Khó khăn về nguồn vốn để thực hiện kiên cố hóa kênh mương

QTO - Sau hơn 3 năm triển khai chương trình kiên cố hóa kênh mương tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2016-2020, hệ thống kênh mương được xây dựng tại các địa phương đã góp phần giải quyết tình trạng thiếu nước tưới phục vụ sản xuất cho nông dân. Tuy nhiên, tính đến cuối năm 2019, tổng chiều dài kênh mương được kiên cố hóa mới đạt tỉ lệ hơn 40% kế hoạch đề ra. Khó khăn về nguồn vốn đang ảnh hưởng không nhỏ đến việc hoàn thành chương trình kiên cố hóa kênh mương của tỉnh.

Nhiều diện tích kênh mương chưa được kiên cố hóa, ảnh hưởng đến việc tưới tiêu phục vụ sản xuất. Ảnh: T.T

Giải bài toán về nguồn nước phục vụ sản xuất

Sau khi HĐND tỉnh thông qua chương trình kiên cố hóa kênh mương tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2016- 2020 tại Nghị quyết số 27/2016/NQ-HĐND ngày 14/12/2016 và được UBND tỉnh phê duyệt, tỉnh đã huy động các nguồn vốn khác nhau đầu tư kiên cố hóa kênh mương các loại. Theo kế hoạch của đề án, tổng chiều dài các loại kênh cần kiên cố hóa khoảng 1.055 km, trong đó giai đoạn 2016 - 2020 sẽ thực hiện 627 km, giai đoạn 2020 - 2025 là hơn 428 km.

Với sự nỗ lực của địa phương trong việc huy động các nguồn vốn, từ năm 2016 - 2019, toàn tỉnh thực hiện được hơn 250 km kênh các loại với tổng kinh phí hơn 185 tỉ đồng, trong đó Nhân dân đóng góp hơn 21 tỉ đồng. Từ thực hiện chương trình kiên cố hóa kênh mương, hạ tầng kết cấu công trình thủy lợi ngày càng được hoàn thiện, đồng bộ và đảm bảo phục vụ tốt cho công tác tưới, tiêu kịp thời, hiệu quả sản xuất được nâng lên rõ rệt. Về tưới, nếu như vụ đông xuân năm 2015 phục vụ tưới cho 24.610 ha thì năm 2020 đã tăng lên 25.800 ha lúa. Vụ hè thu năm 2015 phục vụ tưới cho 22.640 ha, năm 2019 đã tăng lên 23.289 ha. Hệ thống kênh mương đã hỗ trợ cấp nước nuôi trồng thủy sản với diện tích tăng đáng kể, bổ sung thêm nguồn nước phục vụ sinh hoạt của người dân. Mặt khác, hệ thống kênh mương sau khi được kiên cố hóa đã đẩy nhanh tốc độ tưới, hạn chế rò rỉ, tiết kiệm nước và công dẫn nước, giảm chi phí trong sản xuất. Nguồn nước tưới đảm bảo cũng đã tạo tiền đề đưa giống lúa mới có chất lượng cao vào sản xuất, chuyển từ hình thức cấy sang phương thức gieo thẳng, lách tránh được thời vụ trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, giảm thiểu thiệt hại do úng lụt...

Từ năm 2016-2019, sản xuất nông nghiệp của tỉnh có bước tăng trưởng cao trên các chỉ tiêu về diện tích, năng suất, sản lượng, chất lượng và ổn định, bền vững. Đặc biệt năm 2019 với sự vào cuộc quyết liệt của ngành nông nghiệp và các địa phương, trong đó đã thực hiện tốt công tác tưới, tiêu, tốc độ tăng trưởng nông, lâm, ngư nghiệp đạt 5,56% vượt gần gấp đôi so với kế hoạch đề ra. Sản lượng lương thực có hạt đạt 28,98 vạn tấn, cao nhất từ trước tới nay. Năng suất lúa bình quân toàn tỉnh đạt 56,2 tạ/ha, cao hơn 6,2 tạ/ha so với cùng kỳ năm trước.

Ngoài những hiệu quả mang lại trong sản xuất, kết quả thực hiện chương trình kiên cố hóa kênh mương còn góp phần quan trọng trong việc chỉnh trang bộ mặt nông thôn, cải thiện hệ thống giao thông nông thôn, góp phần giúp các địa phương hoàn thiện tiêu chí thủy lợi trong chương trình xây dựng nông thôn mới.

