Chuyện con tôm thẻ chân trắng ở Trung Giang

Ngồi trong trại tôm thấp lè tè và nóng bức, chỉ tay ra đầm tôm đang tung bọt trắng xóa bởi 3 guồng tạo ô xy chạy "lút ga", anh Nguyễn Văn Vệ nửa buồn nửa vui nói với tôi: "Đã gần 120 triệu ở dưới đó rồi nhưng chưa biết ra răng". Đó cũng là tâm trạng chung của những người nuôi tôm thẻ chân trắng ở xã Trung Giang, huyện Gio Linh, khi con tôm đã đến kỳ thu hoạch mà bóng dáng của thương lái thu mua vẫn còn chưa thấy đâu. Ấy thế mà chỉ cách đây hơn 10 ngày họ còn đảo qua, đảo lại hứa hẹn mua giá cao và cho cả số điện thoại cầm tay để tiện liên lạc, nay thì tất cả đều "ngoài vùng phủ sóng". Còn nhớ cách đây hơn một năm, khi con tôm thẻ chân trắng xuất hiện và cho kết quả khá cao tại một số hộ nuôi trên cát ở ven đường quốc phòng đoạn Cửa Tùng- Cửa Việt thì phong trào nuôi tôm đã quay trở lại với bà con địa phương sau một thời gian gần như "phá sản" bởi con tôm sú nuôi theo kiểu "nhờ trời", tức là cứ thả tôm, không chăm sóc theo quy trình, không kỹ thuật dẫn đến nhiều hộ nuôi tôm trở nên điêu đứng vì nợ ngân hàng. Nhiều hộ đành chấp nhận bỏ hồ tôm mặc dù đã đầu tư vào đó không ít tiền của, công sức cùng giấc mộng làm giàu chóng vánh. Người được xem là "nổ phát súng" đầu tiên trong việc nuôi tôm thẻ chân trắng ở khu vực nuôi tôm thuộc 2 thôn Nam Sơn và Thủy Bạn là hộ bà Nguyễn Thị Ngọc. Với chút ít kinh nghiệm nuôi tôm sú theo kiểu "nhờ trời" trong hơn 6 năm qua cùng kiến thức nuôi tôm thẻ học hỏi qua các tài liệu, tờ rơi của Công ty cổ phần thức ăn chăn nuôi CP, gia đình bà đã đầu tư 95 triệu đồng vào hồ nuôi tôm rộng 800 m2 hiện có để trải bạt đáy, thân đê, lắp đặt hệ thống máy nén khí sục đáy công nghiệp, đầu tư thêm hệ thống tạo ô xy, thay toàn bộ động cơ Diezen bằng hệ thông mô tơ điện 3 pha... rồi lặn lội vào Nha Trang tìm giống tôm thẻ chân trắng về thả trước sự chứng kiến có phần ngỡ ngàng của người dân và chính quyền địa phương, vì khi đó việc nuôi tôm thẻ chân trắng trên diện tích quy hoạch nuôi tôm sú chưa được ngành Thủy sản địa phương khuyến khích và có ý kiến kết luận cuối cùng. 1 hộ, 2 hộ rồi đến cả gần 25 hộ đồng loạt tiến hành cải tạo hồ ao, mua sắm cơ sở vật chất để nuôi tôm thẻ chân trắng. Cả khu vực nuôi tôm trên 30 ha luôn rộn ràng bởi tiếng máy bơm, máy sục khí, tiếng cười nói xôn xao của những người mang trong mình khát vọng được đổi đời từ con tôm thẻ chân trắng. Tôm thẻ chân trắng có tên khoa học là Peneus Vannamei được đưa vào nuôi ở các tỉnh phía Nam nước ta cách đây vài năm, được xem giống tôm dễ thích nghi hơn với môi trường nuôi, cần chế độ dinh dưỡng thấp hơn tôm sú, mật độ thả trong điều kiện tốt có thể lên đến từ 80- 100 con/m2, vòng đời sinh trưởng ngắn chỉ từ 2,5-3 tháng và đạt năng suất từ 60- 100 con/kg tùy theo điều kiện nuôi. Cái khó và nhược điểm của việc nuôi tôm thẻ chân trắng là đòi hỏi vốn đầu tư lớn về thức ăn, việc cung cấp ô xy phải bảo đảm liên tục trong quá trình nuôi, môi trường, nguồn nước ở những vùng nuôi tôm dễ bị ô nhiễm do dư lượng chế phẩm sinh học, thức ăn còn tồn dư trong nguồn nước thải ra và thị trường tiêu thụ chưa ổn định. Con tôm lớn dần từng ngày trong nỗi vất vả và niềm vui của người nuôi và câu chuyện cửa miệng của người nuôi tôm Nam Sơn, Thủy Bạn luôn là đề tài về con tôm, giá tôm, về những khoản vay nóng, vay nguội để nuôi tôm của hộ này, hộ kia và cả những toan tính, kỳ vọng khi con tôm bơi kín hồ, lớn nhanh như thổi. Tin hộ bà Nguyễn Thị Ngọc thả 40 vạn con giống, nuôi 2 tháng 10 ngày, thu hoạch tôm, trừ chi phí lãi 40 