Nghề đóng thuyền xứ biển

(QT) - Trải qua hàng trăm năm tồn tại, đến nay nghề đóng thuyền truyền thống của người dân xã Hải An, huyện Hải Lăng (Quảng Trị) vẫn được giữ gìn và phát triển. Những người thợ với bàn tay khéo léo và tài hoa nơi này ngày ngày cặm cụi với từng tấm nan tre, căng sức ép từng thanh gỗ cứng, phết từng mẻ nhựa đường sôi nóng dưới cái nắng rát bỏng để cho ra đời những chiếc thuyền đánh cá đủ sức vượt biển giúp ngư dân làm giàu… Nghề cha truyền con nối Nói đến thôn Mỹ Thủy ngày nay, nhiều người thường nghĩ đến bãi tắm thơ mộng tấp nập khách hay nghề làm nước mắm, ruốc truyền thống trứ danh. Tuy nhiên, có một nghề truyền thống nổi tiếng từ xưa vẫn được nhiều gia đình ở Mỹ Thủy- nơi được xem là cái nôi của nghề- trân trọng lưu giữ và phát triển: đó là nghề đóng thuyền nan đánh cá trên biển. Chúng tôi ghé thăm khu xưởng đóng thuyền của gia đình ông Phan Thanh Hồng (57 tuổi) khi ông cùng với người con trai Phan Thanh Minh (32 tuổi) đang cặm cụi phết nhựa đường vào những chiếc thuyền vừa mới hoàn thành, được đặt nằm úp đều tăm tắp dưới nắng gắt. Thấy khách, hai cha con ngẩng đầu chào xởi lởi, khuôn mặt lem nhem và lấm tấm mồ hôi. Vừa tranh thủ vào gốc cây nghỉ ngơi, ông Hồng vừa nhiệt tình kể mình theo nghiệp đóng thuyền đến nay đã ngót 40 năm.

Ông Hồng kiểm tra chiếc thuyền vừa đóng

Gạt vội giọt mồ hôi chực lăn trên khuôn mặt đen sạm, ông Hồng cho biết: “Hồi ấy cha tôi là một thợ đóng thuyền giỏi có tiếng trong vùng. Từ hồi 12, 13 tuổi ngày nào tôi cũng ngồi xem cha và các chú, các bác thợ làm thuyền để làm chân sai vặt. Thế rồi tôi đâm ra đam mê nghề này cũng từ đó. Đến chừng 17 tuổi, khi đã có sức khỏe, tay nghề đã hòm hòm thì cha tôi cho tham gia cùng đóng thuyền… Cũng nhờ siêng năng, đam mê vàvchịu khó học hỏi mà tôi cũng đã sớm trở thành thợ lành nghề, kế nghiệp cha và đóng được những chiếc thuyền cứng cáp để giúp ngư dân ra biển mưu sinh”. Khi cha sắp mất, ông Hồng được trăng trối là phải theo nghiệp đóng thuyền của tổ tiên truyền lại, một là để lưu giữ nghề truyền thống, hai là lấy đó làm kế sinh nhai. Ông Hồng cho biết, thật ra nghề đóng thuyền Mỹ Thủy cũng trải qua nhiều thăng trầm, sóng gió, lúc thịnh lúc suy. “Có một thời gian dài nghề đóng thuyền đành đứt đoạn do chiến tranh. Rồi sau này nữa, khi phong trào nuôi tôm thẻ chân trắng rộ lên, nhiều ngư dân gác lưới úp thuyền thì nghề đóng thuyền theo đó cũng neo dần. Tuy nhiên, kể từ khoảng mươi năm trở lại đây, nghề đóng thuyền đã dần hồi sinh, các xưởng đóng thuyền đã có thể trụ vững, có của ăn của để do bạn hàng khắp nơi từ trong đến ngoài tỉnh tìm về đặt hàng ngày càng đông. Tính ra bình quân mỗi tháng mùa nắng cha con tôi vừa sửa chữa, vừa đóng mới được khoảng 70 - 80 chiếc thuyền. Qua các khâu, chừng 10 ngày là hoàn thiện một thuyền và xuất xưởng giao cho khách”, ông Hồng nói thêm.

Chuẩn bị nẹp để đóng thuyền

Theo ông Hồng, nghề đóng thuyền cũng rất kén người, lúc trước có khá nhiều người theo nghề, tuy nhiên hiện nay số người trụ lại được chỉ đếm trên đầu ngón tay. Hiện vùng biển huyện Hải Lăng chỉ còn 2 thôn Mỹ Thủy, thôn Đông Tân An là còn có khoảng 4 gia đình theo và sống được với nghề. “Nghề này đòi hỏi sự chịu đựng nắng gió vì toàn làm ngoài trời, sự kiên nhẫn, lòng đam mê và bàn tay khéo léo. Nếu không hội đủ những yếu tố này chắc chắn khó trụ được với nghề. May mắn là tôi cũng đã kịp có truyền nhân nối nghề”, vừa kể ông vừa giới thiệu về người con trai của mình là anh Phan Thanh Minh với vẻ đầy tự hào. Được truyền nghề từ người cha tài hoa của mình cùng với tư chất, năng khiếu trời cho, đến nay anh Minh đã trở thành một trong những người thợ đóng thuyền trẻ tuổi được đánh giá có tay nghề cao trong vùng và cả những vùng biển các tỉnh lân cận. Minh nổi tiếng cũng bởi thuyền của anh làm ra có độ bền cao, gọn gàng, đẹp, tuổi thọ sử dụng cao và đặc biệt có trọng lượng nhẹ hơn gần phân nửa so với thuyền của các xưởng khác. Bây giờ xưởng thuyền của cha con ông Hồng đã trở nên nhộn nhịp, làm không ngơi tay. “Không chỉ đóng tại nhà, cha con tôi còn thay phiên nhau đi sửa thuyền cho người ta, từ trong tỉnh đến ngoại tỉnh như Quảng Bình, Thừa Thiên Huế. Nghề này tuy vất vả thật nhưng thu nhập khá cao, với ngày công có thể từ hàng trăm nghìn đến cả triệu đồng”, Minh cho hay. Ngoài Minh, chú ruột của anh là Phan Thanh Hiền cũng được đánh giá có tay nghề thuộc hàng “đẳng cấp” ở MỹThủy. Đây được xem là những người trẻ tuổi hội tụ đầy đủ bản lĩnh của người thợ đóng thuyền, xứng đáng để kế tục và phát triển nghề truyền thống của cha ông nay mai… Gìn giữ nghề cha ông

