Đường 9 thời hội nhập (Kỳ 1)

(QT) - Đã bao lần đi về trên con đường số 9, nhưng chuyến công tác Savanakhet cách đây ít lâu đã đem lại cho tôi một cảm nhận riêng. Câu nói: du lịch “ngày ăn cơm ba nước” quả là cách nói hình ảnh, bởi mới buổi sáng khởi hành từ Đông Hà, trưa chúng tôi đã ở trên đất Savanakhet (Lào) và chiều đã băng qua cầu Hữu nghị II chạm đất Mụcđahán (Thái Lan) ăn tối, nghỉ ngơi. Tuyến đường êm thuận đã làm gần lại những vùng đất trên hành lang Đông Tây. Có dịp ngồi bên dòng Mê Kông cùng những đồng nghiệp ở báo Savanakhet phát triển uống bia Lào, nhâm nhi món cá nướng, ngắm phố xá sầm uất hai bên dòng sông chở nặng phù sa cuồn cuộn chảy, tôi lại hướng liên tưởng của mình về mảnh đất quê nhà. Duyên cớ là anh bạn đồng nghiệp ở báo Savanakhet phát triển bảo rằng tâm lý người Thái rất thích về Việt Nam vừa để du lịch biển, vừa để xem mảnh đất mà trước đây họ chỉ biết đến là chiến tranh khốc liệt bây giờ thay đổi ra sao! Tuyến đầu năm xưa, đầu cầu hôm nay Như là một sứ mệnh mà lịch sử đã đặt trên vai, trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước, Quảng Trị là tuyến đầu. Và cũng bởi vì là tuyến đầu nên cả nước đã quan tâm dồn tất cả tâm lực và sự hy sinh vào đây để hoàn thành nhiệm vụ lịch sử giao phó. Chiến tranh đi qua, những tên đất, tên làng trên mảnh đất này gợi nhớ về một thời đau thương, anh dũng. Từng là tuyến đầu năm xưa, bây giờ Quảng Trị đang còn nghèo khó, nằm trong tốp các tỉnh nghèo của cả nước. Vì thế mà trong các Nghị quyết của Đảng bộ tỉnh Quảng Trị đều nêu cam kết chính trị, quyết tâm ra khỏi nhóm tỉnh nghèo, vươn lên cùng cả nước trong dòng chảy công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế thế giới để phát triển.

Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo -Ảnh: P.T

Có sự gặp gỡ chăng trên mảnh đất này, khi từ tuyến đầu năm xưa, bây giờ lại trở thành tỉnh đầu cầu trên tuyến đường xuyên Á. Và như thế Quảng Trị thời nào cũng vậy, đều ở trong thế khởi động để hướng về phía trước. Có thể thấy mục tiêu khai thác hành lang Đông Tây (EWEC) được đề ra trong Nghị quyết của Tỉnh ủy Quảng Trị là một hướng mở để Quảng Trị hội nhập sâu vào nền kinh tế của khu vực và thế giới. Về mặt địa lý, người ta từng ví miền Trung như chiếc đòn gánh và là điểm tựa tạo lực cho sự phát triển của hai đầu đất nước. Giờ đây đến lượt mình, nơi điểm tì vai của chiếc đòn gánh ấy có một lợi thế mà không phải nơi nào cũng có được. Đường 9, “lối đi mơ ước” mà người Pháp từng khai mở để khai thác thuộc địa Đông Dương năm xưa, tiếp đến người Mỹ thay chân đến đồn trú tại đây, để rồi phải đối mặt với trận “Điện Biên Phủ thứ hai” ở Khe Sanh cách đây hơn 40 năm, bị thất bại thảm hại bởi ý chí sắt đá của quân và dân ta bây giờ là trục chính của Hành lang kinh tế Đông- Tây đi qua Quảng Trị. Đường 9 không chỉ có ý nghĩa về mặt quân sự mà còn là con đường kết nối các nền kinh tế, mở ra hướng phát triển cho cả tiểu vùng Mê kông rộng lớn. Nhiều người đã nói về cơ hội mở ra trên hành lang Đông- Tây, trong đó tôi tâm đắc với ý kiến rằng: Ở phía Tây hình như người ta đang đợi mình và Quảng Trị cần phải làm điều gì thật cụ thể để người ta vào cuộc. Mình là chủ nhà, nếu không cởi mở, ra tín hiệu thì làm sao người ta tiến đến bắt tay hợp tác!

Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và Khu kinh tế thương mại đặc biệt (KT-TMĐB) Lao Bảo, bên đối diện là Khu kinh tế Đensavẳn là quyết định của Đảng, Chính phủ hai nước Việt- Lào, là khu kinh tế đối ứng giưa hai nước. Lao Bảo là điểm khởi đầu, bắc nhịp cầu quan hệ hợp tác với Lào, Thái Lan, Mianma. Đường 9 là con đường ngắn nhất, thuận lợi nhất đảm bảo giao thông liên tục từ nội địa Việt Nam đến Savannakhet (Lào), Mụcđahán (Thái Lan) với khoảng 240 km, có thể đi lại thuận lợi kể cả trong mùa mưa. Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo được đầu tư xây dựng vận hành tốt, cùng với hệ thống giao thông trong khu vực được xây dựng góp phần vào phục vụ chiến lươc phát triển Hành lang Kinh tế Đông Tây.

Không phải ngẫu nhiên mà trong Nghị quyết 39-NQ/TƯ của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng- an ninh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ đến năm 2010, xác định Lao Bảo nằm trong tuyến phát triển mạng lưới đô thị của khu vực. Thêm nữa, Quyết định 24/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành một số chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội đối với vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ đến năm 2010 xác định, phải ưu tiên đầu tư xây dựng Khu KT-TMĐB Lao Bảo để mở rộng giao lưu buôn bán, phát triển du lịch, tăng cường dịch vụ với các nước trong khu vực... Theo đó, xây dựng Lao Bảo trở thành thành phố nằm trong hệ thống đô thị động lực cấp I.

Không thể chậm chân, nắm bắt cơ hội này, Tỉnh ủy Quảng Trị đã cụ thể hóa chủ trương của Trung ương thành Nghị quyết 06/NQ-TU về đầu tư khai thác Hành lang Đông Tây. Nghị quyết này đã xác định Khu KT-TMĐB Lao Bảo là vùng động lực của tuyến động lực... Đó là các mục tiêu chính mà Quảng Trị đang hướng đến. Với vị trí thuận lợi nằm ở đầu cầu của hành lang Đông Tây về phía Việt Nam, lại đang tích cực triển khai dự án cảng Mỹ Thủy cùng với khu kinh tế Đông Nam, sắp đến đây khi Hiệp định vận tải qua biên giới được thông qua, Quảng Trị có cơ hội trở thành nơi giao thương, tập kết hàng hóa xuất nhập khẩu hai chiều đi đôi với cơ hội phát triển du lịch, dịch vụ. Tiến trình thông thương tuyến đường bộ chung Việt Nam - Lào - Thái Lan đang mở ra cơ hội phát triển mới cho cả nước, miền Trung, trong đó Quảng Trị sẽ là tỉnh đầu tiên có thể được hưởng lợi rất nhiều để đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế - xã hội mang lại từ con đường huyết mạch giao thương quan trọng này. Chuyển động Lao Bảo Lao Bảo, hôm chúng tôi dừng chân trời ngập nắng. Những cơn gió Tây Nam thổi liên hồi vòng quanh thung lũng, tràn cả vào phòng làm việc của Ban quản lý khu TMĐB Lao Bảo. Gặp lại Lê Quang Vĩnh, Nguyễn Văn Bình, hai trong số những người có mặt từ đầu khi biệt khu này mới hình thành. Bây giờ, nhiều người trong số các anh ngày ấy đã chuyển công tác về Đông Hà. Hai nhân vật cựu trào là Vĩnh và Bình bây giờ đều là Phó Ban quản lý biệt khu. Từ ô cửa sổ trụ sở Ban quản lý nhìn về hướng đông, một công viên có hồ nước rộng thoáng đãng hiện ra, tương lai sẽ là công viên du lịch đẹp nhất của phố núi. Chúng tôi tản bộ xuống phố thăm thú, để các anh trong lãnh đạo Ban quản lý còn phải lo chuẩn bị tổng kết 10 năm thành lập Khu TMĐB Lao Bảo, rồi còn phải tiếp các đoàn khách phía bắc, phía nam đến học hỏi kinh nghiệm phát triển khu kinh tế vùng biên.

