Hoàn thiện pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

QTO - Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2011, qua hơn 11 năm thực thi, các quy định của luật đã góp phần thay đổi mạnh mẽ công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Tuy nhiên, quá trình áp dụng luật đã bộc lộ nhiều hạn chế.

Tại Quảng Trị, trong những năm qua công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có những chuyển biến tích cực. Các cấp, ngành đã và đang có những hành động thiết thực nhằm bảo vệ ngày càng tốt hơn quyền lợi người tiêu dùng thông qua công tác tuyên truyền và ban hành các văn bản hướng dẫn để thực hiện.

Nhiều kết quả tích cực trong nỗ lực thực thi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của các đơn vị chức năng trong những năm qua được ghi nhận. Đó là Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng tỉnh đã phối hợp với các cơ quan chức năng thu hồi gần 200 mũ bảo hiểm không phù hợp quy chuẩn kỹ thuật, đề nghị thu hồi 300 cân đồng hồ không đạt yêu cầu về đo lường, trên 100 sản phẩm đồ chơi trẻ em có độc tố, buộc tiêu hủy gần 100 lô hàng nông sản, thực phẩm chả có chứa hàn the, ớt có aflatoxin, rau có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật quá ngưỡng quy định.

Từ năm 2011-2020, Chi cục Quản lý thị trường (nay là Cục Quản lý thị trường) đã xử lý 11 vụ vi phạm do người tiêu dùng phản ánh về mặt hàng bia, sữa không đảm bảo chất lượng, vi phạm về niêm yết giá hàng hóa. Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng tỉnh đã tư vấn, hướng dẫn 35 vụ khiếu nại cho người tiêu dùng, giải quyết khiếu nại 14 vụ, trong đó 12 vụ thành công (đạt tỉ lệ 84%). Bên cạnh đó, tại các chợ đã lắp đặt và luôn duy trì hoạt động của trạm cân đối chứng để người tiêu dùng tự kiểm tra khối lượng hàng hóa, niêm yết công khai số điện thoại để tiếp nhận, giải quyết các yêu cầu của người tiêu dùng phù hợp với cấp độ chợ...

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, trong quá trình áp dụng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã xuất hiện nhiều vấn đề bất cập trong chính các quy định của luật cũng như các văn bản hướng dẫn, cho thấy pháp luật về lĩnh vực này đã không theo kịp thực tiễn phát triển của nền kinh tế. Đơn cử như toàn bộ các quy định hiện nay chỉ phù hợp với các giao dịch, kinh doanh - tiêu dùng theo phương thức truyền thống mà chưa tính đến hình thức giao dịch thương mại điện tử như website thương mại điện tử, các mạng xã hội facebook, zalo...

Thực tế thời gian qua cho thấy, COVID-19 đã làm thay đổi thói quen của người tiêu dùng từ mua hàng trực tiếp truyền thống sang phổ biến mua hàng qua mạng, và trường hợp người tiêu dùng bị lừa đảo, mất tiền khi mua hàng qua mạng cũng gia tăng. Nhiều hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng mới xuất hiện nhưng chưa được quy định và bổ sung vào phần các hành vi cấm hoặc nghĩa vụ của các chủ thể có liên quan. Công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chưa thực sự thu hút được sự quan tâm của toàn xã hội do việc triển khai công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng còn nhiều khó khăn cả về nhân lực và kinh phí.

Thủ tục tiếp nhận và giải quyết yêu cầu, khiếu nại của người tiêu dùng còn rườm rà, phức tạp, gây khó khăn cho người dân. Chưa có hệ thống ghi nhận, lưu trữ và xử lý thông tin khiếu nại của người tiêu dùng, dẫn đến không có cơ sở dữ liệu về khiếu nại của người tiêu dùng tại địa phương. Cùng với đó, nhiều quy định pháp luật nhằm tạo cơ chế thuận tiện, hỗ trợ cho người tiêu dùng trong giải quyết tranh chấp tuy đã có nhưng thực tế chưa được áp dụng hoặc có áp dụng nhưng còn nhiều vướng mắc, ví dụ như việc thành lập các tổ chức hòa giải, việc áp dụng thủ tục đơn giản để giải quyết vụ án dân sự về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại tòa.

Công tác giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và các tổ chức cá nhân kinh doanh chưa hiệu quả. Một phần do người tiêu dùng còn có tâm lý e ngại khiếu nại các hàng hóa, dịch vụ không đảm bảo, chưa tích cực tham gia vào công tác bảo vệ quyền lợi của chính mình. Một phần do một số địa phương chưa xây dựng kênh tiếp nhận thông tin khiếu nại, yêu cầu giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng theo đúng quy định của pháp luật.

Hoạt động buôn bán hàng hóa trên các trang mạng xã hội diễn ra phổ biến nhưng không đảm bảo chất lượng hàng hóa, nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng, quảng cáo sai sự thật, không có địa chỉ kinh doanh cụ thể, rõ ràng hoặc không có hóa đơn, chứng từ chưa được kiểm soát. Dù các lực lượng chức năng đã nỗ lực đấu tranh với hoạt động buôn bán hàng hóa là hàng giả, hàng kém chất lượng, tuy nhiên số lượng hàng giả được sản xuất mua bán trên thị trường hiện nay vẫn rất nhiều và ngày càng tăng lên mà nguyên nhân chính là chế tài xử phạt chưa đủ răn đe.

Để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người tiêu dùng, theo các chuyên gia kinh tế, việc thu hồi sản phẩm, hàng hóa khuyết tật có vai trò rất quan trọng vì điều này có khả năng làm giảm thiểu những thiệt hại, những nguy hiểm mà hàng hóa khuyết tật gây ra cho người tiêu dùng.

Tại phiên họp chuyên đề pháp luật tổ chức vào giữa tháng 8/2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi), các ý kiến đều thống nhất cho rằng, việc sửa đổi luật là cần thiết nhằm bảo vệ người dân tốt hơn và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Đây cũng là một trong 3 dự án luật sẽ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV.

Trong tình hình hiện nay, hành vi vi phạm quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng ngày càng phức tạp và gia tăng ở hầu hết các lĩnh vực, vì vậy, việc hoàn thiện Luật Bảo vệ người tiêu dùng sẽ góp phần quan trọng thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững.

Đồng thời ngành chức năng cần tăng cường thông tin cho người tiêu dùng nhận biết về hàng giả, hàng kém chất lượng một cách thường xuyên hơn, giám sát các cơ sở sản xuất, kinh doanh, khuyến khích người tiêu dùng lên án, “tẩy chay” hàng hoá của doanh nghiệp vi phạm quyền lợi người tiêu dùng.

Bảo Bình