Chủ động tái cơ cấu nội ngành Lâm nghiệp theo hướng bền vững

(QT) - Tỉnh Quảng Trị đã đạt kết quả tốt trong quá trình thực hiện tái cơ cấu nội ngành Lâm nghiệp, tăng trưởng ngành ngày càng vững chắc. Bộ NNPTNT đánh giá Quảng Trị là mô hình điểm, đi đầu trong cả nước về tái cơ cấu nội ngành Lâm nghiệp. Nhân dịp này, phóng viên Báo Quảng Trị có cuộc trao đổi với Phó Chủ tịch UBND tỉnh HÀ SỸ ĐỒNG, về nội dung trên.

- Thưa đồng chí! Trong Đề án tái cơ cấu (TCC) ngành Nông nghiệp thì nội ngành Lâm nghiệp được xác định TCC theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Đề nghị đồng chí cho biết rõ hơn vấn đề này?

- Tỉnh Quảng Trị có tổng diện tích tự nhiên hơn 473 ngàn ha, trong đó diện tích đất lâm nghiệp, kể cả diện tích có rừng chiếm gần 300 ngàn ha. Vì vậy, lâm nghiệp chiếm một vị trí rất quan trọng về tài nguyên thiên nhiên. Tuy nhiên, trước đây ngành Lâm nghiệp chỉ có khối lượng sản phẩm gỗ thô từ khai thác rừng tự nhiên, rừng trồng giá trị thấp, hiệu quả sử dụng đất đai, tài nguyên chưa cao.

Trước thực trạng trên, Tỉnh ủy-HĐND-UBND đã thông qua Đề án tái cơ cấu (TCC) ngành Nông nghiệp theo hướng bền vững nhằm phát huy lợi thế tiềm năng tài nguyên đất đai và nguồn lực lao động địa phương. Đặc biệt, trong lĩnh vực nội ngành Lâm nghiệp được xác định TCC theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững, tập trung vào ba nội dung chính để từng bước thay đổi toàn diện kết cấu của ngành theo hướng hội nhập, phát triển sâu rộng trên thị trường quốc tế.

Một là thị trường đầu ra với giá cả hợp lý luôn là yếu tố hàng đầu trong tiêu thụ sản phẩm lâm nghiệp, là động lực thúc đẩy lâm nghiệp phát triển. Vì vậy, phải phân tích được lợi thế cạnh tranh và phân khúc thị trường tiêu thụ sản phẩm lâm nghiệp ngoài thị trường nội địa với những quốc gia, khu vực đang sản xuất cùng một hàng hóa như mình.

Trong vấn đề thị trường, muốn giúp nông dân bán được sản phẩm thì doanh nghiệp (DN) phải đi đầu. Giúp người dân để không phải bán sản phẩm gỗ rừng và lâm đặc sản từ rừng qua trung gian trong nước và quốc tế mà phải tham gia ký kết ổn định vào chuỗi thị trường phân phối quốc tế. Phải luôn chủ động cập nhật đầy đủ thông tin về giá cả thị trường, hướng dẫn DN, nhóm hộ trồng rừng tham gia đàm phán, liên kết với các hiệp hội, ngành hàng tạo thế đứng vững chắc trên thị trường trong nước và quốc tế. Tất cả các sản phẩm xuất khẩu phải có chứng chỉ FSC quản lý rừng bền vững. Bền vững về kinh tế, bền vững xã hội, bền vững môi trường.

Hai là phải quyết liệt hơn nữa việc ứng dụng khoa học công nghệ (KHCN) vào sản xuất. Những thay đổi về quản lý, KHCN và mở cửa thị trường cần tiến hành ngay bằng việc làm cụ thể. Với KHCN cần tạo ra tập đoàn giống cây trồng có chất lượng cao phục vụ trồng rừng gỗ lớn, đạt năng suất hơn 200 m3 gỗ/ha, như các nướcIndonesia, Malaisia,Thái Lan.

Khai thác rừng FSC ở Gio Linh. ẢNH: T.T.L

Thay đổi hệ thống máy móc lạc hậu, khuyến khích DN chú trọng đầu tư dây chuyền công nghệ hiện đại, chế biến chuyên sâu sản phẩm từ gỗ chất lượng cao, tiết kiệm tối đa nguồn nguyên liệu, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng, tạo ra giá trị gia tăng cao, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho những người làm nghề rừng.

Ba là phải thay đổi về tổ chức sản xuất từ nhỏ lẻ sang liên kết. Đã TCC là thay đổi toàn diện về kết cấu, có nghĩa là thay đổi căn bản về bản chất của ngành Lâm nghiệp. Từ thụ động, mạnh ai nấy làm, trồng rừng manh mún theo kiểu truyền thống, suất đầu tư thấp, chuyển sang trồng rừng công nghệ cao, liên doanh liên kết. Trồng rừng theo các nhóm hộ, HTX, các công ty lâm nghiệp, các ban quản lý rừng đều tuân thủ theo quy hoạch, đầu tư thâm canh từ khâu làm đất, ươm tạo cây giống, bảo vệ phòng chống thiên tai dịch bệnh. Rút ngắn chu kỳ kinh doanh, đưa năng suất chất lượng tăng cao. Nhờ vậy mà ngành Lâm nghiệp tạo được thế đứng vững chắc, thu hút ngày càng nhiều hộ gia đình tham gia đăng ký nhận đất, khoán rừng. Những người làm lâm nghiệp đã có thu nhập cao, lợi nhuận của chu kỳ trồng rừng được tăng lên đáng kể.