Cần nguồn vốn để tăng tốc thực hiện chương trình

Với tổng chiều dài kênh mương được kiên cố hóa mới đạt tỉ lệ hơn 40%, trong đó đặc biệt là kênh loại III (kênh có chiều dài lớn) kiên cố hóa được 236,2 km/603 km, tiến độ thực hiện chương trình kiên cố hóa kênh mương giai đoạn 2016-2019 chưa đạt theo kế hoạch đề ra. Theo ước tính, tổng chiều dài kênh mương còn lại cần kiên cố hóa là 7,6 km kênh loại II và hơn 366 km kênh loại III.

Tại Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp Trúc Lâm, xã Gio Quang, huyện Gio Linh có tổng diện tích sản xuất lúa khoảng 128 ha. Hệ thống kênh mương ở đây được đầu tư xây dựng chủ yếu từ năm 1997, đến nay đa số đã xuống cấp dù hằng năm, HTX đã tổ chức nạo vét, áp trục bờ kênh phục vụ tưới tiêu. Hiện còn khoảng 5 km kênh đất chưa được kiên cố hóa bằng bê tông. Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Trúc Lâm Nguyễn Đình Triều cho biết: “Hệ thống kênh mương xuống cấp, cộng với phần kênh mương chưa được bê tông hóa đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc tưới tiêu phục vụ sản xuất, hạn chế năng lực tưới cũng như làm thất thoát nước, tưới không đảm bảo. Người dân mong muốn Nhà nước đầu tư kiên cố hóa kênh mương để khắc phục tình trạng này”. Đối với một số đơn vị như HTX Dịch vụ nông nghiệp Mai Hà, xã Gio Mai, Gio Linh, vụ hè thu năm 2020 này phải cắt giảm diện tích sản xuất lúa khoảng 16 ha do điều kiện kênh đất không đảm bảo dẫn nước tưới.

Theo đánh giá của Chi cục Thủy lợi, việc tiến độ thực hiện chương trình kiên cố hóa kênh mương giai đoạn 2016 - 2020 bị ảnh hưởng là do nguồn vốn bố trí hằng năm cho chương trình thấp, đặc biệt là vốn lồng ghép các chương trình mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội ở địa phương, vốn vay ưu đãi không có. Thời gian qua, nguồn vốn thực hiện chương trình chủ yếu từ dự án thành phần cải thiện nông nghiệp có tưới (WB7) tỉnh Quảng Trị, trong khi vốn ngân sách tỉnh, vốn các dự án khác và vốn đóng góp của dân rất thấp. Mặt khác, nguồn vốn sửa chữa thường xuyên, sửa chữa lớn hằng năm hạn chế, các địa phương chưa chủ động bố trí nguồn vốn lồng ghép từ các chương trình mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội ở địa phương để thực hiện chương trình kiên cố hóa kênh mương. Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của thiên tai nên một số kênh mương loại III bị xuống cấp, trong khi nguồn vốn hỗ trợ để khắc phục sửa chữa hằng năm không có.

Để giải quyết vấn đề này, UBND các huyện đã trích ngân sách địa phương để sửa chữa nên nguồn kinh phí dành để kiên cố hóa kênh mương còn rất ít, một số địa phương hầu như không có. Để tiếp tục đẩy mạnh kiên cố hoá kênh mương nội đồng, phục vụ sản xuất nông nghiệp ngày càng hiệu quả và từng bước mở rộng thêm diện tích đất sản xuất, tỉnh rất cần sự quan tâm, đầu tư của các bộ, ngành trung ương nhằm hoàn thiện chương trình kiên cố hóa kênh mương theo kế hoạch đề ra. Cùng với đó, các địa phương trong tỉnh cần tranh thủ nhiều nguồn vốn, tập trung xây dựng kênh mương nội đồng, đảm bảo chủ động nước tưới cho diện tích đất sản xuất, đồng thời kết hợp lồng ghép, sử dụng có hiệu quả vốn của các chương trình, chính sách hỗ trợ để ưu tiên kiên cố hóa kênh mương, góp phần xây dựng và đảm bảo tiêu chí số 3 về thủy lợi trong 19 tiêu chí về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn toàn tỉnh.

Thanh Trúc