Ông Mai Văn Cai, Bí thư Đảng ủy xã Hải An, cho biết: Nghề đóng thuyền là nghề truyền thống từ xưa ở địa phương, ngày nay nó không chỉ mang lại thu nhập khá cho những người thợ trực tiếp đóng thuyền mà còn tạo việc làm cho những người khác như thợ vót nan, đan nan, thợ mộc, thợ phụ trong các xưởng…, góp phần đa dạng ngành nghề của địa phương. Đây là một nghề độc đáo cần được gìn giữ và phát triển.

Ở xã Hải An, ngoài xưởng đóng thuyền khẳng định được “thương hiệu” của cha con ông Hồng thì một số xưởng khác cũng có “thị phần” riêng như xưởng của ông Mai Văn Tới, Mai Văn Bảo (thôn Đông Tân An); Phan Văn Đồng, Phan Thanh Hiền (Mỹ Thủy). Nếu như cha con ông Hồng chuyên đóng thuyền cung cấp khách hàng ngoại tỉnh thì những xưởng còn lại chủ yếu cung cấp thuyền cho bạn hàng trong tỉnh. Hầu hết những xưởng và thợ còn trụ lại được với nghề đóng thuyền ở xã Hải An đều có những ngón nghề riêng, tay nghề đều thuộc hàng điêu luyện ở vùng biển bãi ngang trong tỉnh. Ông Mai Văn Bảo, ở thôn Đông Tân Ân, dù đã 48 tuổi nhưng được xem là thợ đóng thuyền có tuổi nghề trẻ nhất. Ông cho biết: “Tôi chỉ làm nghề mới chừng 10 năm nay thôi. Hồi trước tôi làm nghề biển nhưng do nhà neo người quá nên ở nhà lân la học nghề đóng thuyền. Một phần vì đam mê, một phần vì kế mưu sinh nên tôi mở xưởng. Nhờ được bạn hàng một số vùng biển ở Triệu Phong, Gio Linh, Vĩnh Linh ưa chuộng, tin tưởng nên xưởng của tôi làm ăn ổn định. Bình quân mỗi tháng xưởng tôi đóng được từ 10-15 thuyền, bán ra được chừng trên 100 triệu, trừ mọi chi phí cũng kiếm được chừng 10-15 triệu đồng”. Ông Mai Văn Thường, ở thôn Đông Tân An, một khách hàng đặt thuyền để đi biển đánh giá: “Thuyền đóng ở đây luôn được chúng tôi tin tưởng bởi có độ bền cao, khá gọn nhẹ, sử dụng được khoảng trên 10 năm, chống chịu tốt với sóng gió mà giá thành lại hợp lý. Cũng nhờ có thuyền tốt nên ngư dân chúng tôi yên tâm bám biển để làm ăn”. Tâm sự về nghề của mình, hầu hết những thợ đóng thuyền ở xã Hải An đều cho biết sẽ gắn bó với nghề đến lúc nào trên mặt biển không còn cần đến những chiếc thuyền nan. “Nghề đóng thuyền không chỉ để đắp đổi qua ngày, mà đó còn là nghề máu thịt đã gắn bó tự bao đời đối với cư dân miệt biển chúng tôi, khó có gì thay thế được. Bởi vậy, không chỉ bản thân tôi mà những thợ trẻ sau này cũng đều có chung ước nguyện, dù thế nào đi nữa cũng quyết phải giữ lấy nghề của cha ông”, ông Mai Mã Doanh, một thợ đóng thuyền lớn tuổi ở thôn Đông Tân An khẳng định. Cũng như người nông dân cần con trâu, người ngư dân vùng biển bãi ngang tự bao đời đã xem con thuyền là “đầu cơ nghiệp”. Bởi vậy, con thuyền, nghề đóng thuyền cũng sẽ mãi mãi trường tồn, là kế mưu sinh, mà còn là nét đặc trưng của mỗi gia đình nơi miền biển vốn còn nhiều khó nhọc. Từ những ngôi làng chài nhỏ bé ở vùng biển Hải An, qua bàn tay khéo léo của những người thợ tài hoa đã có không biết bao nhiêu con thuyền ra đời, được đưa đến tay ngư dân để vươn ra biển cả, chống chọi với sóng gió mà mưu sinh như tự ngàn đời vẫn thế… Bài, ảnh: LÊ ĐỨC VIỆT