Phát triển nhanh nguồn nhân lực - khâu đột phá để tái cơ cấu nền kinh tế

(QT) - Đảng ta khẳng định: “Con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển”. Chính vì thế, để thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI xác định ba khâu đột phá, gồm: hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; phát triển nhanh nguồn nhân lực và xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ. Trong đó, phát triển nguồn nhân lực vừa là yêu cầu cấp bách vừa là nhiệm vụ lâu dài theo tiến trình phát triển của tri thức nhân loại.

Trong điều kiện kinh tế tri thức và khoa học - công nghệ phát triển nhanh chóng như hiện nay, chúng ta có thể tận dụng thời cơ, ứng dụng những thành tựu của khoa học, công nghệ hiện đại để vươn lên tránh nguy cơ tụt hậu và tạo ra sự phát triển nhanh, bền vững. Nhưng điều đó chỉ trở thành hiện thực khi chúng ta có một nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng được với phát triển và ứng dụng của khoa học, công nghệ mới, tiên tiến, đẩy nhanh tiến trình CNH, HĐH của kinh tế tỉnh Quảng Trị.

Trong khâu đột phá này việc đặt phát triển nguồn nhân lực gắn kết với việc phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ thể hiện tính hướng đích của sự phát triển khoa học - công nghệ, bảo đảm chuyển tiềm năng trí tuệ của nguồn nhân lực thành động lực then chốt của quá trình phát triển nhanh và bền vững. Xét đến cùng, đây là khâu quan trọng nhất trong ba khâu đột phá, có vai trò chi phối việc thực hiện các đột phá khác, vì chính con người tạo ra và thực thi thể chế, xây dựng bộ máy, quy hoạch và phát triển kết cấu hạ tầng. Thực hiện tốt khâu đột phá này sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp, có ảnh hưởng quyết định đến việc xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý, hiện đại. Đánh giá thực trạng nguồn nhân lực nước ta cho thấy, sau hơn 25 năm đổi mới với nhiều nỗ lực, nguồn nhân lực nước ta đã đạt những thành tựu đáng kể. Trình độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ thuật, thể lực của con người Việt Nam đã từng bước được nâng lên. Nguồn lao động nước ta rất dồi dào, lao động từ 18 đến 34 tuổi chiếm đến 25% lực lượng lao động. Tỉnh Quảng Trị có dân số 600 ngàn người, trong đó độ tuổi lao động có gần 318 ngàn người. Thông qua nguồn kinh phí Chương trình mục tiêu quốc gia giáo dục - đào tạo do Trung ương hỗ trợ 20,870 tỷ đồng, 5 năm qua Quảng Trị đã tổ chức đào tạo nghề thường xuyên, đào tạo nghề với trình độ sơ cấp cho 28.167 người, trong đó 25.629 lao động nông thôn, dân tộc thiểu số, người tàn tật và 2.538 lao động là người nghèo. Bình quân mỗi năm tạo việc làm mới từ 8.200 - 8.500 lao động, trong đó có khoảng 73% lao động ở khu vực nông thôn. Nhờ vậy mà công tác đào tạo, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực của tỉnh không ngừng được tăng từ 15% năm 2005 lên 22% năm 2010 và cuối năm 2011 dự kiến tăng 25%. Cùng với nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nói chung và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của tỉnh nói riêng, khâu quy hoạch công tác cán bộ được chú trọng. Cụ thể số lượng cán bộ được quy hoạch tăng: so với giai đoạn 2005 - 2010 thì giai đoạn 2010 - 2015 quy hoạch BCH Đảng bộ tỉnh tăng 20 đồng chí, Ban Thường vụ Tỉnh ủy tăng 7 đồng chí; BCH Đảng bộ cấp huyện tăng 75 đồng chí, lãnh đạo sở, ban, ngành và tương đương tăng 87 đồng chí. Chất lượng cán bộ quy hoạch được nâng cao: quy hoạch BCH Đảng bộ tỉnh có trình độ đại học tăng 8,8%; thạc sĩ, tiến sĩ tăng 155,6%; cao cấp, cử nhân chính trị tăng 25,5%. Quy hoạch BCH Đảng bộ cấp huyện có trình độ đại học tăng 43,2%; thạc sĩ, tiến sĩ tăng 81,8%; cao cấp, cử nhân chính trị tăng 59,2%. Tuy nhiên so với yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế thì nguồn lao động của nước ta nói chung và tỉnh ta nói riêng còn bộc lộ nhiều yếu kém cần khắc phục. Đó là nguồn nhân lực dồi dào nhưng chất lượng còn thấp dẫn đến tình trạng mâu thuẫn giữa lượng và chất, phần lớn lao động không có trình độ chuyên môn kỹ thuật; trình độ năng lực tổ chức, quản lý, điều hành còn hạn chế, thiếu kinh nghiệm; tính kỷ luật chưa cao, năng suất lao động hiện nay thấp hơn nhiều so với các tỉnh và các nước trong khu vực. Phân bố lao động theo ngành và vùng chưa hợp lý và không đồng đều. Thu nhập của người lao động thấp, tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm còn tương đối cao, an sinh xã hội chưa phát triển. Nguồn lao động tăng nhanh tạo nên sức ép lớn về việc làm. Sự kết hợp, bổ sung, đan xen giữa nguồn nhân lực từ nông dân, công nhân, trí thức…chưa tốt, thiếu sự cộng lực để cùng nhau thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Hơn nữa, bối cảnh thế giới hiện nay hết sức phức tạp. Nhiều vấn đề toàn cầu như an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, dịch bệnh....