Phá thế độc đạo cho hạ tầng giao thông miền núi Quảng Trị. Bài 1: “Đường cứu hộ, cứu nạn”- Nhìn từ trận lũ lịch sử

QTO - Sau đợt mưa lũ lịch sử vào tháng 10/2020, những tuyến đường độc đạo vào nhiều xã miền núi của các huyện Hướng Hóa, Đakrông, Vĩnh Linh...bị sạt lở nghiêm trọng gây cản trở công tác cứu hộ, cứu nạn. Từ đây, vấn đề đầu tư sửa chữa, nâng cấp và xây dựng thêm các tuyến đường nhằm phá thế độc đạo của những tuyến đường hiện có để phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng-an ninh, cứu hộ, cứu nạn và tăng khả năng kết nối khu vực cho hạ tầng giao thông miền núi Quảng Trị đặt ra hết sức bức thiết.

Lực lượng cứu hộ vượt qua điểm sạt lở trên đường Hồ Chí Minh nhánh Tây trong đợt lũ lịch sử tháng 10/2020 - Ảnh: L.T

Ám ảnh về trận lũ kinh hoàng

Chúng tôi đến xã Hướng Việt vào thời điểm những ngày đỉnh điểm của đợt nắng nóng cuối tháng 6/2021. Đường vào xã mùa này tuy thuận lợi nhưng hai bên đường, chứng tích của đợt mưa lũ lịch sử tháng 10/2020 vẫn còn hiện hữu. Những quả đồi biến dạng, bị khoét nham nhở... thỉnh thoảng lại hiện ra trên cung đường Hồ Chí Minh nhánh Tây dẫn vào xã.

9 tháng đã trôi qua, nhưng trận lũ lịch sử đó đến nay vẫn còn là nỗi ám ảnh kinh hoàng đối với Chủ tịch UBND xã Hướng Việt Hồ Văn Sinh. Ông là một trong những người bị thương do nước lũ cuốn trôi khi cùng đoàn cán bộ xã đi tìm nhóm người dân của địa phương bị mất tích trong mưa lũ. Ông Sinh nhớ lại: “Đoàn tìm kiếm cứu nạn do tôi trực tiếp dẫn đầu. Khi qua cầu tràn trên đường Hồ Chí Minh nhánh Tây thì nước lũ dâng cao cuốn trôi các thành viên trong đoàn. Tôi bị lũ cuốn trôi cách địa điểm ban đầu 30 - 40 m, phải đến sáng hôm sau mới được cứu trong tình trạng gãy chân trái, hôn mê. Trong đoàn có Thượng úy Trương Văn Thắng, công an xã hy sinh; Đại úy Lê Văn Dùy, cán bộ biên phòng tăng cường về làm Phó Bí thư Đảng ủy xã bị thương nặng, còn 4 người khác bị lũ cuốn mất tích. Tình thế lúc này rất khẩn cấp nhưng lực lượng cứu nạn bên ngoài vẫn không tiếp cận ngay được hiện trường”.

Do thời tiết liên tục mưa to, gió lớn nên tuyến đường Hồ Chí Minh nhánh Tây đi vào xã bị sạt lở nghiêm trọng, ách tắc nhiều điểm. Xã Hướng Việt bị chia cắt, cô lập nhiều ngày. Sau rất nhiều phương án được đưa ra, một tổ công tác của huyện Hướng Hóa đi bộ xẻ rừng từ xã Hướng Phùng, vòng qua sát biên giới Việt - Lào rồi men theo bờ sông Sê Băng Hiêng đi đến chân núi Tà Rùng. Từ đây, đoàn tiếp tục băng suối, leo ngược lên núi Tà Rùng đến Hướng Việt để đưa thi thể đồng chí Thắng ra ngoài tổ chức lễ truy điệu, đồng thời tiếp tế lương thực, nước uống, thuốc men sơ cứu cho những người bị nạn. Sau đó, Bộ Quốc phòng đã hai lần điều máy bay trực thăng tiếp tế lương thực, thực phẩm cho người dân địa phương, đồng thời đưa ông Sinh và Đại úy Dùy vào cấp cứu, điều trị ở Bệnh viện Trung ương Huế. “Đến nay, sức khỏe của tôi vẫn chưa bình phục, chân trái bị gãy vẫn còn bắt vít chưa tháo được nên đi lại rất khó khăn”, ông Sinh chia sẻ.

