Lực lượng vũ trang huyện Hướng Hóa trong chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh năm 1968

(QT) - Hướng Hóa là địa bàn có vị trí chiến lược hết sức quan trọng, địa hình rừng núi hiểm trở, có đường 9 nối liền với nước bạn Lào. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Hướng Hóa trở thành vùng địa đầu của miền Nam tiếp giáp miền Bắc xã hội chủ nghĩa (XHCN) và vùng giải phóng hạ Lào, nơi tranh chấp ác liệt giữa ta và địch là chiến trường diễn ra nhiều trận đánh lớn, có ý nghĩa quyết định.

Nghĩa trang liệt sĩ huyện Hướng Hóa, nơi yên nghỉ của các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Ảnh: PV

Cùng với xây dựng “con mắt thần” bằng tuyến hàng rào điện tử Mc- namara ở Nam sông Bến Hải, đế quốc Mỹ đã thiết lập tuyến phòng thủ dọc đường 9, cụm cứ điểm Tà Cơn được xây dựng với hệ thống công sự dày đặc, có 1 sân bay lớn. Xung quanh Tà Cơn là những vị trí kiên cố xây dựng trên các cao điểm 689, 682, 845, 832, 1009. Khu hành chính Khe Sanh và cụm cứ điểm Làng Vây nằm trên trục đường 9, với trên 6.000 lính Mỹ thường xuyên đóng chốt ở Khe Sanh. Từ một thung lũng hoang vắng, Khe Sanh trở thành một căn cứ chiến đấu lớn của Mỹ, làm bàn đạp cho các cuộc hành quân trên bộ, ngăn chặn sự chi viện từ miền Bắc XHCN vào, từ Lào sang và cắt đứt tuyến đường Hồ Chí Minh. Hoà cùng tiếng súng của cả miền Nam và các mặt trận trên chiến trường Quảng Trị, trong chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh năm 1968, lực lượng vũ trang (LLVT) huyện Hướng Hóa cùng với bộ đội chủ lực và các tầng lớp nhân dân tiến công nổi dậy giải phóng quê hương, trung dũng kiên cường, lập nhiều chiến công đi vào lịch sử của dân tộc.

Đêm ngày 20, rạng ngày 21/1/1968, Bộ Tư lệnh Mặt trận Đường 9-Bắc Quảng Trị, phát lệnh nổ súng tiến công Khe Sanh, với trận mở màn theo hướng Tây, đánh chiếm chi khu quân sự quận lỵ Hướng Hóa và điểm cao 832. LLVT huyện Hướng Hóa với vai trò là lực lượng tại chỗ đã kết nối, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng tiến công nổi dậy, vây hãm Khe Sanh, chặn đánh quyết liệt các đường tiếp viện bằng đường bộ, đường không của địch. 23 giờ 30 phút ngày 6/2/1968, bộ đội địa phương và dân quân du kích Hướng Hoá dưới sự chỉ huy của các đồng chí Hồ Văn Lôi và Hồ Xuân Long đã phối hợp tích cực với bộ đội chủ lực tiến công cụm cứ điểm Làng Vây. Sau 8 giờ hiệp đồng chiến đấu anh dũng, bằng lối đánh tiến công địch trong hành tiến, đến 8 giờ sáng ngày 7/2/1968, ta hoàn toàn làm chủ cụm cứ điểm Làng Vây, tiêu diệt 400 tên, bắt 253 tên khác, thu toàn bộ vũ khí, quân trang, quân dụng. Riêng bộ đội địa phương và du kích huyện đã diệt 17 tên, bắt 8 tên, thu 17 súng.

Thực hiện phương châm “Bám sát địch mà đánh, kìm chân địch lại để tiêu diệt”, ngày 15/2/1968, 7 du kích xã Tà Rụt tấn công địch ở đồi Cu Cha, tiêu diệt 29 tên địch, thu 29 khẩu súng các loại cùng quân trang, quân dụng. Bị thua đau ở đồi Cu Cha, cuối tháng 2/1968, Mỹ sử dụng máy đổ quân xuống đồi A Ve và xây dựng nơi đây thành một cứ điểm kiên cố nhằm khống chế ngã ba tam giác các xã Nam Đường 9- Lào- A Lưới (tỉnh Thừa Thiên Huế). Trước tình hình đó, quân và dân xã Tà Rụt quyết tâm phải nhổ bằng được cái gai lợi hại của Mỹ - quân đội Sài Gòn. Đại đội 12 của Ban Cán sự miền Tây cùng du kích xã phối hợp với tiêu diệt hàng chục tên địch, riêng du kích xã Tà Rụt tiêu diệt 16 tên. Bị tiến công liên tục và tổn thất nặng nề, cuối tháng 3/1968, địch buộc phải rút khỏi đồi A Ve. Cũng trong tháng 3/1968, tại cao điểm Ka Ra Chông, lực lượng vũ trang xã A Xing phối hợp với các đơn vị diệt gọn 1 trung đội lính địch gồm 36 tên, thu 30 khẩu súng, 1 đại liên, 2 trung liên, làm hư hỏng nhiều loại vũ khí phương tiện khác của địch. Mặc dù bị thất bại liên tiếp, nhưng Mỹ - quân đội Sài Gòn không chịu bỏ rơi địa bàn quan trọng này. Ngày 1/4/1968, Mỹ cho quân đổ bộ xuống Đồi 29 thuộc A Đăng, các đồi Cô Ka Va, Cà Lư, A Ve, Phát Xiêng, Cà Ư, tạo thành một hệ thống đồn bốt khống chế các xã miền Tây và ngăn chặn sự liên lạc của cách mạng từ Lào xuống. Trước tình hình đó, LLVT cùng quân và dân xã Tà Rụt quyết tiêu diệt hết quân địch và phương tiện chiến tranh của chúng.