Phố mới trên vùng Lao Bảo -Ảnh: P.V

Hơn 10 năm trước ở đây ngoài một cửa khẩu có vẻ tập nập xe chở hàng xuất nhập khẩu thì cả vùng này chỉ là một vùng đất bạt ngàn lau sậy, đây đó còn sót lại sự hoang tàn đổ nát của chiến trường xưa. Ngày ấy nói đến đường 9 người ta chỉ hình dung ra những hình nhân mang đầy thuốc lá Zet được chiếu đi chiếu lại trên truyền hình làm người ta nghĩ đến con đường này chỉ là “con đường buôn lậu”. Qua hơn 10 năm tập trung xây dựng, bây giờ Lao Bảo đã hình thành một biệt khu kinh tế sầm uất, tạo được hệ thống cơ sở hạ tầng đáp ứng cơ bản nhu cầu phát triển sản xuất, kinh doanh cũng như phục vụ đời sống của nhân dân trong khu vực; trong thu hút đầu tư... đón đầu khai thác lợi thế đầu cầu của Việt Nam trên Hành lang kinh tế Đông Tây. Khi trở lại, Phó Trưởng ban Khu KT-TMĐB Lao Bảo Nguyễn Văn Bình tranh thủ thông tin nhanh cho chúng tôi vài nét khái quát: Những năm gần đây, hoạt động xuất nhập khẩu qua cửa khẩu quốc tế Lao Bảo có sự tăng trưởng mạnh, nhịp độ tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu 10 năm qua tăng 14,4%/năm, trong đó thời kỳ 2006 - 2008 tăng 47,8%/năm. Kim ngạch xuất nhập khẩu đến nay đã tăng lên đạt 148,5 triệu USD, trong đó xuất khẩu đạt 26,9 triệu USD và nhập khẩu đạt 121,6 triệu USD. Bên cạnh đó các hoạt động tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu... cũng diễn ra sôi động tại khu vực này. Hoạt động xuất nhập cảnh và dịch vụ du lịch đã nhộn nhịp hơn khi số lượng khách và phương tiện làm thủ tục xuất nhập cảnh tăng lên, năm sau cao hơn năm trước. Đặc biệt sau sự kiện khánh thành cầu Hữu nghị II bắc qua sông Mê Kông đánh dấu thông tuyến EWEC, khách du lịch đến với khu vực tăng lên 44,8%/năm. Trước năm 1999, mỗi năm chỉ có khoảng 50 nghìn lượt khách xuất nhập cảnh qua cửa khẩu Lao Bảo, nay tăng lên gần 400 nghìn lượt khách; mỗi ngày có khoảng 300 xe ô tô "nhập cảnh" vào khu vực, trong đó có khoảng 150 xe làm thủ tục xuất cảnh ra nước ngoài. Một khi giao thương mở ra, hoạt động thương mại dịch vụ trên địa bàn cũng phát triển mạnh, làm cho môi trường kinh doanh thương mại tại khu vực ngày càng sôi động hơn. Lưu lượng hàng hóa, phương tiện và khách du lịch ra vào Lao Bảo ngày càng tăng. Theo đó số doanh nghiệp trên địa bàn cũng tăng lên. Nếu như khi mới hình thành khu TMĐB Lao Bảo chỉ có 12 doanh nghiệp, dự án đầu tư sản xuất kinh doanh thì đến nay đã có trên 250 doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn; trên 50 dự án sản xuất kinh doanh với tổng vốn đăng ký gần 2.300 tỷ, trong đó 27 dự án đã đi vào hoạt động, nhiều dự án đang triển khai. Một số nước như Thái Lan, Trung Quốc đã có các dự án đầu tư vào Lao Bảo với số vốn đăng ký 32 triệu USD, trong đó 5 dự án đầu tư nước ngoài đã hoạt động. Từ một địa bàn kinh doanh nhỏ lẻ, số hộ kinh doanh cá thể trong 10 năm qua cũng tăng hơn 1.000 hộ, nâng tống số hộ kinh doanh hiện có lên 2.200 hộ. Sự tham gia hoạt động của nhiều doanh nghiệp, nhiều dự án đầu tư được thực hiện là một minh chứng sức hút cũng như hiệu quả đầu tư của “miền đất quả vàng” này. Đến Lao Bảo bây giờ đã thấy không khí của phố thị đông vui. Thị trấn vùng biên đang trên đường phát triển, có đủ khách sạn hạng sang, có các siêu thị lớn như siêu thị Thiên Niên Kỷ, các siêu thị hàng miễn thuế của nước ngoài đầu tư vào đây. Trung tâm thương mại Lao Bảo lúc nào cũng nhộn nhịp khách đường xa đến du lịch, mua sắm hàng Thái. Nhiều sản phẩm từ nơi đây đã có chỗ đứng trên thương trường như nước tăng lực Sufe house, săm lốp camel...

Thành phố vùng biên đang phôi thai trên vùng đất một thời đầy kẻm gai, bom đạn, lau lách của chiến trường xưa. Dự cảm về “Một đô thị vàng trên đồi Lao Bảo/ Một thị trấn yêu kiều qua nẻo Làng Vây” trong “Trường ca hòa bình” của nhà thơ Ngô Kha gần 40 năm về trước đã hiện hữu trên vùng đất này, từng ngày, từng giờ. (Còn nữa)

MINH TỨ Đường 9 thời hội nhập (Kỳ 2)