Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con góp phần bảo vệ thế hệ tương lai

(QT) - Sau hơn hai mươi năm xuất hiện, đại dịch HIV/AIDS hiện vẫn đặt con người trước những khó khăn và thách thức lâu dài. Một trong những thách thức lớn của đại dịch HIV/AIDS là tình trạng lây truyền HIV từ mẹ sang con trong quá trình mang thai, trong quá trình sinh con và cho con bú. Tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm HIV trong phụ nữ mang thai (PNMT) khoảng 0,25%. Trung bình mỗi năm, cả nước có khoảng 2 triệu PNMT và với tỷ lệ này thì có gần 5.000 PNMT bị nhiễm HIV. Với tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con trung bình từ 30- 40%, mỗi năm có khoảng 2.000 trẻ em sinh ra bị nhiễm HIV. Điều cần được quan tâm là nếu PNMT nhiễm HIV được chăm sóc và điều trị dự phòng kịp thời thì tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con giảm xuống dưới 5%, tức là ở Việt Nam có khoảng 1.250 trẻ thoát khỏi căn bệnh HIV/AIDS mỗi năm. Như vậy, việc ngăn ngừa và hạn chế lây truyền HIV từ mẹ sang con là một mục tiêu có thể thực hiện được và mang ý nghĩa sâu sắc về mặt xã hội và nhân đạo.

Với đối tượng tác động chính là phụ nữ từ 15-49 tuổi, PNMT, phụ nữ có HIV, PNMT có HIV, trẻ em sinh ra từ mẹ có HIV và người thân của họ, cán bộ và nhân viên y tế tại các cơ sở cung cấp dịch vụ PLTMC... tỉnh Quảng Trị đã và đang nỗ lực để tháng cao điểm chiến dịch PLTMC năm 2011 sẽ cùng cộng đồng đạt được các mục tiêu mang tính nhân văn sâu sắc là 100% PNMT có HIV được điều trị và chăm sóc PLTMC, 100% trẻ sinh ra từ mẹ có HIV được điều trị và chăm sóc bằng thuốc ARV cùng với chế độ nuôi dưỡng phù hợp, cung cấp các gói dịch vụ chăm sóc và điều trị PLTMC toàn diện nhằm góp phần bảo vệ thế hệ tương lai.

