Dạy nghề cho đồng bào miền núi- Nghề gì?

(QT) - Đakrông (Quảng Trị) là một huyện miền núi được xếp vào 61 huyện nghèo nhất nước, trong số 6.940 hộ toàn huyện thì có đến 3.331 hộ thuộc diện đói nghèo, chiếm tỷ lệ 48%, trong đó số hộ nghèo la đồng bào dân tộc thiểu số chiếm 80%, ngoài ra còn trên 2.300 hộ giáp ranh nghèo chiếm 35% tổng số hộ toàn huyện. Về lao động, số lao động trong độ tuổi hiện nay toàn huyện trên 17.000 người, trong đó 80% là lao động nông nghiêp, hiệu suất việc làm chỉ đạt khoảng 50%. Với những con số thống kê trên đã phần nào lý giải vì sao sau nhiều năm “vật lộn” mà cái đói cái nghèo vẫn không rời bỏ mảnh đất này.

Dạy nghề dệt thổ cẩm cho thanh niên dân tộc ở Đakrông.

Nếu có dịp đi vào tận bản làng xa xôi của huyện miền núi này mới hiểu hết nỗi vất vả của người lao động trong suốt quá trình mưu sinh. Đakrông đất rộng người thưa, nhưng đất để sản xuất nông nghiệp chỉ chiếm 4,63% diện tích đất tự nhiên, còn lại là đất rừng, núi đa. Người dân các dân tộc nơi đây đã bao đời nay chỉ quen với việc “phát, cốt, đốt, trỉa” để tìm cái ăn, lúa rẫy mỗi năm một vụ là nguồn lương thực chính, ngoài thời gian làm rẫy không có việc làm nào có thể tăng thêm thu nhập ngoài việc săn bắt động vật hoang dã, khai thác gỗ, phế liệu chiến tranh, thanh niên vùng thị trấn có thể tranh thủ chạy xe ôm để kiếm thêm thu nhập. Có thể nói việc làm cho người lao động ở vùng cao là không thiếu nhưng hiêu quả mang lại là rất thấp, điều đó cũng đã nói lên đúng bản chất của vấn đề đói nghèo nơi đây. Những năm qua, với sự giúp đỡ từ nhiều dự án, vấn đề việc làm lúc nông nhàn cho người dân vùng cao luôn được đề cập với nhiều trăn trở. Đặc biệt Chương trình Phát triển nông thôn Quảng Trị do Chính phủ Phần Lan tài trợ đã tổ chức hàng chục lớp đào tạo nghề cho người dân, trong đó quan tâm chủ yếu đối tượng chị em phụ nữ và thanh niên. Trên cơ sơ khai thác tiềm năng thế mạnh của miền núi, các lớp dạy nghề chủ yếu tập trung hướng dẫn bà con cách làm các vật dụng thủ công truyền thống như bện chổi đót, đan lát, các dự án đặc biệt khuyến khích khôi phục lại nghề dệt thổ cẩm truyền thống của chị em vùng cao. Tại xã A Bung, gần 200 chị em người dân tộc Pa Cô đã biết dệt dèng, thông qua các lớp học này, các sản phẩm truyền thống đã được gửi đi trưng bày tại các hội chợ triển lãm, đươc người tiêu dùng tin tưởng và bước đầu thu được những kết quả ngoài mong đợi. Chị Hồ Thị Phít ở bản Cựp, A Bung cho rằng, chị đã qua nhiều lớp học nghề, được cử đi tập huấn nhiều lần từ kỹ thuật trồng trọt, đến chăn nuôi, làm nấm nhưng mãi đến nay mới học được nghề dệt thổ cẩm truyền thống này. Đây là một nghề đòi hỏi sự tỉ mỉ, chậm rãi, khéo léo, rất phù hợp với chị em phụ nữ vùng cao, mặt khác thị trường thổ cẩm rất rộng lớn, không chỉ là mặt hàng lưu niệm có giá trị cho du khách mà còn là thứ trang phục ưa dùng của chị em phụ nữ vùng cao, chị Phít tin rằng nghề dệt thổ cẩm có thể “sống” được lâu dài. Nhưng những lớp học dệt dèng như ở A Bung chưa nhiều và theo nhiều chị em là còn phụ thuộc vào nguồn đầu tư từ dự án, vì chỉ có tiền dự án mới có thể đầu tư để mời thầy từ các nơi khác về dạy nghề cho chị em. Còn bà Hồ Thị Moi ở Ka reng, Hướng Hiệp thì chẳng hứng thú gì lắm với nghề bện chổi đót mà gia đình bà học được cách đây 2 năm, theo bà làm chổi đót không khó, nguyên liệu lại sẵn, không mất tiền, nhưng việc bán được sản phẩm là điều quá sức đối với một phụ nữ chỉ quen làm nương rẫy như bà. Với một bó chổi, bà đã phải lang thang gần 2 ngày khắp thành phố Đông Hà mới bán hết, trừ tiền ăn, tiền xe, nguồn thu từ việc bán chổi đót cũng không được bao