Nhiều khó khăn để giảm nghèo, nâng cao thu nhập cho người dân ở các xã điểm nông thôn mới

(QT) - Xóa đói giảm nghèo, tăng thu nhập, nâng cao cuộc sống cho người dân nông thôn được xem là vấn đề then chốt của việc xây dựng nông thôn mới (NTM). Sau gần 3 năm phát động, tại các xã điểm xây dựng NTM của tỉnh Quảng Trị vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc thực hiện những tiêu chí này. Loay hoay với tiêu chí giảm nghèo Là xã điểm xây dựng NTM của tỉnh nhưng với đặc thù một xã vùng núi có 80% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số như xã Mò Ó (Đakrông) thì mục tiêu giảm hộ nghèo xuống còn 5% vào năm 2015 như lộ trình xây dựng NTM là điều quá khó khăn. Hiện xã Mò Ó có 118/421 hộ nghèo, chiếm 20,08%; 47 hộ cận nghèo, chiếm 11,6%. Anh Phan Văn Lực, Chủ tịch UBND xã Mò Ó cho biết: “Để đạt được mục tiêu giảm nghèo như tiêu chí NTM, kế hoạch đặt ra của Đảng ủy và chính quyền địa phương là giảm tỷ lệ hộ nghèo hàng năm từ 5- 7%. Để làm được điều này chúng tôi đang tích cực phối hợp với UBND huyện triển khai xây dựng 18 mô hình cam kết thoát nghèo bền vững cho 18 hộ nghèo của địa phương (trong đó: UBND huyện 10 mô hình; UBND xã 8 mô hình) theo phương án 39 của UBND huyện Đakrông bằng cách ưu tiên đầu tư các nguồn vốn lồng ghép từ chương trình NTM, 134 kéo dài, 135, vốn 30a… để đầu tư cho mỗi hộ từ 25- 30 triệu đồng/3 năm, đồng thời phân công cán bộ hướng dẫn, giúp đỡ các hộ gia đình đầu tư phát triển sản xuất, vươn lên thoát nghèo theo hình thức cuốn chiếu. Mặc dù có hướng để giảm nghèo nhưng do đặc thù của địa phương chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, phong tục tập quán cũng như trình độ nhận thức và sản xuất của người dân còn nhiều hạn chế nên mục tiêu giảm nghèo nhanh, bền vững mà chúng tôi đề ra vẫn rất khó thực hiện”.