Là một trong chín chương trình ưu tiên của Chiến lược Quốc gia Phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2010 và tầm nhìn 2020, Chương trình Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con tích cực góp phần thể hiện những nỗ lực của Việt Nam trong việc hạn chế tốc độ gia tăng nhiễm HIV nói chung và tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con nói riêng. Thực hiện chương trình này, Bộ Y tế đã có sáng kiến phát động tháng cao điểm chiến dịch dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con (PLTMC) hàng năm. Được tổ chức từ ngày 1-30/6/2011, tháng cao điểm chiến dịch PLTMC năm 2011 nhằm tăng cường sự tiếp cận các dịch vụ PLTMC trên phạm vi toàn quốc, đặc biệt là các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện cho PNMT, dịch vụ chăm sóc và điều trị cho PNMT có HIV. Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, Sở Y tế Quảng Trị đã xây dựng kế hoạch tổ chức tháng cao điểm chiến dịch PLTMC năm 2011 với những hoạt động thiết thực và phù hợp ở địa phương. Từ ngày 1/6, các hoạt động của tháng cao điểm chiến dịch PLTMC ở Quảng Trị được bắt đầu với các hoạt động thông tin, tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng. Bên cạnh đó, Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh phối hợp các ban, ngành, đoàn thể hướng dẫn cơ sở vận động PNMT tham gia tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện và tổ chức tập huấn PLTMC cho cán bộ chủ chốt. Trong thời gian này, Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS phối hợp Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản đẩy mạnh truyền thông và tư vấn, xét nghiệm HIV tự nguyện cho PNMT tại thị trấn Cửa Tùng và hai xã Vĩnh Giang, Vĩnh Tân của huyện Vĩnh Linh. Đồng thời, 5 phòng tư vấn xét nghiệm tự nguyện (VCT) trên toàn tỉnh, bao gồm Phòng VCT ở Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh và Phòng VCT ở các Bệnh viện đa khoa khu vực Triệu Hải, Bệnh viện đa khoa huyện Vĩnh Linh, Trung tâm Y tế huyện Hướng Hóa, Trung tâm Y tế huyện Đakrông tiến hành tư vấn xét nghiệm tự nguyện HIV cho 250 PNMT. Để dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS và Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Trị chuẩn bị đầy đủ thuốc kháng virus HIV (ARV) và chuẩn bị cung cấp sữa ăn thay thế cho trẻ sinh ra từ mẹ có HIV. Trong trường hợp có trẻ được sinh ra từ mẹ có HIV, Trung tâm Phòng, chống HIV/ AIDS và các cơ sở sản khoa trong toàn tỉnh thực hiện tư vấn nuôi dưỡng trẻ. Ngoài ra, khoa Nhi của Bệnh viện đa khoa tỉnh thực hiện tư vấn, chăm sóc và theo dõi trẻ và mẹ có HIV sau sinh. Trong tháng cao điểm chiến dịch PLTMC năm 2011, Trung tâm Y tế 9/10 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh Quảng Trị phối hợp Trung tâm Phòng chống HIV/ AIDS tăng cường truyền thông lưu động về PLTMC, đồng thời tập huấn PLTMC cho nữ hộ sinh tuyến xã, phường, thị trấn trực thuộc. Các lớp tập huấn này sẽ giúp nữ hộ sinh tuyến xã, phường, thị trấn có thêm kiến thức PLTMC với quy trình chăm sóc sản khoa cho PNMT có HIV, phác đồ PLTMC khi người PNMT được phát hiện có HIV trong lúc chuyển dạ, tư vấn dinh dưỡng khi mang thai và nuôi dưỡng trẻ sau sinh, tư vấn hỗ trợ tinh thần, thực hành tuân thủ thuốc ARV, kỹ năng khuyến khích PNMT có HIV đến cơ sở y tế để được chăm sóc thai nghén và nhận các dịch vụ PLTMC… Được tổ chức trên phạm vi toàn tỉnh, tháng cao điểm chiến dịch PLTMC năm 2011 ở tỉnh Quảng Trị phổ biến rộng rãi các thông điệp, gói dịch vụ về PLTMC và địa chỉ cung cấp dịch vụ tại địa phương cũng như tăng cường chuyển tải các thông điệp về dự phòng nhiễm HIV trong cộng đồng. Thực hiện hướng dẫn của Bộ Y tế, các cơ sở cung cấp dịch vụ PLTMC ở tỉnh Quảng Trị bao gồm: Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản với nhiệm vụ tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện cho PNMT và tư vấn về các can thiệp có giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con; giới thiệu PNMT có HIV đến khoa Sản của Bệnh viện đa khoa tỉnh hoặc các cơ sở sản khoa tuyến huyện, thị xã, thành phố có cung cấp dịch vụ PLTMC để được theo dõi, chăm sóc thai nghén cùng với các dịch vụ về PLTMC và đến các cơ sở điều trị HIV để được đánh giá và điều trị HIV/ AIDS; chăm sóc tiếp tục các trường hợp PNMT có HIV và con của họ tại cộng đồng, hỗ trợ tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc và theo dõi tiếp tục trẻ và mẹ sau khi sinh. Trung tâm y tế tuyến huyện, thị xã, thành phố và trạm y tế xã, phường, thị trấn cung cấp thông tin về chiến dịch PLTMC cho PNMT đến khám thai; thông tin về lợi ích và địa chỉ cung cấp các dịch vụ PLTMC tại địa bàn trên loa truyền thanh của xã, phường, thị trấn. Các cơ sở sản khoa có sinh tại tuyến tỉnh và huyện, thị xã, thành phố tư vấn xét nghiệm HIV cho PNMT; cung cấp thuốc ARV để PLTMC; tư vấn nuôi dưỡng trẻ sinh ra từ mẹ có HIV; cung cấp sữa ăn thay thế cho trẻ sinh ra từ mẹ có HIV trong trường hợp người chăm sóc trẻ đủ điều kiện và lựa chọn nuôi trẻ bằng sữa ăn thay thế sữa mẹ; giới thiệu mẹ và trẻ đến các cơ sở chăm sóc và điều trị HIV để tiếp tục được chăm sóc và điều trị HIV. Khoa Nhi của Bệnh viện đa khoa tỉnh chăm sóc sức khỏe và theo dõi tình trạng nhiễm HIV của trẻ sinh ra từ mẹ có HIV theo quy định của Bộ Y tế; tư vấn và lấy mẫu máu làm xét nghiệm phát hiện nhiễm HIV cho trẻ dưới 18 tháng tuổi gửi về Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương hoặc Viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh; điều trị dự phòng bằng cotrimoxazole cho trẻ sinh ra từ mẹ có HIV. Với đối tượng tác động chính là phụ nữ từ 15-49 tuổi, PNMT, phụ nữ có HIV, PNMT có HIV, trẻ em sinh ra từ mẹ có HIV và người thân của họ, cán bộ và nhân viên y tế tại các cơ sở cung cấp dịch vụ PLTMC... tỉnh Quảng Trị đã và đang nỗ lực để tháng cao điểm chiến dịch PLTMC năm 2011 sẽ cùng cộng đồng đạt được các mục tiêu mang tính nhân văn sâu sắc là 100% PNMT có HIV được điều trị và chăm sóc PLTMC, 100% trẻ sinh ra từ mẹ có HIV được điều trị và chăm sóc bằng thuốc ARV cùng với chế độ nuôi dưỡng phù hợp, cung cấp các gói dịch vụ chăm sóc và điều trị PLTMC toàn diện nhằm góp phần bảo vệ thế hệ tương lai. NGUYỄN BỘI NHIÊN