triệu, hộ ông Hoàng Lành thả 45 vạn con giống, nuôi 3 tháng lãi 45 triệu đồng... lan nhanh trong xã Trung Giang như luồng điện. Hơn 20 hộ nuôi tôm còn lại rậm rịch thu hoạch tôm trong nỗi buồn vui lẫn lộn bởi thông tin từ các thương lái thu mua tôm là ở Thừa Thiên- Huế, Hà Tĩnh đang rộ mùa tôm thẻ chân trắng và giá sẽ hạ rất thấp. Chờ đợi như anh Vệ đã 8 ngày, mỗi ngày chi phí gần 2 triệu đồng tiền thức ăn, tiền dầu, tiền điện mà đến khi thương lái vào mua tôm vẫn mừng đến hụt hơi mặc dù tôm đã hạ mất 5 giá, nghĩa là từ 55.000 đồng/kg xuống còn 50.000 đồng/1kg. Cái khó nhất cho những người nuôi tôm ở Trung Giang trong những ngày này là vấn đề đầu ra cho con tôm, thương lái thu mua tôm cứ hẹn, cứ hạ giá trong nỗi lo khôn nguôi của người nuôi nhưng xem ra "đất không phụ lòng người". Theo thống kê, vụ tôm thẻ chân trắng đầu tiên ở xã Trung Giang, mặc dù vẫn còn không ít những khó khăn về vốn đầu tư, kỹ thuật, sự quan tâm định hướng và hỗ trợ từ các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương, đặc biệt là vấn đề đầu ra cho con tôm nhưng nhờ sự mạnh dạn, năng động của bà con nên hầu hết các hồ đều có mức lãi khá cao từ 40-80 triệu đồng tùy diện tích của mỗi hồ, chỉ duy nhất có một hộ bị thiệt hại gần 100 triệu đồng do sơ suất trong việc xử lý nước và cung cấp ô xy khi tôm đã đến gần kỳ thu hoạch. Theo tính toán của bà con, hiện nay giá thành để sản xuất ra 1 kg tôm thẻ chân trắng dao động trong khoảng từ 36.000- 38.000 đồng/kg thì cho dù bị thương lái ép giá đến mức thấp nhất là 50.000 đồng/kg như hiện nay thì bà con vẫn có lãi lớn.Con tôm thẻ chân trắng đang mở ra hướng đi mới trong việc xóa đói giảm nghèo, nâng cao thu nhập cho người nuôi tôm ở Trung Giang. Nhiều hộ gia đình đã có của ăn của để hoặc chí ít cũng đã trang trải được nợ nần để lại từ các vụ nuôi tôm sú thất bại trước đó. Tuy nhiên, việc phát triển mạnh mẽ diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng ở 2 thôn Nam Sơn, Thủy Bạn cũng đang đặt ra những vấn đề đáng lo ngại, như hiện nay môi trường, nguồn nước tại khu vực nuôi tôm đang đứng trước nguy cơ bị ô nhiễm, nguồn điện sinh hoạt của nhân dân bị ảnh hưởng bởi các hộ nuôi tôm đã sử dụng gần 100 mô tơ điện 3 pha dùng cho việc chạy máy sục khí dẫn đến điện yếu, tụt áp và vấn đề tôm bị nhiễm bệnh chưa được bà con quan tâm đúng mức. Bởi vậy, khi được hỏi về việc liệu bà con có nghe thông tin ở các tỉnh phía Nam sau một vài vụ nuôi thành công thì đến nay đã có không ít diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng bị nhiễm bệnh chết hàng loạt hay không thì không ít người lắc đầu: Chết thì chưa thấy nhưng thấy vụ đầu có lãi thì tiếp tục nuôi (!?). Nói về nỗi buồn vui của con tôm thẻ chân trắng, bà con ở đây hầu hết đều có chung tâm trạng là ngoài sự thành công thì điều mà bà con cần nhất chính là sự quan tâm, định hướng và động viên của chính quyền địa phương và các ngành chức năng. Hiện nay, ở Trung Giang và một số địa phương ven biển của tỉnh, phong trào nuôi tôm thẻ chân trắng đang phát triển khá "nóng" và mặc dù trên các phương tiện thông tin đại chúng của tỉnh đã có các chương trình phổ biến quy trình, kỹ thuật nuôi tôm thẻ chân trắng nhưng thiết nghĩ đã đến lúc các ngành chức năng và địa phương liên quan nên có sự định hướng, thống nhất chung về việc nên hay không nên phát triển diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng để tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm" như việc thành công, thất bại của một số mô hình cây con trong thời gian gần đây. Vũ Huy Nam