Địa hình phức tạp khiến các công trình giao thông ở miền núi nhanh xuống cấp, hư hỏng -Ảnh: L.T

Cũng trên tuyến đường này, vào thời điểm đó xảy ra vụ sạt lở đất kinh hoàng vùi lấp 22 cán bộ, chiến sĩ Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 337 ở xã Hướng Phùng. Lúc bấy giờ, việc di chuyển trên tuyến đường Hồ Chí Minh nhánh Tây để vào hiện trường vụ tai nạn trở thành mối quan tâm đặc biệt của cả nước. Một khối lượng đất, đá khổng lồ từ các quả đồi ngấm no nước sạt lở từ taluy dương qua taluy âm dồn xuống mặt đường, kéo dài hàng trăm mét, gây ách tắc toàn tuyến. “Ngay khi nhận được thông tin, vào 3 giờ sáng ngày 18/10/2020, UBND tỉnh họp khẩn và tổ chức đoàn công tác tức tốc lên đường đến địa bàn huyện Hướng Hóa. Tỉnh thành lập Sở chỉ huy tiền phương tại huyện Hướng Hóa để tổ chức cứu hộ, cứu nạn, vậy nhưng đến trưa cùng ngày đoàn cứu hộ vẫn phải nhích từng chút một vào hiện trường”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Đức Tiến nhớ lại.

Đường Hồ Chí Minh nhánh Tây là con đường duy nhất vào được hiện trường vụ tai nạn nhưng từ thị trấn Khe Sanh vào xã Hướng Phùng chỉ hơn 20 km lại có 5-6 điểm sạt lở nặng. Đặc biệt, tại Km 222+100 của tuyến đường này, hàng ngàn khối đất đá đổ sập chắn ngang giữa đường gây ách tắc hoàn toàn. Khu vực này cách hiện trường khoảng 3 km, việc tiếp cận gặp rất nhiều khó khăn. “Lúc bấy giờ, Trung tướng Nguyễn Tân Cương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng và Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT) Lê Đình Thọ có mặt tại huyện Hướng Hóa trực tiếp chỉ đạo công tác ứng cứu. Quảng Trị đã tập trung tất cả các nguồn lực, làm việc xuyên đêm để giải phóng ngàn hàng mét khối đất đá để sáng hôm sau thông đường, đưa các nạn nhân về thành phố Đông Hà tổ chức tang lễ, ông Tiến cho biết thêm.

Cơn lũ lịch sử tháng 10/2020 cũng đã nhấn chìm xã Ba Lòng, huyện Đakrông trong biển nước nhiều ngày liền. Lúc này, tuyến đường ĐT.588a-là tuyến đường độc đạo nối từ Ba Lòng lên thị trấn Krông Klang - bị chia cắt hoàn toàn. Sau nhiều ngày bị nước lũ bao vây tứ bề, người dân nơi đây gần như kiệt quệ. Chủ tịch UBND huyện Đakrông Thái Ngọc Châu chia sẻ: “Huyện phải thuê một người lái đò giỏi nhất vùng chèo đò dọc theo sông Ba Lòng để tiếp tế lương thực cho người dân và nhiên liệu cho địa phương vận hành máy nổ duy trì thông tin liên lạc. Lũ dâng cao, việc dùng đò đi vào Ba Lòng là vô cùng mạo hiểm nhưng tình huống khẩn cấp nên buộc phải thực hiện phương án này”.

Yêu cầu bức thiết từ thực tiễn

Sau mùa mưa lũ năm 2020, hạ tầng giao thông miền núi Quảng Trị bị thiệt hại nặng nề. Hầu hết các tuyến đường đều bị sạt taluy dương, xói lở taluy âm, nhiều đoạn bị đứt gãy, nền đường bị cuốn trôi; các cầu cống bị hư hỏng nặng, thậm chí cuốn trôi đến nay vẫn chưa thể khắc phục được. Một số tuyến đường độc đạo như Quốc lộ (QL) 9, đường Hồ Chí Minh nhánh Tây, QL 15D lên Cửa khẩu quốc tế (CKQT) La Lay; đường ĐT.571 qua xã Vĩnh Ô, ĐT.586 qua vùng Lìa, ĐT.587 qua xã Húc, ĐT.588a qua xã Ba Lòng... bị phá hủy nghiêm trọng. Tổng thiệt hại do tác động của mưa lũ năm 2020 đối với hạ tầng giao thông khu vực miền núi Quảng Trị khoảng 600 tỉ đồng, trong đó trên tuyến QL khoảng 250 tỉ, các tuyến đường tỉnh khoảng 210 tỉ và đường địa phương khoảng 140 tỉ đồng.

Những con số thiệt hại trên cũng chỉ là câu chuyện “đến hẹn lại lên” khi thiên tai năm nào cũng diễn ra trên vùng đất này. Vì thế, đợt mưa lũ năm 2020 tiếp tục đặt ra vấn đề bức thiết trong việc đầu tư nâng cấp, sửa chữa cũng như xây dựng những tuyến đường mới nhằm phá thế độc đạo cho hạ tầng giao thông miền núi Quảng Trị.