nhiêu. Không riêng gì bà Moi mà nhiều phụ nữ vùng cao đã nản lòng với cung cách “tự sản tự tiêu” này. Theo ông Hồ Văn Côi, chủ tịch UBND xã Tà Long, việc dạy nghề cho người dân vùng cao là rất cần thiết, đây cũng là một giải pháp quan trọng để xoá đói giảm nghèo. Nhưng day nghề gì thì cần phải có sự cân nhắc, lựa chọn thật kỹ để mang lại hiệu quả thiết thực, không nên chạy theo phong trào để rồi người dân mất lòng tin vào một chủ trương đúng đắn. Mặt khác, sản phẩm mới làm ra cần gắn vơi nhu cầu thị trường, song song với việc học nghề phải tổ chức tốt việc tiêu thụ sản phẩm, chứ để người dân tự “bơi” không sớm thì muộn nghề học được cũng sẽ bị mai một. Theo đề án phát triển kinh tế – xã hội nhằm giảm nghèo nhanh và nền vững của huyện Đakrông giai đoạn 2009 – 2020, vấn đề dạy nghề cho người dân vùng cao đặc biệt là đối tượng lao động trẻ được hết sức quan tâm với mục tiêu đề ra là đến năm 2015, có từ 35 – 37% lao động được đào tạo, và đến năm 2020, 50% lao động trên địa bàn sẽ được đào tạo nghề. Với những mục tiêu đầy tham vọng đó, sẽ có 10.000 lao động tại địa phương sẽ được đào tạo nghề và kinh phí cho chương trình này là 20 tỷ đồng (đầu tư bình quân mỗi lao động 2 triệu đồng). Nhưng đào tạo nghề gì để giúp người dân xoá đói giảm nghèo nhanh và bền vững thì hiện nay địa phương vẫn đang lúng túng. Trả lời câu hỏi của chúng tôi về phương hướng đào tạo nghề sắp tới, một cán bộ có trách nhiệm ở địa phương cũng chỉ nêu một cách chung chung như: huyện sẽ điều chỉnh cơ cấu đào tạo, cân đối giữa đào tạo và sử dụng ở các ngành nghề khác nhau và yêu cầu trình độ khác nhau, đảm bảo nhân lực cho các ngành mũi nhọn, các chương trình trọng điểm, tăng nhanh tỷ lệ đào tạo nghề, phấn đấu giảm nhanh tỷ lệ lao động nông nhàn và lao động nông nghiệp. Thật khó để huyện Đakrông hoàn thành mục tiêu đào tạo nghề cho 10.000 lao động trong thời gian tới mà không có một giải pháp cụ thể. Chắc chắn rồi đây, với nguồn vốn đầu tư của Chính phủ sẽ có nhiều cơ sở, trung tâm dạy nghề được mọc lên hoành tráng hơn, bề thế hơn trên vùng đất khó nghèo này nhưng người dân vùng cao đặc biệt là lực lượng lao động trẻ ở đây sẽ học được nghề gì thì quả là điều không thể dễ dàng trả lời. Trong khi đó, chỉ riêng việc học nghề nông một cách thuần thục đối với bà con nơi đây vẫn là điều quá khó. Có lẽ để xoá đói giảm nghèo nhanh thì nên tập trung hướng dẫn người dân vùng cao đổi mới phương thức canh tác, hình thành thói quen canh tác nông nghiệp bền vững, quan tâm đầu tư thâm canh, sử dụng đất, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật một cách hợp lý, hình thành kỹ năng thâm canh và bảo vệ rừng, khai thác lâm nghiệp hợp lý, đẩy mạnh phát triển chăn nuôi theo hướng hàng hoá gắn với thị trường, từng bước chuyển dịch cơ câu lao động trên cơ sở mở mang ngành nghề, giải quyết lao động nông nhàn, tiến tới giảm bớt cơ cấu lao động nông nghiệp. Thực tế từ các lớp đào tạo nghề vừa qua trên địa bàn cho thấy, nghề nào phù hợp với kỹ năng và tâm ly bà con, gắn với thị trường tiêu thụ sản phẩm thì nghề đó tồn tại lâu dài và có cơ hội phát triển, chẳng hạn như nghề dệt thổ cẩm đã nêu ở trên. Và không chỉ nghề dệt thổ cẩm mà nhiều nghề khác như đan lát các mặt hàng thủ công mỹ nghệ, một thế mạnh của người dân vùng cao nếu gắn với hoạt động du lịch dịch vụ chắc chắn sẽ có điều kiện phát triển. Còn “đeo bám” tư duy phát triển nghề chỉ chạy theo phong trào và chủ yếu để “giải ngân” các nguồn vốn thì sớm muộn gì chủ trương phát triển nghề để xoá đói giảm nghèo cho người dân vùng cao cũng sẽ thất bại dù có quyết tâm và đầu tư nhiều tiền đến mấy. Bài, ảnh: Hoàng Đức