Tháng 4/1968, LLVT huyện Hướng Hóa chiến đấu ngăn chặn địch ở đồn Cửa Ông nống ra, tiêu diệt tại chỗ 3 tên, bắn rơi 1 máy bay. Ngày 18/5/1968, dân quân du kích xã Hướng Phùng phối hợp với Đoàn 559 đánh địch đổ bộ tại đồi Côxacóc tiêu diệt 13 tên, thu 13 súng, bắt sống 1 tên nhảy dù. Tháng 7/1968, du kích xã Húc Nghì đánh địch đóng ở đồi Tỏi, diệt 5 tên, buộc chúng phải rút lui; lực lượng dân quân Tà Long cùng với với bộ đội chủ lực tiến công tiêu diệt 3 điểm chốt ở đồn Cửa Ông, tiêu diệt 1 trung đội lính địch. Du kích xã Mò Ó tổ chức đánh 8 trận lớn nhỏ ở đường 9, diệt 1 đoàn xe vận tải 9 chiếc, 100 tên địch, 1 kho xăng dầu, phối hợp đánh 7 trận lớn nhỏ vào cứ điểm Khe Yêu, diệt 35 tên địch, thu 32 súng, đạn các loại.

Trên địa bàn xã A Túc, từ năm 1968 Mỹ-ngụy sử dụng máy bay thường xuyên đánh phá ác liệt và nhiều lần cho bộ binh đổ quân càn quét. Dân quân du kích xã đã tích cực đánh địch bằng nhiều hình thức mìn, bẫy đá, hầm chông trên những đoạn đường địch hay cơ động. Bằng lòng dũng cảm, tinh thần chiến đấu gan dạ, không ngại gian khổ hy sinh, LLVT và nhân dân A Túc đã độc lập chiến đấu và phối hợp tiến công trên một trăm trận lớn nhỏ, tiêu diệt hàng chục tên.

Trong chiến dịch này, tuy nhân dân các dân tộc Hướng Hóa vừa trải qua nạn đói trầm trọng do chất độc hóa học quân đội Mỹ gây ra, nhưng khi có lệnh điều động sức người, sức của phục vụ kháng chiến, đồng bào các dân tộc và LLVT huyện Hướng Hóa đã sôi nổi, tích cực hưởng ứng. Hàng ngàn người hăng hái lên đường phục vụ tiền tuyến. Toàn huyện đã huy động trên 5.000 dân công, thanh niên phục vụ vận chuyển hàng hóa, phối hợp với bộ đội công binh làm đường, huy động được 2.000 tấn gạo và hàng chục tấn khoai sắn, chuẩn bị lương thực phục vụ chiến đấu. Lực lượng du kích đã tham gia đưa đường cho bộ đội đi trinh sát gần 100 lượt ở căn cứ Làng Vây, Tà Cơn... chuyển hàng trăm lượt thương binh về tuyến sau, vận chuyển hàng nghìn tấn đạn dược, lương thực tiếp tế cho bộ đội ở phía trước.

Ngày 7/6/1968, LLVT Hướng Hóa cùng với các lực lượng trên toàn mặt trận đánh bại cuộc hành quân giải tỏa mang tên “Ngựa bay” của 8 tiểu đoàn thủy quân lục chiến Mỹ - ngụy, tiêu diệt nhiều sinh lực và phương tiện chiến tranh của địch. Không thể chịu đựng nổi sức tiến công, vây hãm, uy hiếp của ta, ngày 9/7/1968, Mỹ buộc phải rút quân khỏi căn cứ Khe Sanh, Hướng Hóa được hoàn toàn giải phóng. Sau 170 ngày đêm chiến đấu ác liệt, LLVT huyện cùng bộ đội chủ lực và bộ đội địa phương tỉnh Quảng Trị diệt 17.000 tên địch, bắn rơi và phá hủy nhiều máy bay, 120 xe quân sự, 65 đại bác và súng cối cỡ lớn, hàng trăm tấn đồ dùng quân sự và lương thực. Chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh kết thúc thắng lợi, Hướng Hoá - huyện đầu tiên của tỉnh Quảng Trị và miền Nam được hoàn toàn giải phóng đã làm nức lòng đồng bào cả nước và những người yêu chuộng hoà bình trên thế giới. Những địa danh, tên đất, tên làng: Đường 9, Khe Sanh, Tà Cơn, Làng Vây, đồi Động Tri…đều gắn liền với những chiến công chói lọi trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ của dân tộc. Hình ảnh những người con đồng bào dân tộc Vân Kiều, Pa Kô nguyện một lòng theo Đảng, theo Bác Hồ chiến đấu giành độc lập dân tộc, xây dựng quê hương, bảo vệ Tổ quốc đã minh chứng cho tinh thần trung dũng, kiên cường, bất khuất của quân và dân huyện Hướng Hóa anh hùng.

Phát huy truyền thống 73 năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành, kỷ niệm 50 năm ngày chiến thắng Khe Sanh, giải phóng Hướng Hóa 9/7 (1968 -2018), LLVT huyện đang ra sức thi đua huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng đơn vị vững mạnh từ huyện đến cơ sở, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc, kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với củng cố quốc phòng - an ninh, góp phần cùng Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Hướng Hóa xây dựng quê hương thành “huyện miền núi kiểu mẫu”.

Thượng tá Phạm Anh Vũ

(Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Hướng Hóa)