Nguyên Giám đốc Sở GTVT Quảng Trị Hoàng Quang Vinh cho hay, giữa bộn bề khó khăn của những năm đầu lập lại tỉnh (vào năm 1989), với tầm nhìn “giao thông đi trước một bước”, các thế hệ lãnh đạo tỉnh và ngành GTVT Quảng Trị đã chú trọng đến công tác quy hoạch; huy động các nguồn lực phát triển hạ tầng giao thông, trong đó có hạ tầng giao thông khu vực miền núi.

Đối với tỉnh lộ, tỉnh đã ưu tiên xây dựng mới đường Tân Long - Lìa dài 38 km (kết nối 8 xã phía Nam của huyện Hướng Hóa vào thời điểm đó là những xã còn lại của tỉnh chưa có đường ô tô vào trung tâm); đường Tà Rụt - La Lay dài 12,5 km nối từ đường Hồ Chí Minh nhánh Tây đến CKQT La Lay; cầu treo Tà Rụt dài 96 m…Đặc biệt, vào năm 1999, cầu Đakrông (dài 173,9 m, rộng 9m, tải trọng H18 - XB 60)-là cầu treo dây văng đầu tiên do ngành GTVT Việt Nam thiết kế thi công - được xây dựng, thay thế cây cầu treo cũ bị nước lũ cuốn trôi. Đến giai đoạn 2006-2010, đường vào trung tâm 3 xã còn lại của tỉnh (trên tổng số 136 xã) là Hướng Lộc dài 7,18 km, Vĩnh Ô dài 21,3 km và Hướng Sơn dài 6,4 km cũng được đầu tư xây dựng.

Qua các giai đoạn khác nhau, hạ tầng giao thông đường bộ khu vực miền núi tỉnh Quảng Trị được đầu tư xây dựng, cơ bản đáp ứng điều kiện đi lại của Nhân dân. Tuy nhiên, với diện tích khoảng 2.800 km2 (chiếm 60% diện tích toàn tỉnh); điều kiện địa hình, địa chất rất phức tạp, đồi núi cao, vực sâu; dân cư phân bố không tập trung nên việc đầu tư xây dựng các công trình giao thông khu vực miền núi rất khó khăn và tốn kém. Điều kiện ngân sách địa phương còn hạn hẹp, nguồn lực huy động sức dân ít nên việc bố trí nguồn vốn để đầu tư xây dựng các công trình giao thông khu vực miền núi khó khăn, chưa đồng bộ. Ngoài ra, do thường xuyên bị tác động tiêu cực của thiên tai gây sạt lở, hư hỏng, chia cắt, cô lập các địa bàn dân cư dẫn đến nguy hiểm trong việc đi lại của Nhân dân và khó khăn trong công tác cứu hộ, cứu nạn.

Nhằm đảm bảo khai thác lâu dài đối với hạ tầng giao thông miền núi, tỉnh Quảng Trị đã triển khai thực hiện nhiều giải pháp mang tính chiến lược. Theo đó, tỉnh đã triển khai đầu tư xây dựng đường nối từ đường Hồ Chí Minh nhánh Đông với đường Hồ Chí Minh nhánh Tây nhằm nối thông toàn tuyến N1 từ Đông sang Tây, phá thế độc đạo của tuyến đường Hồ Chí Minh nhánh Tây. Kiến nghị sớm đưa tuyến cao tốc Cam Lộ - Lao Bảo vào Đề án thực hiện xây dựng đường bộ cao tốc giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến năm 2030 để triển khai thực hiện nhằm phá thế độc đạo của QL 9 từ Cam Lộ lên CKQT Lao Bảo. Chủ động nghiên cứu, huy động các nguồn vốn để đầu tư, nâng cấp, xây dựng QL 15D nối thông toàn tuyến từ cảng biển Mỹ Thủy đến CKQT La Lay. Huy động các nguồn vốn để đầu tư, nâng cấp các tuyến ĐT.571 xã Vĩnh Ô, ĐT.586 qua vùng Lìa, ĐT.587 qua xã Húc, ĐT.588a về Ba Lòng…Triển khai dự án “Xây dựng cơ sở hạ tầng thích ứng với biến đổi khí hậu cho đồng bào dân tộc thiểu số - CRIEM” vốn ADB nhằm góp phần quan trọng cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông, đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và an sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số phía Tây tỉnh Quảng Trị.

Lâm Thanh - Phan Hoài Hương

Bài 2: Chú trọng kết nối nội vùng