Vấn đề cốt lõi là ngành Lâm nghiệp phải chuyển từ sản xuất sản lượng nhiều sang giá trị chất lượng cao. Không chỉ sản xuất các mặt hàng ta có thể làm được mà chọn các mặt hàng thế giới cần nhất. Không phải làm cái dễ nhất mà là làm cái mình có lợi thế cạnh tranh nhất. Sự thắng lợi của nhà máy ván gỗ MDF VRG Quảng Trị về xuất khẩu gỗ ván ép ra thị trường thế giới là một ví dụ điển hình cho cách TCC lâm nghiệp đúng hướng nhất tại Quảng Trị.

Trong ba nội dung này không thể một sớm một chiều là làm được, không phải một mình Nhà nước, không chỉ riêng ngành Lâm nghiệp, mà cần tới sự vào cuộc của toàn dân, toàn xã hội cùng quyết tâm cao. Bản chất TCC nội ngành Lâm nghiệp được thực hiện trên cơ sở bám sát Nghị quyết Đại hội lần thứ XV (nhiệm kỳ 2010-2015) và Đại hội XVI (nhiệm kỳ 2015-2010) của Đảng bộ tỉnh Quảng Trị và định hướng quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH của tỉnh đến năm 2025.

- Thực hiện TCC lâm nghiệp, tỉnh Quảng Trị đã tạo được chuyển biến rõ rệt, tăng trưởng của ngành ngày càng vững chắc, đồng chí có thể làm sáng tỏ thêm những kết quả đạt được?

- Để có thành công này trước hết nhờ công tác chỉ đạo, điều hành của UBND tỉnh cũng như sự vào cuộc của các sở, ban ngành và chính quyền địa phương luôn bám sát định hướng, đóng góp quan trọng đối với vấn đề TCC lâm nghiệp tại Quảng Trị, tạo được chuyển biến rõ rệt nên tăng trưởng của ngành ngày càng vững chắc.

Điểm nhấn tạo đột phá trong TCC lâm nghiệp ở Quảng Trị là ưu tiên phát triển rừng được cấp chứng chỉ bền vững FSC để xuất khẩu, thị trường thế giới đang rất quan tâm. Quảng Trị luôn quan tâm phát triển lâm nghiệp. Từ khi mới lập lại tỉnh năm 1989, độ che phủ của rừng chỉ đạt 19%, đến nay sau gần 30 năm đã lên đến 51%, bình quân mỗi năm tăng lên 1đến 2 %, cao hơn trung bình của cả nước.

Công tác bảo vệ và phát triển rừng ngày càng đi vào chiều sâu và nâng cao chất lượng. Quảng Trị tập trung thực hiện đổi mới các lâm trường quốc doanh theo tinh thần Nghị quyết 28-NQ/TW, ngày 16/6/2003 của Bộ chính trị về sắp xếp và đổi mới lâm trường quốc doanh và Nghị định 200/2004/NĐ-CP về sắp xếp và đổi mới lâm trường quốc doanh của Thủ tướng Chính phủ. Rà soát quy hoạch và ban hành Nghị quyết về 3 loại rừng phù hợp với từng vùng, thành lập các Ban quản lý rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, chuyển đổi các lâm trường quốc doanh sang các Công ty lâm nghiệp làm ăn hiệu quả. Bức tranh lâm nghiệp Quảng Trị đã hình thành rõ với 3 loại rừng, rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và rừng sản xuất. Đặc biệt mạnh dạn chuyển đổi một số diện tích rừng phòng hộ ít xung yếu sang rừng sản xuất kết hợp phòng hộ để phát triển KT-XH.

Các Công ty lâm nghiệp và hộ gia đình hoặc nhóm hộ được giao đất sản xuất đã mạnh dạn đầu tư vốn trồng rừng. Từ chỗ rừng đơn thuần xóa đói giảm nghèo, qua công tác khuyến nông và tuyên truyền vận động, người dân đã ý thức cao trong việc gắn phát triển sản xuất, kinh doanh với quản lý rừng bền vững nhằm tạo ra sản phẩm rừng có giá trị kinh tế cao.