Nâng cao thu nhập cho người dân là vấn đề then chốt của xây dựng nông thôn mới

Là một xã thuần nông, trên 90% lao động sản xuất nông nghiệp nhưng trình độ sản xuất canh tác của người dân nơi đây còn khá lạc hậu nên mức thu nhập bình quân đầu người ở Mò Ó hiện chưa đạt 7 triệu đồng/người/năm. Trở ngại lớn nhất của Mò Ó trong việc giảm nghèo nói riêng và xây dựng NTM nói chung là nhận thức của người dân còn hạn chế nên khó thuyết phục người dân thay đổi thói quen cũ để tiếp nhận cái mới. Ví dụ như toàn xã Mò Ó hiện có trên 80 ha diện tích đất sản xuất lúa nước, trong đó riêng ở vùng trạm bơm Đồng Đờng phục vụ tưới cho trên 30 ha lúa nhưng chỉ riêng việc lấy nước phục vụ đồng ruộng đã tốn không ít công sức tuyên truyền, vận động của chính quyền địa phương nhưng vẫn chưa thay đổi được thói quen của người dân. Mỗi lần xả nước tưới tiêu, nhân viên quản lý trạm bơm đều có thông báo cụ thể thời gian để người dân sắp xếp thời gian ra đồng dẫn nước về ruộng lúa của mình. Tuy nhiên, không lần nào bà con đồng loạt xuống đồng lấy nước theo lịch nông vụ mà hàng ngày cứ rải rác từng người hoặc nhóm người xuống đồng. Thành ra có khi chỉ một hộ xuống đồng mà cũng phải xả nước tưới. Do vậy, việc dẫn nước ra đồng không hiệu quả, lãng phí nước mà còn tốn tiền điện vận hành máy móc, chính vì vậy năm nào tiền cấp bù thủy lợi phí của nhà nước cho trạm bơm Đồng Đờng cũng không đủ trả tiền điện vận hành máy. Trước năm 2013, khi chưa chuyển trạm bơm cho Xí nghiệp thủy nông Gio Cam Hà quản lý, năm nào xã Mò Ó cũng phải trích ngân sách để thuê nhân công giữ trạm bơm và tiền duy tu, bảo dưỡng hệ thống máy móc của trạm. Cũng vì nhận thức của người dân còn thấp nên đối với chương trình xây dựng NTM, Mò Ó là một xã điểm của tỉnh nhưng sau 3 năm triển khai, mặc dù chính quyền địa phương ra sức tuyên truyền, vận động nhưng vẫn còn không ít người dân cho rằng đây là chương trình hỗ trợ của nhà nước, nhân dân là người hưởng lợi như các chương trình dự án đầu tư cho miền núi trước đây nên không hợp tác tham gia. Hoặc còn một bộ phận người dân vẫn mang tâm lý trông chờ ỷ lại vào sự bao cấp của nhà nước nên không muốn thoát nghèo. Không nan giải như xã Mò Ó, nhưng việc thực hiện tiêu chí giảm nghèo đối với các xã điểm xây dựng NTM như Cam Thủy (Cam Lộ); Triệu Trạch (Triệu Phong)… lại vướng vào một khó khăn chung đó là đại bộ phận những hộ nghèo của các địa phương này đều thuộc diện người già, neo đơn, không có sức lao động nên rất khó để thoát nghèo. Làm gì để nâng cao thu nhập? 19 bộ tiêu chí xây dựng NTM là một tổng thể thống nhất, bổ trợ cho nhau, để thực hiện tiêu chí này phải dựa vào kết quả của tiêu chí khác và ngược lại. Bên cạnh việc tập trung nguồn lực đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông nông thôn, vận động nhân dân hiến đất, mở đường… thì làm gì để nâng cao thu nhập cho người dân là trăn trở của không ít chính quyền địa phương. Trong điều kiện sản xuất nông nghiệp còn nhiều rủi ro, thời gian qua điệp khúc “được mùa, mất giá”, dịch bệnh cây trồng, vật nuôi liên tiếp xảy ra... khiến thị trường đầu ra của sản phẩm nông nghiệp không ổn định. Bên cạnh đó, diện tích đất đai nông nghiệp trên địa bàn tỉnh còn manh mún, nhỏ lẻ chưa tạo nên được những vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa lớn thì việc tăng thu nhập cho người dân dựa vào nông nghiệp là rất khó. Chính quyền các địa phương luôn phải cân nhắc trong việc định hướng cho người dân trồng cây gì? nuôi con gì?... để tăng lợi nhuận. Xã Hải Thượng (Hải Lăng) là một vùng thuần nông, đời sống của người dân chủ yếu dựa vào cây lúa nên trình độ thâm canh lúa của người dân ở đây rất cao nhưng mức thu nhập cũng mới chỉ đạt 20 triệu đồng/người/ năm. Nếu so với bộ tiêu chí NTM mới sửa đổi của Chính phủ áp dụng cho vùng Bắc Trung bộ (năm 2012: 13 triệu đồng/người/ năm; năm 2015: 18 triệu đồng/người/năm; năm 2020: 35 triệu đồng/người/năm) thì mức thu nhập bình quân này đã đạt nhưng nếu tính đến tầm nhìn 2020 thì việc làm gì để nâng mức thu nhập của người dân lên 35 triệu đồng/người/năm là vấn đề không dễ với địa phương này. Ông Lê Ngọc Anh, Chủ tịch UBND xã Hải Thượng nhận định: “Để đáp ứng các tiêu chí NTM về cơ sở hạ tầng thực tế không khó vì chỉ cần có tiền là làm được. Với phương châm xây dựng NTM là “nhà nước và nhân dân cùng làm”, rõ ràng bên cạnh sự hỗ trợ của nhà nước cần huy động sức dân. Muốn vậy, dân phải giàu nhưng muốn dân giàu thì mỗi người dân phải có mức thu nhập ổn định, nhưng điều này rất khó khi nền sản xuất nông nghiệp của địa phương chủ yếu dựa vào cây lúa”. Một thực tế đang xảy ra ở Hải Thượng cũng như ở nhiều địa phương khác là lao động nông thôn đang ngày càng bị “già hóa” do phần lớn con em nông thôn làm ăn xa (trong đó một bộ phận học hành đỗ đạt bám trụ thành phố làm ăn, sinh sống; một bộ phận tốt nghiệp xong phổ thông cũng đi các tỉnh khác học nghề hoặc làm công nhân cho các khu công nghiệp). Số lao động nông nghiệp ở nhà chủ yếu tuổi trung niên nên việc ứng dụng đổi mới công nghệ, tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp bị hạn chế. Nhiều địa phương mở ra hướng đào tạo nghề cho lao động nông thôn nhưng để nông dân sống được với nghề được đào tạo không nhiều. Ví dụ ở xã Hải Thượng, nông dân học nghề sửa chữa nông cơ cũng chỉ áp dụng để sửa máy cày lúc vào mùa vụ; nghề trồng nấm thì nông dân không mặn mà vì đầu ra sản phẩm không có; hoặc ở xã Cam Thủy, nông dân học nghề thêu ren, xã Mò Ó người dân học nghề đan lát... nhưng các xưởng nghề này mở ra chỉ tồn tại được một thời gian rồi đóng cửa vì không tiêu thụ được sản phẩm. Như vậy, việc xây dựng NTM dựa vào phát triển kinh tế nông nghiệp bằng việc tăng năng suất, chất lượng nông sản, tăng sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp trên thị trường để xóa đói, giảm nghèo, nâng cao thu nhập cho người dân nhằm cải thiện đời sống người dân nông thôn là việc không dễ đối với các địa phương nếu không có những chính sách, định hướng chiến lược phù hợp và lâu dài của các ngành chức năng. Bài, ảnh: LÂM THANH