di tích trong khai thác phát triển du lịch. Đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài đóng góp, tài trợ cho công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Triển khai thực hiện công tác liên doanh, liên kết công tư trong đầu tư bảo tồn, tôn tạo và khai thác phát triển du lịch đối với các di sản có tiềm năng, lợi thế.

Minh Long