Phát triển lâm nghiệp với các khâu trồng, chăm sóc, khai thác và chế biến, tiêu thụ xuất khẩu góp phần nâng cao giá trị và chất lượng nghề rừng có nghĩa là nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, tạo thêm việc làm cho nông dân, giải quyết được vấn đề xã hội, từ đó góp phần bảo vệ môi trường sinh thái. Ba yếu tố này tác động tương hỗ lẫn nhau, khi giá trị kinh tế được tăng lên thì chất lượng đời sống người nông dân được cải thiện, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Với mô hình quản lý gắn kết rừng bền vững cấp chứng chỉ FSC được Quảng Trị khuyến khích các nhóm hộ gia đình và các Công ty lâm nghiệp chủ động xây dựng phương án quản lý rừng bền vững, được WWF đánh giá là địa phương tiên phong của Việt Nam. Hiện tại tỉnh Quảng Trị có hơn 22 ngàn ha rừng trồng được cấp chứng chỉ FSC. UBND tỉnh đã chỉ đạo ngành Lâm nghiệp xây dựng phương án, phấn đấu đến năm 2025 đạt 100 ngàn ha rừng FSC để tham gia thị trường các bon tự nguyện.

Rừng FSC có lợi thế hơn rất nhiều so với các loại rừng trồng theo cách làm truyền thống. Ngoài việc đem đến nhiều lợi ích từ cải tạo môi trường, sinh thái bảo vệ đất, tăng thu nhập (rừng có chứng chỉ FSC giá gỗ bán cao hơn rừng không chứng chỉ từ 30% đến 50%), cải thiện đời sống cho nông dân trồng rừng, thì nhìn một tầm xa hơn, rừng FSC phù hợp với chiến lược phát triển Lâm nghiệp Việt Nam. Khi rừng có chứng chỉ sẽ được xuất khẩu sang các thị trường đã có đạo luật Lacey và luật Flegt như Mỹ, châu Âu... góp phần đáng kể cho kim ngạch xuất khẩu ngành gỗ không chỉ tỉnh Quảng Trị mà còn trên cả nước và góp phần vào việc GDP tăng trưởng cao. Tỉnh Quảng Trị đang tập trung chỉ đạo ngành Lâm nghiệp trồng mới mỗi năm phải được từ 6 đến 7 ngàn ha rừng sản xuất và 1 ngàn ha rừng phòng hộ. Theo tính toán mỗi năm sản lượng gỗ khai thác từ rừng trồng Quảng Trị đạt gần 1 triệu m3 , cung cấp đủ nguyên liệu cho các nhà máy chế biến gỗ xuất khẩu và trực tiếp xuất khẩu gỗ dăm sang các nước.

- Vậy đâu là những khó khăn gặp phải cũng như hướng giải quyết để quá trình TCC nội ngành Lâm nghiệp ngày càng có kết quả cao hơn, thưa đồng chí?

- Thực tế cho thấy tỉnh Quảng Trị đã trở thành mô hình điểm của cả nước về phát triển bền vững rừng FSC cũng như TCC lâm nghiệp. Tuy nhiên, trong quá trình TCC lâm nghiệp vẫn còn nhiều vướng mắc cần được giải quyết bằng chính sách từ vĩ mô. Hiện tại trồng rừng FSC đòi hỏi có chu kỳ từ 9 đến 10 năm, rừng gỗ lớn 15 năm, trong khi đó trồng rừng truyền thống bán gỗ dăm chu kỳ chỉ cần 5 đến 6 năm. Người trồng rừng đa số đang khó khăn về kinh tế nên đã có tình trạng ban đầu hăng hái tham gia vào nhóm chứng chỉ rừng bền vững nhưng sau đó xin rút lui để khai thác rừng non bán cho băm dăm nguyên liệu gỗ giấy lấy tiền giải quyết nhu cầu bức thiết của gia đình.

Cùng với đó, chi phí thuê chuyên gia cho việc tổ chức đánh giá cấp chứng chỉ định kỳ hằng năm khá cao nên các hộ gia đình găp khó khăn về kinh phí. Trong lúc đó người dân khó tiếp cận các ngân hàng thương mại, chính sách vay vốn trồng rừng. Vì vậy, đề nghị Nhà nước cần có chính sách bảo lãnh tín dụng cho người trồng rừng FSC để họ có thêm điều kiện phát triển trồng rừng bền vững.

Ngoài ra thị trường giống cây phục vụ trồng rừng hiện nay chủ yếu là cây keo, nghèo về chủng loại và chất lượng. Vậy nên cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, sớm tìm ra tập đoàn cây giống phục vụ trồng rừng có năng suất, chất lượng, giá trị kinh tế cao để sử dụng vào các chương trình trồng rừng gỗ lớn tạo nguyên liệu đa dạng cho nhu cầu thị trường chế biến gỗ xuất khẩu hiện nay. Cần đẩy mạnh cổ phần hóa các Công ty lâm nghiệp để huy động nguồn vốn đa chủ sở hữu. Có chính sách vay vốn ưu đãi cao cho người lao động tại các công ty được mua cổ phần ưu đãi để ổn định đời sống, việc làm sau chuyển đổi.

Ngoài ra hạ tầng lâm nghiệp cũng rất cần được đầu tư như đường giao thông đến các khu rừng, đường ranh cản lửa, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu vào lâm nghiệp tạo ra sản phẩm gỗ với nhiều mẫu mã đẹp, chất lượng bền vững được khách hàng yêu thích.

- Xin cảm ơn đồng chí!

Trần Tú Linh (thực hiện)