đòi hỏi phải giải quyết. Khoa học - công nghệ và kinh tế tri thức đang diễn ra mạnh mẽ đặt ra yêu cầu khách quan phải có nguồn nhân lực tương xứng. Tất cả những vấn đề này đòi hỏi mỗi tỉnh cùng với cả nước phải có chiến lược khai thác tốt nhất mọi nguồn lực sẵn có, trong đó nguồn lực con người, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao chính là sức mạnh nội sinh và là nguồn lực quyết định nhất. Nhằm phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, Đại hội XI đã nêu ra một số giải pháp căn bản, đó là: xây dựng và hoàn thiện hệ thống giá trị của con người Việt Nam trong thời đại mới; đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân; nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội. Xuất phát từ thực trạng và yêu cầu phát triển nguồn nhân lực đáp ứng thời kỳ CNH, HĐH, thúc đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế cũng như việc cụ thể hoá các giải pháp trên, những vấn đề cơ bản cần quan tâm giải quyết ở tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới là: Trước hết, phát triển giáo dục - đào tạo, không ngừng nâng cao trình độ học vấn. Trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay, phát triển nguồn nhân lực chính là đầu tư cho con người thông qua các hoạt động giáo dục, đào tạo, dạy nghề, chăm sóc sức khỏe, tạo việc làm, an sinh xã hội...Nhà nước phải có kế hoạch phối hợp tạo nguồn nhân lực từ nông dân, công nhân, trí thức; có kế hoạch khai thác, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng các nguồn nhân lực phù hợp. Tăng cường nguồn tài chính, cơ sở vật chất kỹ thuật cho giáo dục - đào tạo. Phát triển đội ngũ nhà giáo, đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục - đào tạo. Điều chỉnh cơ cấu và nâng cao chất lượng của nguồn lao động trên cơ sở đa dạng hoá, chuẩn hóa và hiện đại hoá các cơ sở dạy nghề, ngành nghề đào tạo, trình độ và phương thức đào tạo. Thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế để tạo thêm nhiều việc làm, giảm thất nghiệp. Phát triển các vùng kinh tế, khu công nghiệp, đa dạng hóa ngành nghề nhằm thu hút và phân phối lại lực lượng lao động, đồng thời quan tâm đến các ngành sử dụng nhiều lao động. Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, kinh tế trang trại, hợp tác xã...Cần phát triển những ngành nông - lâm - ngư nghiệp cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nhằm khôi phục và hình thành các làng nghề truyền thống, xây dựng và mở rộng quy mô các cơ sở chế biến nông - lâm - thuỷ - hải sản. Thực hiện có hiệu quả các biện pháp giảm tốc độ tăng dân số và nâng cao chất lượng dân số, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Mở những đợt tuyên truyền rộng rãi, thấm sâu vào lòng người về nguồn nhân lực, chất lượng cuộc sống, thông tin về học tập, giáo dục ngành nghề trong các tầng lớp nhân dân, nhất là trong thanh niên, học sinh. Tạo lập thị trường lao động và tăng cường quản lý nhà nước đối với thị trường lao động. Tạo lập thị trường cần phải quan tâm tới nội dung, các nhân tố tạo cung, tạo cầu và mối quan hệ giữa chúng, cần có các tổ chức giới thiệu việc làm cho người lao động, giảm thiểu thất nghiệp, đồng thời quy hoạch và đầu tư hệ thống cơ sở giới thiệu việc làm ở địa phương, sử dụng công nghệ thông tin hiện đại để thực hiện giao dịch lành mạnh và hiệu quả. Đảng và Nhà nước cần có chính sách rõ ràng, minh bạch, đúng đắn đối với việc sử dụng, trọng dụng nhân tài. Xác định và phát hiện nhân tài trong các tầng lớp nhân dân. Đổi mới công tác cán bộ thực sự khách quan, công khai minh bạch. Có cơ chế phát huy quyền làm chủ của nhân dân thực thi kiểm tra, giám sát công tác cán bộ, có chế tài xử lý nghiêm minh những vi phạm công tác cán bộ. Trong điều kiện kinh tế tri thức và khoa học - công nghệ phát triển nhanh chóng như hiện nay, chúng ta có thể tận dụng thời cơ, ứng dụng những thành tựu của khoa học, công nghệ hiện đại để vươn lên tránh nguy cơ tụt hậu và tạo ra sự phát triển nhanh, bền vững. Nhưng điều đó chỉ trở thành hiện thực khi chúng ta có một nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng được với phát triển và ứng dụng của khoa học, công nghệ mới, tiên tiến, đẩy nhanh tiến trình CNH, HĐH của kinh tế tỉnh Quảng Trị. NGUYỄN QUỐC THANH